Alþýðublaðið - 29.12.1990, Síða 8

8
Laugardagur 29. desember 1990
milli byggðarlaga fara harðnandi í
óbreyttu kerfi. Það ér grundvallarat-
riði í atvinnulífinu að allir eigi að
búa vid sama rétt. Það gera menn
ekki lengur í sjávarútveginum. Sum-
ir eiga arfhelgan rétt á kvóta, aðrir
ekki. Menn búa við fjórfalt fiskverð,
eftir búsetu. Sumir njóta forréttinda
með leyfisveitingum til að sigla með
aflann óunninn eða hafa forgang að
gámaútflutningi. Þeir sem eru að
reyna að halda uppi fiskvinnslu í
hinum dreifðu byggðum eru að
verða annars flokks fólk í greininni.
Ég nefni þetta sem dæmi um það, að
eitt helsta verkefni nýrrar ríkis-
stjórnar á næsta kjörtímabili, hlýtur
að verða að taka grundvallarat-
riði atvinnustefnunnar, bæði í
landbúnaði og sjávarútvegi, til
gagngerrar endurskoðunar.
7. RÍKISVALD OG VELFERÐ
LENGI HÖFUM VIÐ JAFNAÐ-
ARMENN hamrað á nauðsyn þess
að taka hlutverk ríkisvaldsins í
þjóðarbúskapnum til endurskoðun-
ar og þar með útgjaldakerfi ríkisins,
út frá nýrri forgangsröð. Viö jafnað-
armenn munum verja hinn fé-
lagslega öryggisþátt og tekju-
jöfnunarhlutverk velferðarrík-
isins og gerum engar málamiði-
anir þar um. En til þess að vörnin
takist verðum við að koma böndum
á síþenslu útgjalda, sem núorðið
ræðst ekki síður af hagsmunum
sérfræðinga og forstjóra, í
vernduðu opinberu kerfi, en
þörfum almennings.
Þetta verður að gerast ef halla-
rekstur ríkisins á ekki að eyðileggja
stöðugleika í efnahagsmálum í
framtíðinni. Þetta verður að gera ef
menn vilja ekki horfa upp á það, að
skattheimta verði óumflýjanlega að
fara sjálfkrafa sívaxandi, í eltingar-
leik við útgjöldin. Hér er ekki ráð
nema í tíma sé tekið, vegna þess
m.a. að íslenska þjóðin er enn yngri
að aldurssamsetningu en grann-
þjóðirnar, þ.e. það eru hlutfallslega
fleiri á vinnumarkaðnum, en þeir
sem sestir eru í helgan stein. Þetta
mun hins vegar breytast ört á næstu
árum. Nú þegar sitjum við uppi með
nokkur gjaldþrotakerfi í ríkisbú-
skapnum frá fyrri tíð. Þar ber hæst
landbúnaðarkerfið, byggingar-
sjóði ríkisins, Lánasjóð ís-
lenskra námsmanna og Byggða-
sjóð. Lífeyrissjóðakerfið er undir
sömu sök selt og ber að nefna í
þessu samhengi, þótt lífeyrissjóðirn-
ir séu ekki í opinberri eigu, því
greiðslufall þeirra mun óhjákvæmi-
lega lenda á sameiginlegum sjóðum
landsmanna. Útgjaldaþenslan er
einnig viðvarandi í rekstri sjúkra-
húsa, í sjúkratryggingakerfinu og
vegna lyfjakostnaðar.
Nú þegar afkoma atvinnuveg-
anna fer batnandi er tími til kominn
að draga úr „velferðarkerfi fyrir-
tækjanna" þ.e. milljarðaútgjöldum
skattgreiðenda vegna niðurgreiddr-
ar þjónustu við atvinnuvegina. Það
er lífsnauðsyn að ný ríkisstjórn hafi
óbundnar hendur til að endurskipu-
leggja fjárstuðning skattgreiðenda
við landbúnaðinn, sem nú nemur
a.m.k. 13—15 milljörðum króna. Ef
þetta vandamál væri leyst væri
stærðargráða ríkisfjármálavandans
strax viðráðanlegri. Gerbreytt land-
búnaðarstefna er þar að auki óum-
flýjanleg ef takast á að lækka verð
lífsnauðsynja í landinu, sem er
skynsamlegasta leiðin til að bæta
kaupmátt og lífskjör, án verðbólgu.
Þetta er líka nauðsynlegt til þess að
skapa svigrúm fyrir útgjöld til
brýnna félagsmála.
8. ORKA OG UMHVERFI
NÝTING ORKULINDANNA get-
ur orðið ein helsta undirstaða ís-
lensks atvinnulífs í framtíðinni. Við
stefnum ótrauðir að því að fram-
kvæmdir við nýtt álver og nauðsyn-
legar virkjanir hefjist á næsta ári.
Þessar framkvæmdir munu verða
íslensku atvinnulífi mikil lyftistöng.
