Alþýðublaðið - 05.08.1993, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 5. ágúst 1993
NEYTENDAMÁL
5
<0^

SOFT 'N QENTLE »
4 ROLL JL /%,
Bathroom il|f
STissue “ /
FIELDTRIAL QOURMET •NQRÁVY
Dog Food 4LB.BAG 9
Chunk
Tuna
Macaro nfó’Chi
Qi. RAGU
SfflSpaghÉttl
Sauce
BBS UBAT.MU8HR00M
: THICK 'N’ HSAHTY
Fruit
Drinhs
!MA JSM íf
’ A © , mi™í" «.oozr A

wunun'tMniiuM'pii'
maeNoodít't
Snack CooMes

BEVERAGES& SNACKS
DYRT
að vera Islendiiigiir
-ekki síst þegar keyptar eru landbúnaðarafurðir - „Staðreynd að einstakri atvinnugrein hefur hefur tekist að halda uppi verðlagi með hjálp stjórnvalda til
verulegs óhagsrœðis fyrir stóran meirihluta þjóðarinnar. Hvers vegna þetta viðgengst er í raun óskiljanlegt“, segir Kristján Jóhannsson, lektor
Brýnustu lífsnauðsynjar íslendingsins kosta mikið
fé, mun meira en þekkist í flestum eða öllum ná-
grannalöndum okkar. Þó er vitað mál að í dag
ver meðalfjölskylda á íslandi mun minna hlutfalli
heimilistekna sinna til matvælakaupa en áður
tíðkaðist. Engu að síður er hlutfallið stórt miðað
við önnur lönd, bæði í Evrópu og í Ameríku, og
matvöruinnkaupin eru langstærsti kostnaðarliður-
inn í heimilishaldi landsmanna.
Ódýr innkaup í
Bandaríkjunum
Lítum aðeins á dæmigert verðlag
í Bandaríkjunum. Beinlaus nauta-
steik á 250 krónur kílóið; svínasteik
á 215 krónur kílóið, bakaður kjúk-
lingur á 140 krónur stykkið; bjór-
kassi á 350 krónur og þriggja lítra
gosflaska á 55 krónur. Það er von
að íslenskum neytendum bregði í
brún að sjá svona tölur.
Dýr landbúnaður og stríðsótti
„Þetta verðlag hjá okkur er svo
gersamlega geðveikt og út af kort-
inu að engu tali tekur“, sagði ferða-
langur nýkominn frá Orlando á
Flónda í samtali við Alþýðublaðið.
Hann sagði að núna væri upplýst að
almenningur borgaði 81% af kaupi
íslenskra bænda,sem eru rúmlega 4
þúsund talsins. Arangurinn væri sá
að matarverðið hjá okkur er marg-
falt dýrara en hjá nágrannaþjóðum
okkar.
„Og hversvegna þurfum við að
halda sveitunum í byggð? Jú, svo
að við getum brauðfætt okkur ef
það kemur stríð, segja menn. Dugar
þessi röksemd ein og sér? Getur
nokkur keypt landbúnaðarfram-
leiðsluna ef það kemur stríð? Af
hverju skiptir það einhverju máli
fyrir mig á mölinni hvort menn eru
að hokra á einhverjum afdalabýl-
um, eða hvort það er einn bóndi
sem sitji allar þessar jarðir og fram-
leiði fyrir mig kjöt á verði sem ég er
tilbúinn að borga á fijálsum mark-
aði? Af hveiju þarf ég að styrkja
bændur helmingi meira en gert er
Evrópubandalaginu?“ spurði þessi
kunningi okkar. Hann sagðist vera
tilbúinn að sætta sig við 1 % kaup-
lækkun á móti hverjunt 2% sem
matvaran lækkaði. Þá þyrfti ekki
gengisfellingar eða aðrar efnahags-
ráðstafanir.
Hvers vegna svo hátt
verðlag?
Neytendasamtökin hafa skiljan-
lega haft áhyggjur af verðlagsþróun
matvæla á íslandi. Mönnum fínnst
of langt seilst í vasa almennings í
verðlagningu þeirra. Haldin var í
fyrra sérstök ráðstefna á vegum
Neytendasamtakanna, þar sem
fjallað var unt spurninguna: Hvers
vegna er verðlag svo hátt á Islandi?
