Alþýðublaðið - 18.05.1993, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 18. maí 1993
Þjónar KGB í nýju genn
5
Launmorðingj ar
í vellystingum
Illræmdir starfsmenn KGB halda forréttindum sínum þrátt fyrir hrun kommúnismans.
Kvölurum fyrrum andófsmanna lyft í valdastóla. „ Við hlýddum bara skipunum. “
Árið 1983 var úkraínska Ijóðskáld-
ið Irina Ratushinskaya dæmd í Kiev
fyrir „and-sovéska ljóðagerð“ og fyr-
ir að „afbaka sögu Sovétríkjanna.“
Dómarinn, sem kvað upp úrskurð-
inn, heitir Zubiets. 1 dag býr Irina í
Lundúnum. Hún er beisk í garð Zu-
biets. „Hann braut sín eigin lög,“ seg-
ir hún. „Hann svívirti niig gegnum
öll réttarhöldin, neitaði mér uin rétt
minn til að verja mig sjálf og kom í
veg fyrir að ég gæti nýtt mér réttinn
til að segja álit mitt í lok réttarhald-
anna. Að ósk KGB dæmdi hann mig
í 7 ára vinnuþrælkun, og fimm ára
útlegð.“
Síðan Irina hlaut sinn dóm fyrir andóf
gegn sovétinu hefur kommúnisminn hrunið
og Úkraína er orðið að sjálfstæðu lýðveldi.
En skyldi það þýða, að Zubiets hafi fengið
ntakleg málagjöld l'yrir það kvalræði sem
hann skóp ungri andófskonu fyrir það eitt að
fylgja sannfæringu sinni? Nei, - síður en
svo. En iðrast Zubiets? Ekki heldur.
„Tímamir voru aðrir. Ég gerði bara
skyldu mína,“ sagði Zubiets í nýlegu viðtali.
Og það er tfmanna tákn, að fyrir skömmu
var hann hækkaður í tign, og gerður að for-
seta Hæstaréttarins í Kiev.
Undarleg hlutverkaskipti
I vinnubúðunum, Mordovíu 385, kynntist
írina eistnesku andófskonunni Lagle Parek.
Nú er Parek orðin innanríkisráðherra Eist-
lands, og skyndilega komin með forræði
fyrir fangelsiskerfmu. Þar með hafa orðið
undarleg hlutverkaskipti; einn af grimmúð-
legustu yftrmönnum vinnubúðanna er nú
orðinn undirmaður Parek. En í staðinn fyrir
að koma honum undir manna hendur hefur
hún ákveðið að fyrirgefa, - og gleyma.
Við það skapast hins vegar nýr vandi:
gamli fangabúðastjórinn er yfir sig hræddur
við Parek í dag, og óttast svo mjög að baka
sér reiði hennar með of mikilli harðneskju í
fangelsunum, að hann er nánast ófær um að
halda uppi nauðsynlegum aga í refsistofn-
unum Eista.
Þetta speglar vel eina af þverstæðum hins
nýja Rússlands. Kerfið er hrunið, kommún-
istaflokkurinn fallinn, en samt - ólfkt því
sem gerðist í Þýskalandi 1945 - er varð-
hundunt hins horfna kerfis leyft að halda
sínum gömlu valdastöðum. Gamlir KGB
menn, sem áður sérhæfðu sig í að kúga og
uppræta andófsmenn, hafa átt auðvelt með
að smjúga inn í kerfið á nýjan leik, og ftnna
sérþægilega valdastóla.
Arið 1978 yfirheyrði Évgení Saushkin
andófsmanninn og skáldið Alexander Gins-
berg. Því lyktaði með því að skáldið hlaut
átta ára fangelsisdóm, sem hann eyddi við
mikið harðræði. „Hann var þekktur sem
einn grimmasti rannsóknannaður KGB,“
segir Ginsberg. „Hann hótaði mér með
dauðadómi. Þegar ég þurfti á læknishjálp að
halda, kom hann í veg fyrir hana. Og f dag er
Saushkin fulltrúi í borgarstjóm Moskvu."