Þar sem það er afar tímafrekt að
undirbúa ákvörðun um að hefjast
handa um framkvæmdir við nýtt
stóriðjuver, þarf nú þegar að hefja
undirbúning að stóriðjuverkefni,
sem tæki við, þegar framkvæmdum
á Keilisnesi verður lokið. Nú þegar
er tímabært að huga að næsta
áfanga í þróun íslensks orkubúskap-
ar, sem felst í því að nýta innlenda
orkugjafa til knýja faratæki og fiski-
skip. Af þessum ástæðum er mikil-
vægt að íslendingar eigi náið sam-
starf við aðrar þjóðir um tilraunir
með vetni sem orkugjafa fyrir sam-
göngur og sjávarútveg.
í umhverfismálum bíða okkar
risavaxin verkefni bæði heimafyrir
og í alþjóðlegu samstarfi. Stefna Al-
þýðuflokksins í umhverfismálum
byggir á þjóðareign lands og auð-
linda, skynsamlegri nýtingu þeirra
og samábyrgð landsmanna á vernd-
un og viðhaldi þeirra. Krafa okkar
um breytta landbúnaðarstefnu helst
í hendur við kröfuna um viðnám
gegn gróðureyðingu, fyrir kröfunni
um gróðurvernd og ræktun lands.
Enn fer gróðurlendi landsins hall-
oka fyrir eyðingaröflum. Við viljum
ná því marki að búfé verði allt haft
á afgirtum svæðum og lausaganga
þess verði bönnuð til að aftra ofbeit
og stjórna nýtingu landsins til bú-
fjárræktar. Alþýðuflokkurinn á að
leggja sívaxandi áherslu á umhverf-
isþáttinn í stefnumótun sinni. Jafn-
aðarmannaflokkur hlýtur eðli
málsins samkvæmt að vera um-
hverfisverndarflokkur því að
lífskjör almennings verða ekki
framar einungis mæld í efnisleg-
um gædum. Aðgangur að hreinu
lofti, tæru vatni og óspjallaðri nátt-
úru eru verðmæti, sem ekki verða
metin til fjár.
Af þessari stuttu upptalningu er
ljóst að ekki mun okkur skorta við-
fangsefni að glíma við á næsta kjör-
tímabili.
Jöfnun lífskjara, endurskipu-
iagning atvinnulífs, fjögurra ára
áætlun um endurskipulagningu
ríkisfjármála, til að treysta und-
irstöðu velferðarríkisins, samn-
ingar við Evrópubandalagið,
nýting orkulindanna, átak í um-
hverfisverndarmálum.
Þetta eru nokkur hin helstu á
verkefnaskránni. Hér ber að bæta
við löggjöf um virkt eftirlit með ein-
okun og hringamyndun. Þannig
verðum við að leggja aukna áherslu
á virka neytendapólitík á öllum
sviðum; gæta betur hagsmuna
þeirra gegn fámennisvaldi fjár-
magnsins. Tíminn til þess er núna
þegar brenglað verðskyn og verð-
mætamat verðbólguhugarfarsins
hefur lægt.
9. DÆMIÐ ÞÁ AF VERKUNUM
HIN PÓLITÍSKA SPURNING, í
aðdraganda kosninga er þessi:
Hverjum er í ljósi reynslunnar best
treystandi til að valda þessum verk-
efnum? Gott ráð til kjósenda í því
efni er að beita útilokunaraðferð-
inni: Hverjir eru þeir flokkar sem
lengst hafa setið við völd á undan-
förnum áratugum? Hverjir eru þeir
sem helst eru handgengnir sérhags-
munahópunum, sem enn halda í
forréttindi sín og þvælast fyrir nauð-
synlegum umbótum? Hvaða flokkar
eru það, sem láta sér nægja að frið-
þægja samviskunni með mótmæl-
um, en treysta sér ekki til að takast
á við vandamálin, þegar á hólminn
er komið? Þarf ég að segja meira? Af
ávöxtunum skuluð þér þekkja þá.
Kjósendur hafa hingað til búið ís-
lenskum stjórnmálamönnum og
flokkum þau starfsskilyrði, að eng-
inn einn flokkur fái vilja sínum
framgegnt í landsstjórninni með
hreinum meirihluta. Þetta kennir ís-
lenskum stjórnmálamönnum að
temja sér þá vandlærðu list að ná
málum sínum fram með sanngjörn-
um samningum við aðra flokka, án
þess að slá af grundvallaratriðum.
Alþýðuflokkurinn er í eðli sínu um-
bótaflokkur af því tagi. Hann er ekki
mótmælahreyfing, sem neitar að
flekka hendur sínar í lífsins görótta
volki.
Við höfum sýnt það í verki í þess-
ari ríkisstjórn að við höfum náð
fram mörgum stórum umbótamál-
um, með vinnusemi og samninga-
festu. Þingræðið þrífst ekki án mála-
miðlana. En menn mega ekki mis-
skilja það, að það eru takmörk fyrir
málamiðlunum. Þær málamiðlanir
einar eru góðar, sem þoka málum
fast en örugglega í rétta átt. Aðrar
málamiðlanir eru undansláttur eða
stefnubrigð. Þarna liggja einhvers
staðar landamæri milli sáttahandar
og hnefans í borðið.