Kristján Jóhannsson, lektor í við-
skipta- og hagfræðideild Háskóla
Islands sagði í erindi sfnu á þeim
fundi að svarið væri auðvitað ekk-
ert einhlítt, því í sumum tilvikum
væri verð á Islandi hagstæðara en í
nágrannalöndunum. Því miður væri
þessi hagstæði samanburður þó
ekki í öllum tilvikum.
Viðskiptahindranir hækka
verðlag
Vitnaði Kristján í viðamikla
könnun sem Hagfræðistofnun Há-
skóla fslands gerði fyrir neytenda-
nefnd norrænu ráðherranefndarinn-
ar í Kaupmannahöfn. Þá könnun
kynnt viðskiptaráðherra, Sighvatur
Björgvinsson, fyrir fréttamönnum í
gær og er hennar nánar getið í frétt-
um blaðsins í dag. Fólst sú athugun
í því að kortleggja viðskiptahindr-
anir á Norðurlöndum og meta
hvaða áhrif þær hefðu á verð land-
búnaðarvara og þarmeð afkomu
heimila á Norðurlöndunum. Við-
skiptahindranir eru með ýmsu móti,
tollar, innflutningskvótar og tækni-
legar hindranir í viðskiptum.
Hindranir þessar eru sem kunn-
ugt er miklar og hafa þau áhrif að
vöruverð á heimamarkaði er annað
og hærra en á frjálsum markaði,
heimsmarkaði.
„Við þekkjum þá staðreynd að
tollar og önnur innflutningshöft
leiða til hærra vöruverðs á heirna-
markaði en á heimsmarkaði. Sú
umframupphæð sem neytandinn
verður að greiða af þessum sökum
fyrir neyslu sína rýrir velferð eða
ráðstöfunarfé neytandans sem
þeirri upphæð nemur. Þá má einnig
telja að velferð neytandans hafi
minnkað vegna þess að lægra vöru-
verð hefði veitt honum kost á meiri
neyslu. An þess að fara nánar út í
hagfræðilegt samhengi þessara
þátta hér, þá er sú ályktun dregin að
velferðartap neytenda, sem rekja
má til viðskiptahindrana, samsvari
mismuninum á heimsmarkaðsverði
og heildameyslu neytandans á við-
komandi vöru“, sagði Kristján Jó-
hannsson í erindi sínu.
Matvæli 10% umfram
almennt verðlag
í erindinu kom fram að upp úr
aldamótum eða 1910 fóru nær 60%
ÓDÝRT I HENNI AMERÍKU - íslenski strákurinn á myndinni var kátur með
innkaupin. Allt þctta fyrir 50 doilara, eða ca. 3.500 krónur, steikur góðar, bjór,
Bacardi, gosdrykkir, sælgæti og fleira og fleira á verði sem er varla þriðjungur
á við það scm greiða þyrfti hcr á landi.
af útgjöldum heimilanna til kaupa á
matvælum. Þetta hlutfall er nú
komið niður í 20%, hlutföllin svip-
uð og á hinum Norðurlöndunum að
sögn Kristjáns. Þetta er rakið til
hærri rauntekna heimilanna og
hlutfallslega lægra verðs á matvæl-
um í kjölfar tæknivæddrar fram-
leiðslu og búskaparhátta. Kristján
bendir þó á að verð á matvælum á
Islandi hefur á síðastliðnum 10 ár-
urn hækkað yfir 10% umfram al-
mennt verðlag mælt á mælistiku
framfærsluvísitölunnar.
Eftir stendur sú staðreynd að
matvælainnkaupin í Hagkaupi eða
Bónus eru fimmtungur heildarút-
gjaldanna á flestum heimilum
landsins, mun meira hjá láglaunuð-
um, og fólki finnst það hlunnfarið í
þessum viðskiptum og benda á
verðlag í öðrum löndum. Kristján
segir að samkvæmt viðamikilli
neyslukönnun íNoregi fyrirörfáum
árum hafi komið í ljós að þetta hlut-
fall er allt að þriðjungi hærra hjá
tekjulægstu heimilunum þar í landi.
