Tíminn - 13.06.1968, Blaðsíða 6

6_____________________________________TÍMINN
Helgi Haraldsson, Hrafnkeísstöðum:
Ég var nýlega á ferð í höfuð-
staðnum Reykjavík og auðvit-
að las ég Morgunblaðið, því ég
er kaupandi. Það er oft, að ég
hleyp fyrst yfir Velvakanda, og
eins geTði ég núna. Þar rakst ég
á alleinkennilega fyrirsögn á
þessa leið: „Menningarvitar Fram
sóknar.“ Þar er þetta meðal ann-
ars: „ég sagði fátt um þessa hluti
en reyndi að læða því að mönnum,
að Framsóknarflokkurinn vœri
það ftór, að þar hlytu menningar
. vitar einnig að vera innan borðs.
! Hafði ég þá í huga menn eins og
í Halldór á Kirkjubóli og Helga á
Hrafnkelsstöðum.“ Undir þessu
eru stafirnir Þ. G.
Við Halldór þökkum víst þessa
nafnbót. Það held ég, að hljóti
i að vera skrítin manntegund, sem
þeir hjá Velvakanda nefna þess
um nöfnum. Annars er þetta eitt-
hvað alveg nýtt úr orðabók Mogg
ans, því ekki er það í neinni ann
i arri orðabók. Því hefi ég gætt að.
i Ég held að það megi ekki dragast
( lengi að borga Velvakanda skírnar
! tol'linn. Ég er sem stendur alveg
skuldlaus við alla og æitla að
: reyna að verða það úr þessu,
( hvora leiðina sem ég fer. Mér ^
t þætti slæmt, ef ég gengi um hjá !
‘ tykla-Pétri, að það vitnaðist, að j
ætti ógoldinn skírnartoll hjá Vel-
vakanda.
Nú er Velvakanda og bræðrum
hans við Moggann auðvitað ekk
ert eins kært og að ég lýsi fyrir
alþjóð þeirri hámenningu, sem
þróast í kringum þá bræður, og
þeir skulu ekki tapa á því að gefa
mér þetta gullfallega nafn. Á
föstudagskvöldið fór ég í Nýja
Bíó til þess að horfa á mynd, sem
hét Hlóbarðinn. Það er einhver sú
mikilfenglegasta og glæsilegasta
litkvikmynd, sem gerð hefur verið
enda hlaut hún 1. verðlaun á al-
þjóðakvikmyndaihátíðinni í Cann-
es, sem bezta kvikmynd ársins.
Myndin gerist á dögum frelsishetj
unnar Garibaldi 1860.
Það er ekki ofsagt, að þetta er
ein allra glæsilegasta kvikmynd,
sem ég hefi séð á ævinni, og ég
hefi séð allmargar. Ég gerði það
mér til gamans að kasta tölu á
bíógesti um leið og ég fór út. Þeir
voru 17, segi og skrifa 17, sem
höfðu áhuga að sjá þetta lista-
verk.
Á laugardag var ég svo á labbi
inn á Laugavegi á fjórða tímanum.
Aliit í einu komst ég ekkert
j áfram. Það var biðröð af fólki út
! á götu. Þetta hafði ég ekki séð
j síðan á stríðsárunum, þegar allt
var skammtað. Hér hlaut að vera
eitthvað á ferðinni, sem fólkið
hafði áhuga á. Þetta upplýstist
fljótt. Það átti að sýna sæn-ska
mynd kl. 5 eftir meira en klukku
tíma. Það er bezt að athuga þetta.
Ég er ekki menningarviti fyrir
ekki neitt. Það vildi mér til, að
ég hef stundKm komizt í kast við
hungraða sauði í harðindum, og
þetta var líkast því. Miða náði
ég í og komst inn í forsalinn.
