Alþýðublaðið - 27.10.1992, Page 8

Gœðaflísar
á %óðu verði
llllllPIMKl
PBnamiriMiLiJiJ
t^iiasa
Stórhölða 17, vift (íullinbrú - sími 67 48 44
UMBVBLinil
MúS-9Jkrgcítni
Jítýhugur
Útfararþjónustan
Rúnar Geirmimdsson útfararstjóri
símar 67 91 10 og 67 27 54
Fagnaðarfundir með
Vilnjálmi frá Skáhelti
Hann var skáld strœtisins og málsvari útigangsfólksins, stórbrotinn maður
og einstœtt skáld. Ljóðasafn Vilhjálms er nú loksins komið út
Aðfaranótt 10. maí 1940 mark-
aði upphaftð að einhverjum örlaga-
ríkustu atburðum Islandssögunnar.
Þá ösluðu bryndrekar Georgs
Bretakonungs inn á ytri höfnina í
Reykjavík með sjálfan nútímann í
farteskinu handa fátækri smáþjóð
sem um þær mundir háði vonlitla
baráttu við erfíða tíma
og atvinnuþref. Her-
menn Georgs höfðu að
sönnu ekki fengið fyrir-
mæli um annað en að
hemema fsland og í
morgunsárið streymdu
pasturslitlir og vanbúnir
dátar í land. Borgin svaf
grunlaus og enginn
reyndi að verja heiður
íslands gegn hemáms-
liðinu. Og þó. Niðri við
höfn var einn lang-
dmkkinn og vökubleik-
ur nátthrafn á stjái; reffí-
legur ungur maður sem
sópaði að. Hann gekk
einn gegn bresku dátun-
um, sem vom ringlaðir
af volki og sjóriðu;
steytti hnefann og hróp-
aði hljómmikilli röddu:
Ég fyrirbýð ykkur að
stíga á land!
Þessi eini landvama-
maður íslands í seinni
heimsstyrjöldinni var
Vilhjálmur frá Skáholti:
skáld, drykkjumaður,
þjóðsagnapersóna, kon-
ungur strætisins og mál-
svari utangarðsfólksins.
Það væri hægt að telja
upp mörg skáld sem hafa kafað
dýpra eða flogið hæmi; skáld sem
höfðu betri tök á forminu, voru
meiri listamenn í meðferð tungu-
málsins eða höfðu auðugra ímynd-
unarafl. En Vilhjálmur frá Skáholti
verður ekki nema að nokkm leyti
mældur með sömu stiku og önnur
skáld: hann var öðruvísi, ljóðin
hans vom öðruvísi. Vilhjálmur er
eitt sérstæðasta skáld aldarinnar.
Engu öðru skáldi hefur tekist það
sem Vilhjálmi tókst: að ganga á
hólm við breyskleika sinn og tapa -
en hafa samt sigur. Vilhjálmur laut
í duftið; hann var drykkjumaður
sem snemma varð viðskila við
mannorð sitt og skipaði sér í félag
með utangarðsmönnum. Að sönnu
valdi hann ekki kvöl uppgjafarinn-
ar heldur var hann fangi í þeim
vítahring sem sumir kenna við lífs-
nautnir. En Vilhjálmur sigraðist á
beiskjunni yfir hlutskipti sínu og
varð fyrir vikið vígreifur baráttu-
maður í undirdjúpunum: ómetan-
legur heimildarmaður um lífið á
botninum. Af takmarkalausu hisp-
ursleysi orti hann um eymdina og
kvölina og af jafn tilfínningaríkri
einlægni kvað hann ljóð um feg-
urðina, ástina og gleðina sem gátu
svo sannarlega blómgast í útjaðri
mannlífsins. Á þennan hátt gaf
hann undirmálsfólki tilverurétt í
mannfélaginu; hann komst að því,
eins og Tómas Guðmundsson, að
hjörtum mannanna svipar alls stað-
ar saman.
Vilhjálmur gaf út fjórar ljóða-
bækur: Næturljóð (1931), Vort
daglega brauð (1935 og
1950), Sól og menn
(1948) og Blóð og vín
(1957). Hann fæddist
29. desember 1907 og
lést 4. ágúst 1963; að-
eins 55 ára gamall. Ljóð
hans hafa verið ófáan-
leg um áratuga skeið en
þau hafa aldrei fallið
með öllu í gleymskunn-
ar grimma dá. Vil-
hjálmur sjálfur er
ógleymanlegur þeim
Reykvíkingum, sem eru
öfugum megin við
fímmtugt: hann var að-
sópsmikill bandingi
Bakkusar og lét að sér
kveða á götum borgar-
innar, gjaman í komp-
aníi við þá sem líka fet-
uðu hinn breiða veg
syndarinnar. Og margir
muna líka eftir skáldinu
í hlutverki blómasala;
það mun hann hafa
leyst af hendi með við-
eigandi tilþrifum.
En nú er loksins búið að gefa
okkur aftur perlumar hans Vil-
hjálms. Á dögunum kom út hjá
Hörpuútgáfunni bók sem hefur að
geyma allar ljóðabækumar, og ber
heitið Rósir í mjöll: það er tekið úr
minningarljóði Kristjáns frá
Djúpalæk sem hann orti um Vil-
hjálm.
