Alþýðublaðið - 02.07.1993, Qupperneq 5

Föstudagur 2. júlí 1993
Hulda Jakobsdóttir, fyrrverandi bœjarstjóri í Kópavogi hejur sagt skemmtilegafrá stjómmálaástandinu í litlum hreppi,
Kópavogshreppi, á árunum um miðja öldina - í hreppnum var kosið sex sinnum til sveitarstjómar á níu ámm -
GÁRUN G ARNIR KÖLLUÐU
KÓPAVOG LITLU-KÓREU
Finnbogi Rútur og Hulda, - cinskonar faðir og móðir Kópavogs, það viðurkenna allir.
Þetta hús stóð rétt hjá Marbakka og var síðar kennt við Máiningu hf„ í þessu
húsi var Prentsmiðjan Oddi stofnuð og starfrækt fyrstu árin, en Finnbogi Rút-
ur var stofnandi þcss fyrirtækis. I húsinu var einnig kennt um hríð.
Kópavogskaupstaður
telur nú um eða yfir 17
þúsund manns. Upp-
bygging bæjarfélagsins
var ótrúlega hröð,
hraðari en gerst hefur í
nokkru bæjarfélagi á
íslandi fyrr eða síðar.
Hulda Jakobsdóttir á
Marbakka var virk í
hreppsnefndarpólitík
Kópavogs við hlið
manns síns, Finnboga
Rúts Valdemarssonar.
Síðar átti Hulda eftir að
verða bæjarstjóri
Kópavogs. Gylfi Grön-
dal, rithöfundur, og fyrr-
verandi ritstjóri Alþýðu-
blaðsins, ritaði endur-
minningar Huldu Jak-
obsdóttur. Bók þeirra
heitir Við byggðum
þerman bæ, og er hin
fróðlegasta aflestrar.
Við leyfum okkur að
birta hér á eftir kafla úr
bókinni.
Fyrstu kosningarnar
Þetta var stanslaus kosningaslag-
ur
Innbyrðis átök voru slík, að hér
fóru fram sex sveitarstjómarkosn-
ingar á ámnum 1946-1955, en ekki
þrennar eins og eðlilegt hefði verið
samkvæmt lögum. Samt var gmnn-
urinn að framtíðarþróun byggðar
hér í bæ lagður einmitt á þessurri ár-
um.
Fyrstu kosningamar eftir að
Kópavogur varð sérstakur hreppur
fóm fram 18. janúar 1948. Tveir
listar komu fram: A-listi, sem Fram-
farafélagið stóð að, og B-listi sem
var borinn fram af Þórði Þorsteins-
syni á Sæbóli, sem síðar var skipað-
ur hreppstjóri, Gesti Gunnlaugssyni
í Meltungu og fleirum.
Fram að þessu höfðu menn úr öll-
um flokkum sameinast um Fram-
farafélagið, en nú örlaði í fyrsta sinn
á flokkaskiptingu á landsvísu, því
að Þórður á Sæbóli var Alþýðu-
flokksmaður og Gestur í Meltungu
yfirlýstur Sjálfstæðismaður.
Úrslitin urðu þau, að A-listinn
hlaut 262 atkvæði og fjóra menn
kjöma: Guðmund Eggertsson, Guð-
mund Gestsson, Finnboga Rút
Valdemarsson og Ingjald ísaksson.
B-listinn hlaut 113 atkvæði og einn
mann kosinn, Þórð á Sæbóli.
Þetta var fyrsta hreppsnefnd
Kópavogs.
Rútur var kostinn oddviti hennar
og var það síðan samfellt til ársins
1955.
Sveitarstjómarkosningar fóm
fram á öllu landinu 29. janúar 1950,
og við þær buðu tveir stjómmála-
flokkar fram sérstaka lista í Kópa-
vogi, Alþýðuflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn.
Úrslit þeina urðu þau, að A-listi
Alþýðuflokks hlaut 122 atkvæði og
einn mann kjörinn, Þórð á Sæbóli;
B-listi, borinn fram af Sjálfstæðis-
flokknum, hlaut 111 atkvæði og
einn mann, Guðmund P. Kolka
verkstjóra, og C-listi Framfarafé-
lagsins fékk 290 atkvæði og þrjá
menn kosna: Guðmund Gestsson,
Finnboga Rút Valdemarsson og In-
gjald ísaksson.