Trúlega sé svipað hlutfall hér á
landi. Það sé því ljóst að verð á mat-
vælum hefur ótvíræð áhrif á af-
komu íslenskra neytenda og þá
einkum hinna lægstlaunuðu.
Milljarðar í bættan hag
neytenda
Fijáls innflutningur landbúnað-
arvara á svokölluðu heimsmarkaðs-
verði mundi samkvæmt fyrmefndri
könnun Háskólans þýða 5 milljarða
bættan hag neytenda, - eða sem
nemur rúmlega 80 þúsund krónum
á hverja 4 manna fjölskyldu. Það
gæti þýtt að hver fjölskylda lækkaði
matarreikning sinn um 14%.
„Öllu kröftugri verður ábati ís-
lenskra heimila ef metin eru áhrif
þess að nema brott allar stuðnings-
og vemdaraðgerðir stjómvalda,
sem varða landbúnaðarvörur. Þá
kemur ekki eingöngu fram svokall-
aður markaðsstuðningur. heldur
einnig sú skattalækkun neytenda,
sem framkvæma mætti samhliða
afnámi opinberra styrkja“, sagði
Kristján. „Hvað jrennan þátt varðar
leiddi könnunin í ljós, að heildar-
stuðningur íslenskra neytenda við
landbúnaðinn næmi samtals 14,8
milljörðum íslenskra króna. Þetta
jafngildir þvf að lækka mætti heild-
arútgjöld heimilanna um 7%. Með
því að spara neytendum þessa upp-
hæð, samsvaraði það ráðstöfun um
að lækka heildarútgjöld heimilanna
til matvælakaupa um rúm 40%“,
sagði Kristján Jóhannsson.
Stjórnvöld hjálpa til að halda
uppi.verðlaginu
Lokaorð Kristjáns vom mikill
áfellisdómur yfír því kerfi sem við
búum við, en þá er hann að svara í
stuttu rnáli spumingunni: Hvers
vegna er verðlag svo hátt á Islandi?
„Hvað matvömr varðar felst
svarið í þeini staðreynd, að ein-
stakri atvinnugrein hefur tekist að
halda uppi verðlagi með hjálp
stjómvalda til vemlegs óhagræðis
fyrir stóran meirihluta þjóðarinnar.
Hvers vegna þetta viðgengst er í
raun óskiljanlegt. Ekki kemst iðn-
aður og sjávarútvegur upp með
slíkt, hvað þá verslun og þjónusta.
Þvert á móti búa þessar meginstoð-
ir íslensks atvinnulífs við harða og í
raun harðnandi alþjóðlega sam-
keppni. Samkeppni, sem mun efla
þessar greinar og leiða til lægra
vömverðs og verða íslenskum neyt-
endum til hagsbóta. Spurningin er
því: Hvers vegna er landbúnaður-
inn undanskilinn?"
Odýrari vara, - hærri laun
Á umræddum fundi Neylenda-
samtakanna kom fram í erindi Mar-
íu E. Ingvadóttur að kaupmáttar-
skerðing undanfarinna fimm ára er
orðin meira en 10% til jafnaðar.
Lægra vömverð er því lífsnauðsyn
fyrir neytendur. María sagði að oft
væri því fleygt lram að launakostn-
aður væri hár á Islandi miðað við
ýmis önnur lönd. Hún sagði hins-
vegar að laun í Þýskalandi væm
72% hærri en á íslandi, 69% í Nor-
egi, 39% í Austurríki og 19% hærri
í Frakklandi svo dæmi séu tekin.
„Forvitnilegt væri að bera sanian
kaupmátt þessara launa“, sagði
María. Þar er mergurinn málsins,
og sá samanburður íslenskum neyt-
anda mjög í óhag.
'Y0UGET01
’FOREACH
'Tf',
BRIQHT 'N' EARLY
Breakfast
Beverage
64 0Z.CRT.
Auglýsingar í bandarískum blöðum gera íslenska neytendur forviða. Hvernig er hægt að bjóða slíkt verðlag hjá þjóð sem hefur mun betri laun en íslendingar?