Alþýðublaðið - 16.05.1991, Blaðsíða 4

Alþýðublaðið - 16.05.1991, Blaðsíða 4
4 Fimmtudagur 16. maí 1991 JWÐUBLMÐ HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566 Utgefandi: Blað hf. Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson Auglýsingastjóri: Hinrik Gunnar Hilmarsson Dreifingarstjóri: Sigurður Jónsson Setning og umbrot: Leturval sf. Prentun: Oddi hf. SÍMI 625566 Eftir lokun skiptiborðs: Ritstjórn: 625538 Dreifing: 625539 Tæknideild: 620055 Fax: 627019 NAUÐSYN Á ÚRBÓTUM I MÁLEFNUM GEDSJÚKRA Alþjóðadagur hjúkrunarfræðinga var síðastliðinn sunnudag, þann 12. maí, sem er fæðingardagur Flor- ence Nightingale. Er það vel við hæfi að helga daginn minningu hennar og ómetanlegu framlagi til hjúkrun- ar. Alþjóðasamband hjúkrunarfræðinga tileinkaði daginn geðhjúkrun þetta árið. Það er vissulega vel við hæfi en málefnum geðsjúkra hefur alls ekki verið sinnt sem skyldi hér á landi. Geðsjúkdómar hafa verið feimnismál og meðan svo er verðpr erfiðara að ráða fram úr vandamálum sem þeim fylgja en ella. Það gefur augaleið að geðsjúkir eiga oft á tíðum erfiðara með að fylgja baráttumálum sínum eftir en margir aðrir. Það er því af hinu góða þegar aðstandendur geðsjúkra taka höndum saman um að knýja fram úr- bætur í málefnum þeirra eins og aðstandendur geð- klofasjúklinga hafa gert. Citt af því sem snýr að geðsjúkum í okkar landi, og er til mikils vansa, er hversu illa er hugsað fyrir vistun geðsjúkra afbrotamanna. Ekkert fangelsi er til hér á landi til að vista og hjúkra geðsjúkum föngum. Það hefur leitt til þess að fangar sem þurfa á geðhjúkrun að halda hafa oft á tíðum afplánað dóma sína í al- mennum fangelsum. Við slíkt verður ekki unað. Þá eru þær sjúkrastofnanir sem sinna geðsjúkum engan veginn í stakk búnar til að taka við og meðhöndla geð- sjúka afbrotamenn. Þegarkomiö hafa upp mjög slæm tilfelli varðandi geðsjúka afbrotamenn hefur þrauta- lending verið að senda þá á þar til gerðar meðferðar- stofnanir erlendis. Svo virðist sem réttarfarsleg staða geðsjúkra sé bágborin á íslandi og málefni geðsjúkra virðast vera afgangsstærð í heilbrigðiskerfinu. Skilningur á heilsuvernd og fyrirbyggjandi aðgerð- um hefurfarið vaxandi á undanförnum árum. Liður í því er að endurhæfa sjúklinga og búa þannig að fötl- uðum að þeir geti sem best bjargað sér úti í þjóðfélag- inu á eigin spýtur. Geðsjúkir þurfa engu síður á aðstoð samfélagsins að halda með einum eða öðrum hætti en aðrir þeir sem eiga við fötlun að stríða. Það er ekki nóg að útskrifa sjúklinga sem haldnir eru varanlegri fötlun og bíða eftir því að þeir þurfi að leggjast inn næst. Það þarf að hjálpa þeim út í lífið og veita þeim þá aðstoð sem gerir þeim kleift að lifa sem bærileg- ustu lífi með fötlun sinni. Húsnæðismál hafa reynst geðsjúkum erfið eins og ýmsum þeim sem eiga undir högg að sækja í þjóðfé- laginu. Það er því fagnaðarefni að Jóhanna Sigurðar- dóttir félagsmálaráðherra hefur gefið út þá yfirlýs- ingu að húsnæðismál fatlaðra skuli hafa forgang á þessu ári. Geðsjúkireiga oft í engin hús að venda eftir að meðferð á sjúkrastofnun líkur og oft hafa aðstand- endur ekki tök á að taka fatlaða inn á heimili sín séu aðstandendur á annað borð fyrir hendi. Á undanförn- um árum hefurtalsvert verið byggt af sambýlum fyrir fatlaðra. Hljóta geðsjúkir að eiga sinn rétt til lausnar á húsnæðismálum sínum eins og aðrir fatlaðir. Allir þurfa þak yfir höfuðið hvort sem heilbrigðir teljast, eru sjúkir eða fatlaðir. Þá er ekki síður