Snautleg andlitslyfting
Annar alræmdur kvalari andófsmanna í
Sovétinu gamla er Vladimir Cherkasov,
sem nú er orðinn yfirmaður öryggislögregl-
unnar í St. Pétursborg. „Þetta em ömurlegir
menn,“ segir Ginsburg. „En þeir hafa byggt
upp valdagrunn og hafa góð sambönd. Nýju
leiðtogamir, sumir jafnvel yfirlýstir lýðræð-
issinnar, telja sig ekki geta verið án jreirra. „
Þegar Irína Yakir, dóttir frægs andófs-

Pavel Sudoplatov: Frægasti launmorðingi Sta-
líns, og er enn stoltur af framlagi sínu til bylt-
ingarinnar. Lifir í vell.vstingum.
manns, var stödd í húsakynnum rússneska
þingsins rakst hún af tilviljun á fyrrverandi
KGB mann, sem hafði yfirheyrt hana með
mikilli harðneskju meðan kommúnisminn
sat í öndvegi. „Ég spurði hvort hann myndi
eftir nrér,“ sagði Irína. „En hann mundi ekk-
ert. Þó beitti hann mig ntikilli grimmd við
yfirheyrslur, þrátt fyrir að ég væri þunguð.
Ég spurði hvaða starfa hann hefði, og hann
kvaðst vera einn af ráðgjöfum Rútskojs,
varaforseta Rússlands.“
Rússland, og önnur fyrri lýðveldi innan
Sovétríkjanna gömlu, hafa enn ekki horfst í
augu við fortíðina. í orði kveðnu er henni af-
neitað, jafnt tíinum Stalíns og Brésnefs, en
sömu stofnanimar em enn við lýði, þó í öðm
formi séu. Hið „nýja KGB“ stígur að sönnu
létt til jarðar og beitir mildari meðulum en
áður, en fólkið sem vinnur fyrir stofnunina
er hið santa og áður.
„Menn áttu auðvitað stöku feilspor, rétt er
það, en á heildina litið gerðu menn einungis
það sem skyldan bauð þeim, hlýddu lögun-
um,“ segir Alexei Kondaurov, sem vinnur í
almannatengsladeild nýja öryggisráðuneyt-
isins. Orð hans em einkennandi fyrir hina
nýju línu KGB. Fortíðin er réttlætt. Engum
skal refsað. Og í staðinn fyrir að láta kúgar-
ana svara til saka fá þeir að halda sínum
gömlu störfum og forréttindum.
Morðingi Trotskýs
Það er einsog allir innan KGB hafi slopp-
ið við að standa skil á fortíðinni, nema ef til
vill stofnandinn sjálfur, Felix Djerzinskí,
sem var vinur Leníns og einn af valdamestu
bolsévíkum byltingartímans. Risastór stytta
af Jám-Felix, einsog hann var nefndur, stóð
áratugum saman fyrir utan hið illræmda
Ljubjanka fangelsi. Skömntu eftir hrun
kommúnismans var henni steypt af stalli, en
innan fangelsismúranna tróna þeir enn á
paldri, sem réðu ríkjum á ógnartíma KGB.
Vamtenni frá tíð Stalíns lifa enn góðu lífi á
ríkmannlegum eftirlaunum, án þess að vera
dregnir til ábyrgðar fyrir ódæði sín. í þeim
hópi ná nefna Dmitri Tokaryév, sem var
yfirmaður hinnar illræmdu leyniþjónustu
Rauða hersins í Kalínin, NKVD, og fór með
stjóm þegar fimm þúsund pólskir hemienn
vom myrtir í Katyn skógi árið 1940. Annar
er Pjotr Soprunenkó, sem undirritaði morð-
skipunina. Fyrir tveimur ámm sætti hann
rannsókn saksóknara hersins fyrir þátt sinn í
fjöldamorðunum í Katyn skógi. Honum var
sýnd tilskipunin um fjöldamorðin, sem bar
hans eigin undirskrift. Hann gat enga skýr-
ingu gefið á gjörðum sínum, en ekkert var
gert af hálfu nýrra yftrvalda. í dag liftr hann
enn kyrrlátu lífi í lúxusíbúð sinni í útjaðri
Moskvu. Annar gamlingi úr leyniþjónust-
unni, sem býr að álíka myrkri fortíð er Daní-
Daníel Kópílíanský: Yfirhe.vrði sænska dipló-
matinn Raul Wallenberg tvisvar áður en hann
„hvarf“. Lifir í vellystingum.
