Alþýðublaðið - 15.10.1993, Blaðsíða 5

ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5
Föstudagur 15. október 1993 SAMBAND ÍSLENSKRA RAFVEITNA
Samband íslenskra rafveitna heldur upp á 50 ára afmœli
ORKULÖGIN ORÐIN ÚRELT MEÐ ÖLLU
- Orkufyrirtœkin eru ekki stofnanir. Þau eru þjónustufyrirtœki en einnig viðskipta-
fyrirtœki sem ber að reka á viðskiptalegum grunni. Flestar þjóðir gera sér ná Ijóst
að gera verður allt aðrar kröfur til orkufyrirtœkjanna en áður var,
*
segir Aðalsteinn Guðjohnsen formaður SIR
AÐALSTEINN GUÐJOHNSEN FORMAÐUR SÍR: „Hugmyndir um breyt-
ingu orkuveitna í hlutaféliig - að fullu í eigu svcitarfélaga eiga ekkert skylt við
cinkavæðingu.“
Alþýðublaðsmynd / Einar Olason
„A afmælisári Sambands ís-
lenskra rafveitna ber hæst að nýr
hugsunarháttur verður að kom-
ast að hjá eigendum og stjórn-
endum orkufyrirtækja. Orkufyr-
irtæki í nálægum löndum eru öll
að breyta vinnubrögðum og sum
hafa þegar gert það fyrir all-
nokkrum árum. Möguleikar
okkar íslendinga liggja ekki síst í
verðmætasköpun úr orkulindum
okkar. Því er nauðsynlegt að
orkufyrirtækin verði skipulögð
og rekin á samkeppnis- en einnig
jafnréttisgrundvelli. Orkufyrir-
tækin eru ekki stofnanir. Þau eru
þjónustufyrirtæki, en einnig við-
skiptafyrirtæki og ber því að
reka þau á viðskiptalegum
grunni."
Þetta segir Aðalsteinn Guðjohn-
sen formaður SÍR og rafmagns-
stjóri Rafmagnsveitu Reykjavíkur
meðal annars um það sem hæst ber
á 50. afmælisári Sambands ís-
lenskra rafveitna. I beinu framhaldi
af þessu segir Aðalsteinn:
„Flestar þjóðir gera sér nú ljóst,
að gera verður allt aðrar kröfur til
orkufyrirtækjanna en áður var.
Þessar þjóðir hafa kosið að draga úr
allri miðstýringu. Einnig í orkufyr-
irtækjum. Fyrirtækjunum hefur því
í vaxandi mæli verið breytt í hluta-
félög með góðum árangri. Tilgang-
urinn er að auka þjónustu, gera við-
skipti sveigjanlegri og lækka orku-
verðið, án þess að skerða öryggi né
gæði“.
Hlutafélagsrekstur er betri
Aðalsteinn segir að til þess að ná
góðum árangri þurfi stjóm orkufyr-
irtækis, eins og annarra, að vera
styrk, samskipti greið og samvinna
við starfsfólkið góð. Núverandi
rekstrarform orkufyriitækja hér á
landi leyfi þetta ekki nema að tak-
mörkuðu leyti. Hlutafélagsrekstur
sé líklegastur til að skila betri ár-
angri og það sé samdóma álit þeirra
sem reynsluna hafi í öðrum lönd-
um. í framhaldi af þessu segir Aðal-
steinn:
„Hvað er það sem veldur tor-
tryggni og mótbárum gegn þvf að
breyta orkufyrirtækjum í hlutafé-
lög? Líklega tvennt:
★ „Yrðu ekki arðsemiskröfur
settar í fyrirrúm, sem ntyndi leiða til
lakari þjónustu og jafnvel eignarað-
ildar útlendinga?"
★ Rótgróin afturhaldsemi, sent
birtist í algengum fullyrðingum
eins og þessari: „Gengur reksturinn
ekki bara ágætlega eins og hann
er?“
Fyrri mótbáran endurspeglar
þann grundvallarmisskilning, að
milli stofnunar hlutafélags og
einkavceðingar megi setja jafnaðar-
merki. I grannlöndum okkar hafa
orkuhlutafélög verið rekin árum og
áratugum saman að fullu í opinberri
eigu, einkum sveitarfélaga, með
mun betri árangri en áður en þeim
var breytt í hlutafélög. Reynslan er
hér ólygnust, sem í öðrum efnum.