Það er rétt, að ég fræði les-
endur á þvi, sem ég var að hugsa
þennan klukkutíma, þangað til
myndin byrjaði. Fyrst hvarflaði
hugurinn áð jafnöldrum þessa
glæsilega unga fólks fyrir 50
árum. Þessi hópur var langtum
þroskaðri líkamlega en j’afnaldrar
þeirra fyrir 50 árum. Þá var ég
formaður ungmennafélagsins í
sveitinni, og þá sást tæplega vín
á ungum manni í sveit. Hann var
vinnulegri hópurinn, sem aldamóta
mennirnir spruttu upp úr, og ég
þori að fullyrða: þar í hóp voru
fleiri, sem vissu, hvað þeir vildu.
Ég sá æðistóran hóp við Stjömu
bíó þetta kvöld, sem minnti á
lýsingu Bólu-Hjálmars á Sölva
Helgasyni: „Gæfuleysið féll að
síðum“. Við hverju er líka að bú-
ast í þjóðfélagi, sem hefir það
• á*

velur íslenzkt í innkaupum til
heimilisins. Með því gerir
hón góð kaup og eflir um
leið íslenzka framleiðslu,
stuðlar að atvinnuöryggi
og bættum þjóðarhag.
fyrir einkunnarorð: allt skal
frjálst, hver fjandinn sem það
er. Nú fæ ég það auðvitað á nas-
irnar: þið voruð ekki hóti betri.
Ég ætla að benda á eitt dæmi,
sem er sláandi.
Um aldamótin síðustu var einn
maður, sem talaði með mesta
hispursleysi um feimnismálin svo-
kölluðu. Það var snillingurinn Þor
steinn Erlingsson. Þessi maður var
bókstaflega hafður útundan. Þá
voru þingmenn þing eftir þing
að rífast um, hvort þeir ættu að
leggja í svo hæpna fjárfestingu
að veita Þonsteini 600 kr. skálda
styrk. Það var þá, sem virðulegur
klerkur og þingskörungur, afi
Sigurðar Bjarnasonar ritstjóra
Moggans, lýsti því yfir, að hann
hefði bannað börnum sínum að
lesa Eiðinn, og Eggert á Breiða-
bólstað tók í sama strenginn.
Ég tala ekki af neinum ókunnug
leik um þessi mál, því Þorsteinn
var giftur náfrænku minni og
var oft á heimili mínu. Það gekk
í*/o langt, að þegar Þorsteinn var
að skrifa dýrasögur í Dýravininn
fyrir Tryggva Gunnarsson, þá
þorði hann ekki að láta nafnið
sitt undir þær af því, eins og hann
orðaði það, hann var hræddur um,
að dýrin mundu verða látin gjalda
þess. Þó eru þessar sögur einhverj
ar dýrustu perlur í íslenzkum bók-
menntum, svo sem eins og Gamli
Lótan, Músa-Darjan og Bondóla
kisa.
Hvað sagði Þorsteinn þá í Eiðn-
um, sem var svona hættulegt? Ég
hefi aldrei fundið það. Jú, honum
þótti stúlkur drottins bezta smíði
og tók ekki einu sinni fram, að
þær ættu að vera berar. Þegar
Ragnheiður og Daði lokuðu að sér
í kennslustund til þess að hafa
frið, þá varð griðkonu að orði:
Gaman væri að verða að flugu,
það veit minn guð, og ná í smugu
og gá, hvort Evu og Adams blað
eru enn á sínum gamla stað.
Nú græðir Stjörnu Bíó morð
fjár á þvi að lofa fólkinu ' að gá
að því, sem griðkonan í Skálholti
fékk ekki að sjá á sínum tíma.
Myndinni er ekki alls varnað.