Við verðum að venju um það
spurð í kosningabaráttunni með
hverjum Alþýðuflokkurinn kjósi
helst að starfa á næsta kjörtímabili?
Við svörum því í verki með því að
skilgreina verkefnin, sem við er að
fást, og bjóða fram lausnir okkar
jafnaðarmanna á þeim. Kjósendur
munu ráða því hvort Alþýðuflokk-
urinn heldur áfram umbótastarfi
sínu í ríkisstjórn. Hitt vitum við, að
þótt vel hafi verið að verki staðið á
yfirstandandi kjörtímabili, eigum
við enn mörgum stórum verkum
ólokið og brýnt erindi til að hafa
áhrif á mótun þjóðfélagsins.
Sóknarfæri okkar jafnaðarmanna
eru mörg. Verk okkar í ríkisstjórn
hafa skilað gódum árangri. Við
höfum sýnt metnað okkar í verki
við að framkvæma þau fyrirheit,
sem við gáfum fyrir seinustu kosn-
ingar, þrátt fyrir erfið ytri skilyrði og
samstarf við marga flokka. Við höf-
um verið stefnu okkar trú. Við er-
um óbundin af sérhagsmunum og
leitum því þeirra lausna, sem hag-
kvæmastar eru. Við munum leggja
fyrir kjósendur vandaða stefnu-
skrá, byggða á nútímalegum við-
horfum. Flokkur okkar gengur í
takt við tímann. Þjóðin þarf á slík-
um flokki að halda, á því breytinga-
skeiði sem framundan er.
Mörg af umbótamálum Alþýðu-
„Jafnaðarmannaflokkur
hlýtur eðli málsins
samkvæmt að vera
umhverfisverndarflokkur því
að lífskjör almennings verða
ekki framar einungis mæld í
efnislegum gæðum.
Aðgangur að hreinu lofti,
tæru vatni og óspjallaðri
náttúru eru verðmæti, sem
ekki verða metin til fjár."
flokksins hafa reynst umdeild, með-
an verið er að koma þeim í fram-
kvæmd, en þykja oftast sjálfsagðir
hlutir, þegar tímar líða fram. Það er
til marks um málefnalegt frum-
kvæði Alþýðuflokksins og sérstöðu,
að andstæð ingarnir beina spjót-
um sínum einkum að honum og
reyna að gera verk okkar tortryggi-
leg.
HINS VEGAR þarf ekki lengi að
skyggnast um yfir flóru íslenskra
stjórnmálaflokka til þess að sjá að
nútímalegur og vel verki farinn jafn-
aðarmannaflokkur mun þykja væn-
legasti kosturinn mörgum þeim,
sem ekki hafa stutt hann áður. Á
aðra hönd við okkur sjáum við Al-
þýðubandalagið vera að leysast
upp í frumparta sína, enda hug-
myndagrundvöllur þess byggður á
sandi. Við sjáum KVennalista, sem
hefur valdið vonbrigðum, vegna
þess að hann hefur ítrekað smeygt
sér undan ábyrgð, þótt eftir væri
leitað. Við sjáum Borgaraflokk
sem áminningu um, að stjórnmála-
flokkur, sem stofnaður er utan um
eitt einstakling, við pólitísk skyndi-
kynni fólks með ólíkar skoðanir, er
dæmdur til að mistakast. Fram-
sóknarflokkurinn er þekkt stærð
eftir tveggja áratuga valdasetu.
Sjálfstæöisflokkurinn reyndist
veiklundaður og verkasmár í ríkis-
stjórn. í stjórnarandstöðu hefur
hann bætt sér upp málefnafátækt-
ina með hávaða og upphlaupum. Er
hann trausts verður? Hefur hann
sýnt það í verki?
Við göngum samhent og bar-
áttuglðð til þessa uppgjörs, með
góða samvisku þeirra manna sem
hafa gert sitt besta. Við tökum opn-
um örmum öllum þeim fjölmörgu
nýju liðsmönnum, sem nú eru að
ganga til liðs við flokkinn undir
merki jafnaðarstefnunnar, bjóðum
þau velkomin til starfa og væntum
mikils af liðveislu þeirra.
Við erum stolt af sögu okkar, upp-
runa og hugmyndaarfi. Um leið og
við höldum fast í stéttarlegan upp-
runa Alþýðuflokksins viljum við
leggja aukna áherslu í heiti flokks-
ins á þá hugsjón, sem sameinar
jafnaðarmenn um allan heim: Jafn-
aðarstefnuna, friðarhreyfingu
og mannúðarstefnu okkar tíma.
Ég þakka samstarfsmönnum mín-
um og konum ánægjulegt samstarf
á árinu sem er að líða og árna öllum
landsins börnum hamingju og far-
sældar á nýju ári.