íslensk lagasetning á að geta tak-
markað eign útlendinga að því
marki sem við viljum.
Síðari mótbáran er dæmigerð
fyrir þá, sem átta sig ekki á þeim
miklu breytingum, sem allt skipu-
lag og rekstur fyrirtækja tekur nú,
hvarvetna í heiminum. Skyld þess-
ari mótbáru er fullyrðingin: ,Já, en
orkufyrirtæki, alla vega dreifiveita,
er einokunarfyrirtœki („náttúrleg
einokun'* er sagt) „Eg segi nei. Ekki
lengur. Að vísu mun það taka tíma
að koma á skynsamlegu viðskipta-
sambandi frá einni dreifiveitu til
notenda á svæði annarrar veitu. Til
dæmis er líklegt, að Norðmenn hafi
farið fullgeyst í þessum efnum í
kjölfar breytinganna í Bretlandi."
Lægra orkuverð
„En hlutafélagsrekstur á vegum
sveitariélags (eða sveitaifélaga) er
skynsamlegur af þessum ástæðum:
Skýrari lög og formfastari en
önnur lög unt rekstur fyrirtækja, að
ekki sé talað uin sveitarstjómarlög.
Orkuhlutafélag mundi og standa á
jafnréttisgrundvelli við önnur fyrir-
tæki.
Lœgra orkuverð með aukinni
framleiðni (betri stjóm, auknum af-
köstum, minni tilkostnaði).
Betri kjör statfsmanna þar eð
meiri sveigjanleiki gerir það kleift
að búa hæfu starfsfólki viðunandi
kjör. Stöðugleiki eykst og vinna við
sífellda nýþjálfun minnkar.
Fljótvirkari ákvarðanataka,
meðal annars vegna styttri boð-
leiða, minni miðstýringar og auk-
innar kröfu til stjómenda.
Markvissari fjármálastjóni og
meiri aðhaldssemi í meðferð fjár,
enda hlutafélagið sérstakur lögaðili.
Duldir skattar og hvers konar íviln-
anir hverfa. Þetta styður áðumefnd-
ar aðgerðir til lægra orkuverðs.
Vissulega em ýmis ljón á vegin-
um. Löngu úreltum orkulögum þarf
að breyta. En þess þarf að gæta að
gæði þjónustunnar haldist. Laga-
breytingar geta tekið langan tíma.
Frá sjónarhóli orkuveitna virðist
hins vegar áslæða til að hefjast nú
handa í fullri alvöm, ella fæst ekki
úr því skorið, hvort kostimir séu
nægilega miklir eður ei. Ofnotkun
orðsins einkavœðing í þjóðfélaginu
hefur spillt fyrir að umræða um
hlutafélög hafi fengið eðlilega um-
fjöllun. Hugmyndir um breytingu
orkuveitna í hlutafélög, - að fullu í
eigu sveitarfélaga, eiga ekkert skylt
við einkavæðingu. Stæði vilji sveit-
arstjóma til sölu hlutabréfa síðar,
yrði hægur vandi að setja hlutaíjár-
eign annarra hæfilegar skorður".
Ný orkulög
„Síðast liðna tvo áratugi að
minnsta kosti hafa flestar ríkis-
stjómir lýst því yfir að nauðsynlegt
sé að endurskoða orkulög. í riti nú-
verandi ríkisstjómar, stefna og
starfsáœtlunar ríkisstjómarinnar,
segir meðal annars: „Lög um orku-
mál verða endurskoðuð og með því
leitast við að auka samkeppni orku-
fyrirtœkjanna og draga úr miðstýr-
ingu þeirra og sérstöðu miðað við
aðra starfsemi í landinu, meðal
annars með breyttu eignarhaldi og
rekstraifonni.“ Þegar spurt er um
þetta á opinbemm vettvangi er því
svarað að verið sé að vinna að þessu
innan iðnaðarráðuneytisins. En
þegar betur er að gáð kemur í Ijós,
að nákvæmlega ekkert hefur verið
gert á þessu sviði (ef frá em talin
eignarréttarmál).“
Nýtt skipulag orkuvinnslu
„I ljósi nýrra hugmynda um sam-
keppni í orkuvinnslu, hugsanlegan
aðskilnað orkusölu til almennings,
stóriðju og útflutnings á raforku í
stómm stíl, stofnun sérstaks línufyr-
irtœkis unt flulningskerfið, og hug-
mynda um hlutafélagsfonnið, er
óhjákvæmilegt að taka skipulag raf-
orkuvinnslunnar í landinu til gagn-
gerrar endurskoðunar. Inn í þá
mynd korna að sjáll'sögðu óhjá-
kvæmilegar hugmyndir um breytta
eingaraðild, þar með talið eignar-
aðild erlendra aðila að ýmsum
orkumannvirkjum, sem kallar á
ýmsar lagabreytingar".