mikilvægt að veitt sé sú þjónusta sem gerir sem flestum fært að búa á eigin vegum. r I tengslum við Alþjóðadag hjúkrunarfræðinga hefur talsvert verið skrifað hér í Alþýðublaðið um málefni geðsjúkra. Umræðan um þessi mál er tvímælalaust af hinu góða. Þrátt fyrir loforð stjórnmálamanna fyrir kosningar og góð fyrirheit um úrbætur í málefnum geðsjúkra er nauðsynlegt að halda þeim við efnið. Það er siðferðileg og lagaleg skylda samfélagsins að styðja við bakið á þeim sem höllum fæti standa. í þeim hópi eru sjúkirog fatlaðir. Menn verða einnig að gera sér grein fyrir að það er ekki hægt að leggja sömu skyldur á þá sem við fötlun eiga að stríða og þá sem eru heilbrigðir, t.d. hvað vinnu varðar. Það er ekki út í hött þegar menn tala um að vinnuþrælkun al- mennings hér á landi jaðri við geðbilun. Það þarf að búa geðsjúkum engu síðuren öðrum fötluðum starfs- umhverfi við hæfi, veita þeim þá sjúkra- og félags- þjónustu sem þarf og búa þeim öruggt athvarf. — TH Griðkcm og viskan — heimspekin og andhverfa hennar Í pistli ffyrir nokkrum vikum sagði óg söguna um Þales og griðkuna. Þaios þossi or talinn upphafs- maður vostraonnar hoimspeki og mun haffa trúað þvi að vatnið vaori upphaff allra hluta. Kenning Þalosar er elsta daemið um fraoðiloga hugsun sem þekkt er, ffyrsta tiiraunin til að skilja heiminn með öðrum haotti on goðsögulegum. Heimspekingurinn frá Míletos hefur reyndar eignast sporgöngu- mann í íslenskri „skáldkonu" sem „yrkir“ um vatnskenndar hugsan- ir sínar en það er önnur saga. Miklu skemmtilegri er sagan um griðkuna sem hló að fræðiþulnum sem var svo önnum kafinn við að gaumgæfa stjörnurnar að hann uggði ekki að sér og datt í brunn- inn. Og griðkan hló smitandi hlátri því allt frá hennar tíð hafa verið til menn sem gera stólpagrín að alvarlega þenkjandi teoríuhaus- um. Einn helsti arftaki griðkonunnar var Díogenes sá sem í tunnunni bjó. Hann tilheyrði skóla svo- nefndra „kýnikera" sem töldu al- gert þarfaleysi eftirsóknarvert. Alexander mikli bauð Díogenes að uppfylla allar óskir hans og Díogenes svaraði að bragði „færðu þig til hliðar svo sólin megi skína á mig". Þá sagði jöfur „ef ég væri ekki Alexander vildi ég helst vera Díogenes". Eitt sinn hélt teoríuhesturinn Aristóteles fyrirlestur og sagði að mannskepnan væri tvífætt fiður- laus vera. Þá sleppti Díogenes lausri reyttri hænu ogsagði að þar væri komin mannveran hans Aristótelesar. En heyra mátti enduróm af hlátri griðkunnar víðar í heimi Hellena. Telja má sófistana læri- sveina hennar en þeir höfðu litla trú á náttúruspekilegum pæling- um í anda Þalesar. Þeir töldu engan greinarmun á rökvísi og mælskulist, á því að sanna og sannfæra. Flestirþeirra voru mikl- ir efahyggjumenn og töldu jafnvel að þekking væri ekki möguleg. Gegn þeim reis svo Sókrates og kallaði sig „vin viskunnar" (fílósóf) fyrstur manna. Þýski nítjándualdar heimspek- ingurinn Friedrich Nietszche tal- aði máli sófistanna og hæddist að „akademískri" heimspeki. ÖII hugtök eiga rætur sínar að rekja til líkingamáls og heimspeki og vís- indi því sömu ættar og skáldskap- urinn, sagði Nietszche. Sannleiks- leit er sókn eftir vindi, það sem máli skiptir er að finna það sem eflir lífið. Siðferði er lítið annað en skipuleg hræsni sem beislar lífs- viljann og gerir menn að þrælum sam-viskunnar. Ofurmennið hafn- ar smásálarlegu siðferði, er hvorki þjakað af öfund eða meðaumkun og lætur ekki vitsmunina hemja athafnagleði sína. Tæpast tekur vísindaheimspek- ingurinn