Það er skáldskapur í henni, og
þetta er hatröm ádeila á þjóðfé
lagið sænska. En það er ekki það,
sem gerir aðsóknina svona furðu
lega, heldur hitt, að þarna er par,
sem er klætt eins og Adam og
Eva áður en þau fengu sér fíkju
blöðin. Það hneykslaði mig þó
ekki, heldur hvar myndin er svið-
setL Þéssi skötuihjú koma sér að
lokum fyrir á háum skíðgarði, og
hvar haldið þið, að hann hafi
verið sá skíðgarður? Hann var
utan um konungshöllina í Stokk
hólmi. Svo þegar þessi hjú eru
að byrja að sýna listir sínar, þá
hljómar um salinn þjóðsöngurinn
sænski. Hann er hafður fyrir und
irspil. Þá var mér öllum lokið
og flaug í huig hendi .igar Matthías
ar:
Þú goðum vígða Gautaslóð
þú Gústafs prúða snilldar þjóð.
Nokkra metra frá þessum stað
var Gústaf Adolf að tala við her-
menn sína 1630 og velja her, sem
átti að fylgja honum í þrjátíu ára
stríðið. Hann valdi aðeins 13 þús
und Finna og Svia. En það er víst
FIMMTDAGUR 13. júní 1968.
Helgi Maraldsson
ekki ofmælt, að þetta var einvala
lið.
Þegar Gústaf tók land í Pomm-
ern, var það hans fyrsta verk að
láta allan hertnn krjupa á kné og
gera bæn sína. Þegar konungur
sá, að sumir hermennirnir tár-
felldu, sagði hann; grátið ekki,
vinir mínir, vel beðið er hálfur
sigur. Þeir sýndu það líka þessir
piltar, bæði við Leipzig og Lutz
en, að þeir kunnu fleira en að
gera bæn sfna.
Um þessar hetjur vorum við
aldamótamenn að lesa fyrir 50
árum og Blástakka Karls 12. í
snilldarþýðingu Matthíasar Jooh-
umsonar. Við biðum eftir hverju
hefti af Herlæknissögunum á
hverju hausti eins og stórhátíð, og
það er ekki ofmælt, að það lá
stundum við slag, og til var það
að bíða ekki eftir útgöngusálmin
um í kirkjunni en fara í bókasafn
ið.
Hvorir haldið þið, hlustendur
góðir, að hafi fengið hollara upp-
eldi, við aldamótamennirnir eða
jafnaldrar okkar í Stjörnu Bíó.
Nú er ég auðvitað búinn að vekja
forvitni hjá lesendum og þeir
vilja heyra framhaldið af ævin-
týrinu, sem byrjaði svo glæsilega
með þjóðsönginn íyrir undirspil.
Það er bezt að gera það og draga
ekkert undan. Það er góður speg
ill á menningu Svía, enda eru þeir
vist farnir að óttast, hvað þeir
eiga eftir að uppskera og Stjörnu
Bíó græðir morð fjár.
Svo kom svolítil snurða á þráð
inn í lokin. Það kom önnur stúlka
í spilið, og þá fauk nú í þá stuttu,
sem fyrir var. Eitt slnn, þegar
bóndi kom heim fró frillu sinni,
þá hefir konan víst gefið honum
eitthvað róandi, því hann lá eins
og dauður á gólfinu. Þá þrífur
konan búrihnífinn og tilkynnir há-
tíðlega að hún ætli aS skella und-
an kalli sinum, svo hin fái það
ekki. Ekki var samt leikinn þjóð
söngurinn, meðan sú athöfn fór
fram og mátti furðulegt telja.
Það verður betra fyrir Reykvik
inga á næstunni að rjátla ekki
mikið við 6. boðorðið og hafa
búrhndfinn ekki á glámbekk, þeg
ar tugir þúsunda af unglingum
hafa gengið í unglingaskólann í
Stjörnu Bíó. Svo vil ég undir lok-
in spyrja Velvakanda og bræður
hans. Þeir voru 5 í ævintýrinu og
eru víst allir ritstjórar við Mogg-
ann.
Hvaða menningarviðundur er
það, sem stjórnar unglingaskólan
um í Stjörnu B£ó?
Þessi vísa barst mér utan úr
himingeimnum nýlega, um hifund
veit ég ekki:
Þú mátt eiga þetta lið.
Það mun við þig stjana,
sagði drottinn satan við
og sendi honum ritstjórana.
Helgi Haraldsson.