Helgi Sæmundsson, skáld og
fyrrum ritstjóri Alþýðublaðsins,
hefur veg og vanda af útgáfunni og
ritar merkilegan inngang um skáld-
ið og manninn Vilhjálm frá Ská-
holti. Enginn hefði getað leyst þetta
verkefni betur af hendi, Helgi
þekkti Vilhjálm og er þar að auki
einn mestur umhyggjumaður í ís-
lenskum bókmenntum þegar kem-
ur að því að halda verkum og
minningu liðinna skálda á lofti.
Sá sem þetta skrifar kynntist
Ijóðum Vilhjálms fyrir talsvert
mörgum árum enda alinn upp í
sama húsi og skáldið, Skáholti við
Drafnarstíg í Vesturbænum. Ég
fylltist í senn undmn og aðdáun á
þessu skáldi sem sagði alveg tæpi-
tungulaust frá huldufólki samtím-
ans; opnaði sýn inn í heim sem
flestum var hulinn eða menn lok-
uðu augunum fyrir. Þótt Vilhjálm-
ur gæti verið dómharður í gagnrýni
á broddborgara og fyrirlíti hræsni
og tvöfeldni alveg takmarkalaust,
þá var hann að eigi að síður skáld
umburðarlyndisins. Af einlægni og
elskusemi sagði hann okkur frá
þeim fjársjóðum hjartans sem ekki
rýma þrátt fyrir valt veraldargengi.
Hrafn Jökulsson
Braggahverfi í Reykjavík á skálda-
dögum Vilhjálms frá Skáholti. Vil-
hjálmur var alltaf talsmaður þeirra
sem minna máttu sín.

Vinningstölur 24. október 1992
(2 jj(í v
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5a!5 0 6.450.614
2. 4SH W 7 100.027
3. 4af5 147 8.216
4. 3aí5 5.412 520
Heildarvinningsupphæð þessa viku: kr. 11.172.795
Æ ■
upplýsingar:Símsvari91 -681511 lukkulína991002
Aðstandendur bókarinnar um Vilhjálm frá Skáholti, þeir Helgi Sæmundsson rithöfundur, Sigfús Halldórsson og Bragi Þórðarson,
bókaútgefandi hjá Hörpuútgáfunni.
Vilhjálmur frá Skáholti, - eins og listamaðurinn
Sigfús Halldórsson sér hann fyrir sér. Vilhjálmur
þótti með glæsilegri mönnum á götu, og oft sópaði
að honum svo um munaði.
Ljóð Vilhjólms
Mörg ljóða Vilhjálms frá Skáholti eru fleyg
í textum við lög tónskálda okkar í dag. Má þar
minnast á Reykjavík, textann sem hefst á orð-
unum Ó, borg mín, borg, ég lofa ljóst þín
stræti... og Haukur heitinn Morthens gerði á
sínum tíma ódauðlegt; eða íslenskt ástarljóð,
sem hefst á orðunum Litla, fagra, ljúfa vina
o.s. frv., menn þekkja án efa framhaldið.
Einnig það lag söng Haukur heitinn manna af
sinni miklu smekkvísi, og Sigfús Halldórsson
sömuleiðis.
En hér á eftir birtum við nokkur lítil sýnis-
hom af kveðskap Vilhjálms frá Skáholti, fyrst
upphaf einræðna skáldsins við frelsara sinn:
Jesús Kristur og ég
Hérsit ég einn, með sjálfstraustið mitt veika
á svörtum kletti, er aídan leikur við.
Á milli skýja tifar tunglið bleika,
og trillukarlar róa fram á mið.
Afsynd ogfleiru sál mín virðist brunnin.
O, sestu hjá niér, góðiJesús, nú,
því bæði ertu afœðstu œttum runninn
og enginn þekkir betur Guð en þú.
Ég veit þú þekkir einnig eðli fjandans,
sem alla daga siturfyrir mér.
Og þótt ég tali vart í auðmýkl andans,
ber enginn dýpri respekt fyrirþér.
Hvað sem trú vor týndum sauði lofar,
ef taglsins auðmýkt nœr í hjartað inn,
mig langar til, er tunglið fœrist ofar,
að tala við þig eins og bróður minn.
Bæn
Skáldið yrkir tregafullt ljóð til Fjólu Jónsdótt-
ur, hér kemur Ijóðið:
Gefðu mér, drottinn, dýrlega sólskinið þitt
og dálítið regn til að vökva jurtir mínar,
verndaðu fjóluna, fegursta blómið mitt,
Fjólu Jónsdóttur, eins og nunnurnar þínar.
Verndaðu hana, sem hló að trú minni ígær,
hana semforboðið eitrið í leyni drekkur,
og byggðu okkar höll í landi, sem lindin tœr
líður fallega niður grœnar brekkur.
Veittu okkur snauðum gull úr grœnum mó,
gimstein úr hjarta, perlu afsnjöllum orðum,
fallegan bíl ogföt með engri ló,
freyðandi vín og mat á glœstum borðum,-
Bœn mín er helguð blóði manns, sem dó,
bjargi það mér sem rœningjanum forðum.
Öreigi
Og loks upphafið að ljóðinu Öreigi:
Ég er einn úr öreigastétt,
allslaus ég flœkist um torg.
Afkulda mig nœðir. Afnáð varð ég til,
svo nísti mig hiylling og sorg.
Afklœðnaði fár ogfegurðargnótt
um fölnaðar vonir ég syng.
Það blœðir úr iljum, bölið er mitt,
á botnlausum skónum ég geng.