Ofstjórn ríkisins
Aðalsteinn Guðjohnsen segir að
SÍR hafi unt árabil hvatt til róttækra
breytinga á rafmagnseftirliti í land-
inu og bent á rangláta álagningu eft-
irlitsgjalda til ríkisins. Með tilkomu
nánara Evrópusamstarfs virðist
breytingar í sjónmáli en þó þurfi að
fara að öllu með gát. Síðan segir
Aðalsteinn:
„Orkulög landsins em með öllu
úrelt orðin. Þar er verk að vinna,
verk fyrir ríkisvaldið. Ríkisafskipti
af orkufyrirtækjum, stjóm þeirra,
framkvæmdum, rekstri og mark-
aðsleit em hins vegar óþöif og
óskyitsamleg. Visst samkeppnis- og
verðlagningareftirlit verður þó
nauðsynlegt.
Vera má að rafvœðing strjálbýl-
isins hefði gengið illa í upphafi, án
þess að ríkið tæki þar fmmkvæði.
En nú em nýir tímar. Látum fyrir-
tækin um framkvæmdimar, en lög-
gjafann um lagasetningu. Listin er
að þekkja sinn vitjunartíma."
Samband (slenskra hitaveitna
25 hitaveitur 4.000 GWh 149.000 íbúar Islenzkar orkuveitur 1993
5 orkuveitur
Heitt vatn 670 GWh Raforka 930 GWh 81.000 íbúar
'Utan SÍH enj tæplega 60 lítlar hitaveítur Tölur hjá hitaveitum eru fyrir áriö 1991 skv. upplýsingum frá SÍH **Án 8tórlöju 880 GWh** 181.000 íbúar 9 raforkuveitur
Samband íslenzkra rafveitna
Það bcr enn við að rafmagnstruflanir verði út um land þegar rafmagnsstaurar
skcmmast í óveðrum. Þá er oft mikið verk að koma rafmagni á aftur.
GETR6UNIR
X Helsingborg - AIK
Helsingborg vann Brage um daginn 3-2 og em með 35 stig þegar
tvær umferðir em eftir í deildinni. Þeir hafa ennþá miiguleika á þriðja
sætinu en þar em einmitt staddir AIK um þessar mundir með 40 stig.
Gengi AIK-manna hefur verið upp og niður en stefna samt á að halda
þriðja sætinu. Leikur sem gæti orðið skemmtilegur en mun enda með
jafntefli.
1 Norrköping - Malmö FF
Nú er aldeilis farið að færast fjör í leikinn. Tvær umferðir em eftir
og Norrköping er tveimur stigum á eftir Gautaborg sem er í efsta sæti.
Ef þeir tapa stigi í þessum leik þá verður útlitið dökkt því að Gautaborg
er traust lið og mun gefa allt í næstu leikjum. Malmö siglir á lygnum
sjó í deildinni og ntun lenda unt hana miðja.
1 T relleborg - Degerfors
Trelleborg er i' dag í síðasta Evrópusætinu sem er fjórða sætið í
deildinni. Með því að vinna þennan leik styrkja þeir stiiðu sína gríðar-
lega en næsta lið á eftir þeim er þremur stigum ncðar á stigatöfiunni.
Það kom nú á óvart að Degertors skuli hafa unnið Frölunda 3-0 f síð-
ustu umferð en það var algjörlega gagnstætt minni spá. Jafntefli er
möguleiki líka.