Pyotr Soprunenko: Undirskrifaði tilskipunina
um fjöldamorðin í Katyn skógi. Lifir í vellyst-
ingum.
el Kópílíanský, 74 ára, sem samkvæmt
skjölum sem fundust í Lefortovo fangels-
inu, yfirheyrði sænska diplómatinn Raul
Wallenberg tvisvar áður en hann var myrtur
að því er talið var, árið 1946. Fyrir tveimur
Vladímír Kalúgin: Fékk veiðiriffil fyrir fram-
lag sitt til morðsins á búlgarska rithöfundin-
um Georgý Markov. Lifir í vellystingum.
ámm var ákveðið að rannsaka feril Kópíl-
íanskýs, en rannsóknin var hægt og hljóð-
lega rennt út í sandinn.
Einn alræmdasti launmorðingi Stalíns var
Pavel Sudoplatov. Hann ferðaðist margoft
inn í lönd Evrópu til að myrða rússneska út-
laga, sem vom óþægir ljáir í þúfunt sovét-
kommúnismans. Hann var helsti skipu-
leggjandinn að baki launmorðinu á Leon
Trotský, í Mexíkó árið 1940. En hann er
langan spöl frá því að sýna nokkur merki
iðrunar. „Ég er stoltur af þeim verkunt sem
ég vann í þágu byltingarinnar," sagði hann
við blaðantann nýlega. I dag er hann 88 ára,
og nýtur allra forréttinda hershöfðingja
KGB á eftirlaunum.
„Ég drap Markov“
En það eru ekki bara háaldraðir útsendar-
ar KGB sem sleppa við verðskuldaða refs-
ingu. Nýlegra dæmi er af Vladímír Kalugin,
starfsmanni KGB. A sínum tíma stjómaði
hann vel þekktum njósnumm á borð við
Kim Philby og George Blake. Fyrir þremur
ámm sagði hann skilið við KGB, og upp-
lýsti um ýmis ódæði stofnunarinnar. Holl-
usta hans við uppmnann speglast þó í því,
að hann vill ekki gefa upp nöfft KGB
manna, sem frömdu tiltekin illvirki.
Kalugin hefur upplýst, að hann hafi átt
þátt í að skipuleggja hið fræga launmorð á
Dmitri Tokarýev: Stjórnaði liðinu við fjölda-
morðin á pólskum hermönnum í Katvn skógi.
Lifir í vellystingum.
búlgarska rithöfundinunt Georgý Markov.
En Markov var drepinn með því að regnhlíf,
með eitruðum blásýruoddi, var stungið í fót
hans þar sem hann var að ganga yfir Wat-
erloo brúna á ánni Thames í Lundúnunt, á
leið til vinnu sinnar hjá BBC. Kalugin
greindi frá jrvf, að búlgarska leynilögreglan
hafi gefið honum veiðirifftl að launum fyrir
framlag hans við að skipuleggja morðið.
Kalugin skýrir gjörðir sínar með því að
hann hafi verið hollur jtjónn kerfisins, að
hann hafi einungis hlýtt skipunum, og að
það hefði jafngilt sjálfsmorði að óhlýðnast
skipunum Júrí Andrópovs, þáverandi yftr-
ntanns KGB og sfðar forseta Sovétríkjanna.
Þessar afsakanir, sem Kalúgin og aðrir fyrr-
um starfsmenn KGB nota sér til afbötunar,
hljóma næstum því nákvæmlega einsog
skýringamar, sem forsprakkar nasistanna
gáfu á ódæðum sínum við réttarhöldin í Nú-
mberg: Ég hlýddi bara skipunum!
Þrátt fyrir að hafa með þessum hætti við-
urkennt opinberlega þátt sinn í morði, sem
átti sér stað í miðborg Lundúna, þá fær Ka-
lúgin enn að ferðast til Englands, einsog
ekkert hafi í skorist...
(Byggt á The Times).
Auglýsing írá Seðlabanka íslands
Staða bankastjóra í Seðlabanka íslands er laus frá 1. júlí 1993. Samkvæmt lögum
um Seðlabanka Islands skipar ráðherra í stöðu bankastjóra að fengnum tillögum
bankaráðs. Bankaráðið auglýsir hér með eftir umsóknum um fyrrgreinda stöðu til
undirbúnings tillögugerðar. í umsókn skal ítarlega greint frá menntun og starfsferli
umsækjanda. Umsóknir sendist Seðlabanka Islands, Ágústi Einarssyni, formanni
bankaráðs, Kalkofnsvegi 1, 150 Reykjavík, fyrir 15. júní 1993.
Reykjavík, 17. maí 1993
Seðlabanki ísiands
Bankaráð