Sjálfstæðismenn heimtuðu
D-ið sitt
Sveitarstjómarkosningar áttu
næst að fara fram árið 1954, síðasta
sunnudag janúarmánaðar, eins og
venjan var.
Þessar kosningar urðu með af-
brigðum sögulegar hér í Kópavogi,
og eflaust muna margir eftir þeim
enn.
Nú buðu þrír stjórnmálaflokkar
fram á móti okkur, sem stóðum að
Lista óháðra kjósenda: Alþýðu-
flokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn
eins og áður, og Framsóknarflokk-
urinn bættist í hóp þeina. Kjörstjóm
úthlutaði Alþýðuflokknum lista-
bókstafnum A, Framsóknarflokkn-
um B, Sjálfstæðisflokknum C og
okkur D.
Sjálfstæðisflokkurinn gat ekki
sætt svið við úthlutunina, vildi fá D-
ið okkar, og kærði því til félags-
málaráðuneytisins.
Úrskurður þess varð á þá leið, að
samkvæmt lögum skyldu stjóm-
málaflokkar halda sama bókstaf við
sveitarstjómarkosningar og þeir
hefðu við kosningar til Alþingis,
svo að Sjálfstæðisflokkurinn fékk
að lokum D-ið, en við fengum G í
staðinn.
En stappið í kringum þetta hafði
tekið svo langan tíma, að ekki var
hægt að kjósa fyrr en 14. febrúar.
Kosningabaráttan var afar hörð,
enda fleiri listar boðnir fram en áð-
ur; ræður á fundum og skrif í blöð-
um vom bæði persónuleg og illvíg.
Kosningafundir fóru fram í Kópa-
vogsskóla og allir listar gáfu út blöð.
Við gáfum blaðið Kópavog út fyrst
fyrir kosningamar 1950, og síðan
öðm hvetju, þegar tilefni gafst og
mikið var um að vera.
Kona til skrauts á listanum
Eg var gjaman höfð einhvers
staðar á listanum okkar til skrauts,
eina konan auðvitað; í þetta skiptið
skipaði ég 6. sæti. Og þegar ég var
að gramsa í gömlum blöðum um
daginn sá ég, að ég hafði skrifað
grein i blaðið; eða kannski er verið
að birta ræðu, sem ég flutti á kosn-
ingafundi, þótt þess sé hvergi getið
- ég man það ekki.
Greinin er á þessa leið:
„Kvenþjóðinni hefur stundum
verið fundið það til foráttu af ýms-
um, að hún væri alltof „ópólitísk"
og hefur þessi sleggjudómur átt að
merkja það, að konur almennt
fylgdust lítið með því sem gerðist í
stjómmálabaráttunni og tækju of lít-
inn þátt í pólitískum átökum. Það er
að vísu rétt, að konur taka ekki mik-
inn þátt í opinberum málum, og
veldur þar auðvitað mestu, að mikill
hluti kvenþjóðarinnar er bókstaflega
bundinn í báða skó við heimilisann-
ir og bamauppeldi. A hinn bóginn er
ég alveg viss um, að konur fylgjast
ekki síður með því sem gerist á op-
inberum vettvangi heldur en karl-
menn, þótt þær geri lítið af því að
taka til máls á fundum, séu kannski
ekki mikið fyrir að láta draga sig í
pólitíska dilka. Og það er þó áreið-
anlega vfst, að í bæjar- og sveitar-
stjómamálum fylgjast konur vel
með og alveg sérstaklega hér í
Kópavogshreppi.
Það er áreiðanlega víst, að þær
konur sem hafa búið hér svo lengi,
að þær inuna eftir því, þegar hér var
sama sem veglaust, ekkert rafmagn,
ekkert vatn, ekkert frárennsli, eng-
inn skóli og yfirleitt ekkert það, sem
talið er nokkum veginn mannsæm-
andi skilyrði í nútíma þjóðfélagi,
þær konur hafa sannarlega fylgst
með því sem hér hefur gerst í hags-
munamálum íbúanna.
Þær hafa fylgst með því hvemig
hreppsnefndarmeirihluti sá, sem hér
hefur ráðið frá byrjun, hefur við erf-
ið skilyrði á fáum ámm byggt
bamaskólann, lagt vatnsveituna um
þessa gijóthálsa, lagt veg, lagt hol-
ræsi og yfirleitt gert þetta svæði
byggilegt. Þessar konur ættu ekki að
vera í vafa um það hverjum þær
gefa atkvæði sitt þann 14. febrúar.