1 Frölunda - Öster
Þrátt fyrir tapið í síðustu viku á móti Degerfors spái ég Frölunda
sigrinum í þessum leik. Frölunda hefur vcrið á góðu róli undanfarið cn
santa er ekki hægt að segja um Öster. Þeir töpuðu enn einum leiknum
um daginn jtegar þeir fengu Halmstad í heimsókn. Þeir töpuðu 2-3 en
strákamir í Öster hafa þann vana að tapa nieð einu rnarki.
1 Arsenal - Manchester City
Arsenal hefur verið að gera það gott þann tíma sent liðinn er af tíma-
bilinu en þeir eru í öðm sæti með 20 stig. Reyndar em þeir fimm stig-
um á eftir Manchester Unitcd en stefnan hefur augljóslega verið sett á
titilinn. Leikmennimir í Manchester City hafa ekki verið eins duglegir
að vinna fyrir peningunum en þeir em í neðri hluta deildarinnar.
Heimasigur.
X Chelsea - Norwich
Norwich-menn hafa kontið skemmtilega á óvart en þeir em í Ijórða
sæti með 18 stig. Chelsea-menn em sterkir heim og mun Norwich
standa í ströngu eins og mörg önnur góð lið hafa lent í þetta haustið.
Jafntefii er ekki nógu traust en Chelsea er líklegra til sigurs.
1 Coventry - Southampton
Coventry tapaði í sfðustu umferð sem leikin var miðvikudaginn 5.
október. Þá spiluðu þeir á móti Norwich á útivelli. En það var fyrsti
ósigur þcirra á útivelli í hausl og reyndar bara annar tapleikurinn í
heildina. Southampton hefur gengið atleitlega en þeir em í næst neðsta
sæti með aðeins fjögur stig. Ömggt.
1 Liverpool - Oldham
2. október var sýndur í sjónvarpinu leikur á milli Liverpool og Ar-
senal en honum lauk með markaiausu jafntefli. Sá leikur var mjög illa
spilaður og almennt leiðinlegur til að horfa á. Paul Stewart spilaði sinn
fyrsta lcik í langan tíma og sást það því hann gat varla tckið við bolt-
anuni sómasamlega og gerði mistök eftir mistök. í þessum leik ætti
hann að geta gert betur.
X Manchester United - Tottenham
United-menn halda áfram að vinna og eru kontnir með fintm stiga
forystu. Þessi leikur ætti að verða fjörugur enda bæði liðin í góðu
formi. Tottenham vann síðast Everton 3-2 og gerðu þeir tvö mörk á
tveimur síðustu mínútum leiksins. Það kallast afrek. Þeir ættu að geta
staðið í meistumnum.
1 Newcastle - QPR
Newcastle hefur tekið sig á eftir frekar slaka byrjun og nú síðast
unnu þeir mína nienn í Aston Villa með 2-0. Þá hljóta þeir að vera
góðir! QPR hefur undanfarin ár oftast verið um miðja deild. Mín spá
er sú að þar muni þeir alltaf vera. Þessi heimasigur gæti orðið að jafnt-
efli.
1 Sheffield Wednesday - Wimbledon
Ekki hefur gengið eins vel hjá Sheffield og vonir stóðu til. Spámenn
Englendinga hljóta að fela sig þessa dagana því þeir spáðu Veddnesdei
titlinum. Liðið hefur aðeins hlotið sjö stig og telst það í minna lagi.
Wintbledon íékk skcll unt daginn á móti Leeds en breytingar á liðinu
em fyrirhugaðar vegna þessa leiks.
2 Swindon - Everton
Swindon. sem er botnliðið í deildinni, mun ekki sigra í þessum leik.
Þeir hafa ekki ennþá sigrað leik og mun það ekki gerast í jretta skiptið.
Everton-menn vom klaufar í síðasta leik en þá töpuðu þeir leiknum á
síðustu tveimur mínútum. Tottenham skoraði þá á 88 og 90 mínútu og
vann leikinn. Everton mun gera betur í þessum leik.
2 West Ham - Aston Villa
Aston Villa er ekki í nógu góðu formi þessa dagana og verða að rífa
sig upp ef þeir ætla sér eitthvað í deildinni. Þeir em í áttunda sæti með
sextán stig en West Ham er með ellefu stig og em lrekar neðarlega.
Þrátt fyrir slæntt gengi þá stcnd ég með rnínurn mönnum og spái þeim
sigri.
- Ólafur Ltíther Einarsson