Paul Feyerabend undir siðaskoðanir Nietszches. En Fey- erabend á margt sameiginlegt með Nietszche þegar þekkingar- fræði er annars vegar. Feyerabend heldur því fram að allt tal um „vís- indalega aðferð" sé út í hött, vís- indin fylgja engu hnoði. Miklir vís- indamenn skirrast ekki við að hagræða staðreyndum og þeir hafna gjarnan eldri kenningum ekki vegna þess að þær séu af- sannaðar heldur vegna þess að þeim þykja þær leiðinlegar. „Allt er tækt" (anything goes) segir Fey- erabend og kennir þekkingar- fræði sína við anarkisma. Hann telur skynsemishyggju stjórn- lynda, skynsemissinnar vilja njörva alla vitsmunastarfsemi nið- ur með reglum og boðorðum. Og eins og góðum lærisvein griðk- unnar sæmir er húmor heista vopn Feyerabends, hann gerir at í unnendum skynseminnar. Af þessum furðufugli eru til margar ágætar sögur. Þegar hann kenndi við London School of Economics endaði hann fyrir- lestra sína á því að stökkva út um gluggann (á jarðhæð!) og beint upp á risavaxið mótorhjól og bruna burt. Feyerabend vitnar mér vitan- lega hvergi í Nietszche. En það gera franskir „póst-módernistar" svo um munar. Nú-tími stóru orð- anna Skynsemi, Sögu, Siðgæði, Framfara, er liðinn, eftir nútímann er hið smáa fagurt. Skynsemin er þrúgandi því almennar staðhæf- ingar hennar grípa ekki hið ein- staklingsbundna og holdlega. Staðhæfingin „maðurinn er skyn- semisvera" er almenn en efnið, holdið, er það sem gerir hvern ein- stakling að því sem hann er. MóHuikur En goðorðsmenn Þalesar eiga ýmsa leiki á borði. Þeir segja að griðkumenn grafi undan sjálfum sér með því að færa rök gegn skynseminni. Með því að reyna að efla mál sitt rökum játast þeir undir- ýmsa leiki á borði. Þeir segja að griðkumenn grafi undan sjálfum sér með því að færa rök gegn skynseminni. Með því að reyna að efla mál sitt rökum játast þeir undi ok skynseminnar. Og margur heldur mig sig, andrasjonalistar eru stjórnlyndir, skynsemissinnar ekki segja þeir síðastnefndu. Margir sófistanna trúðu því að máttur væri réttur, Nietszche fyr- irleit alþýðuna og nasistarnir, sporgöngumenn hans, skynsem- ina. Það er talsvert til í þessari gagn- rýni. Og ég vil nota tækifærið til að tala máli kenninganna, teorí- unnar. „Öll kenning er grá" segir Mefistóteles, einn hinna ágætu þjóna griðkonunnar. En þá hiýtur öll heimssýn okkar að vera heldur betur grámygluleg því skyn- reynsla okkar er ekki forsendu- laus, hún er gegndrepa kenning- um. Ef við t.d. sjáum svartan svan á flugi er sú skynreynsla gegnsýrð þeim hugmyndum (kenningum) að til séu hlutir sem halda áfram að vera samir og jafnir um nokk- urt skeið, og að vissar eigindir efn- isheimsins geri það að verkum að svanurinn haldist á lofti. Og eins og Galbraith benti á þá eru talsmenn heilbrigðrar skyn- semi oft á valdi einhverra gamalla kennisetninga án þess að vita af því. Vísindakenningar, sem upphaf- lega voru algerlega „spekúiatív- ar" sýndu sig seinna að hafa mikið „praktískt" gildi. Nægir hér að nefna kenningar kjarneðlisfræð- innar og vistfræðinnar. Því eins og sænska skáldið Gunnar Ekelöf yrkir: „Det opraktiska ár det mest praktiska i lángden." (Hið óhagkvæma er hagkvæmt þegar til lengdar lætur.) En munum að án sófistanna enginn Sókrates. Heimspekin er ein fræða um að vera einungis möguieg í krafti andhverfu sinnar því Þales og þjónustan eru leyni- lega ástfangin. Ef hlátur griðkunnar þagnar er úti um viskuna. Stefán Snævarr skrifar

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.