Þær vita að á G-listanum - lista
óháðra kjósenda - em mennimir
sem unnið hafa að þessum frarn-
kvæmdum. Þær vita hveijum þær
treysta best til að hrinda í ffam-
kvæmd því sem gera þarf á næsta
kjörtímabili... Það getur hins vegar
verið, að konunum sem hingað hafa
flust allra seinustu árin sé þetta allt
ekki fullljóst. Það má vel vera að
þeim sem frá Reykjavík koma þyki
hér ýmislegt vanta, sem þær eiga að
venjast. En þeim konum vil ég
benda á, að bæjarstjómin í Reykja-
vík hefur haft áratugi til að gera það
sem hér hefur verið gert á örfáum
ámm og ennffemur að aðstreymi
fólks í hreppinn hefur verið svo ört,
að slíks em engin dæmi fyrr eða síð-
ar á Islandi. Eða hvernig haldið þið,
að Reykjavík hafi risið undir þeim
vanda að taka á móti 50 þúsund
manns á síðasta kjörtímabili? Ykkur
þykir þetta kannski fjarstæðukennt.
En þetta er samlíking, sem fyllilega
fær staðist. Ibúatala Kópavogs hefur
tvöfaldast á síðasta kjörtímabili!"
Ógildu atkvæðin frá
Minneapolis
Úrslit jtessara kosninga 1950
urðu þau að A-listi fékk 130 at-
kvæði og engan mann kjörinn. B-
listi fékk 131 atkvæði og einn mann
kjörinn, Hannes Jónsson félags-
ífæðing og síðar sendiherra. D-list-
inn fékk 238 atkvæði og Jósafat
Líndal endurskoðanda og síðar
sparisjóðsstjóra kjörinn, og óháðir,
G- listinn, fékk þrjá menn kjöma.
En það urðu eftirmálar, venjunni
samkvæmt í Kópavogi, algjör hasar.
Hulda lýsir þvf svo:
„Þessar kosningar vöktu athygli
alþjóðar. Gárungamir vom farnir að
kalla Kópavog Litlu-Kóreu eða
Litlu-Palestínu, en á þeirn stöðum
heims var óffiðvænlegast unt þær
mundir.
En sagan af kosningunum er ekki
nema hálfsögð enn.
Tvö utankjörstaðaratkvæði vom
dæmd ógild, af því að stofnana á
þau vantaði. Þau bámst bæði frá
Minneapolis, og annað þeitra var at-
kvæði Sveins, sonar Þórðar á Sæ-
bóli.
Ræðismaður íslands í Minneap-
olis hafði af vangá rifið stofnana af,
en nú vom þeir komnir fram, og
þessi tvö atkvæði gátu breytt úrslit-
um kosninganna, þar sem aðeins
hafði munað einu atkvæði á Þórði
og Hannesi.
Alþýðuflokkurinn kærði ógild-
ingu kjörstjómar, og þegar máhð
kom fyrir sýslunefnd Kjósarsýslu,
felldi ungur lögífæðingur, Sigurgeir
Jónsson, sem síðar varð bæjarfógeti
Kópavogs, þann úrskurð, að kosn-
ingamar væm ógildar og kjósa
skyldi aftur hinn 16.maí.
Geta má nærri, hvemig mönnum
varð við þau tíðindi að kjósa þyrfti á
ný.
„Endurtekning kosninganna er
móðgun við Kópavogsbúa“, skrif-
uðum við í blaðið okkar, Kópavog.
Listamir vom óbreyttir í seinni
kosningunum, og sömu menn hlutu
kosningu, þótt nokkur breyting yrði
á fylgi flokkanna. A-listinn hlaut
132 atkvæði, B-listinn 196 atkvæði,
D-listinn 231 atkvæði og G-listinn
438 atkvæði.
Þar með var sú orrahríðin loksins
á enda.
Við vonuðum, að nú yrði hægt að
halda áffam uppbyggingu hreppsfé-
lagsins næsta kjörtímabil í ró og
næði.
En því var ekki að heilsa".
Hlíðarvegur 11 í Kópavogi, - þar hófst skólahald veturinn 1945-46. Húsið var í
þá daga klætt svörtum pappa og krakkarnir kölluðu skólann því Svarta skóla.
Húsið hcfur nú verið rifið.
Séð yfir Kópavogsháls árið 1956 - margt hefur breyst í Kópavogsbæ á 37 árurn eins og mcnn geta hæglega séð.