Alþýðublaðið - 10.03.1994, Qupperneq 5

Fimmtudagur 10. mars 1994
FJARMAL
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5
Framfærsla fjölskvldunnar skoðuð -
Fjölmargir liðir heimilisútgjaldaima
hafa lækkað frá í nóvember 1992:
VBITALAN
STOPP
VÍSITALA fram-
færslukostnaðar er
nánast stopp, - í mars
reyndist hún vera
169,7 stig, og hækk-
aði um 0,08% frá í
febrúar. Vísitala
vöru og þjónustu
hækkaði um sama
hlutfall. Greinilegt er
að áhrif lækkunar
matarskattsins sem
svo hefur verið
nefndur, hefur skilað
sér í vasa almenn-
ings. Kaupmönnum
var treystandi. Þeir
eiga í harðri sam-
keppni, en auk þess
er mun meira um
verðkannanir í gangi,
sem fjölmiðlar birta,
- og loks má benda á
að almenningur hef-
ur til muna betra
verðskyn í dag en á
dögum verðbólgunn-
ar.
Matvörur lækka
- bflar hækka
Fátt eitt gerðist í
verðlagsmálum á mán-
aðar tímabili, utan það
að verð á mat- og
drykkjarvörum lækk-
aði um 0,9% að með-
altali sem þýddi 0,15%
lækkun vísitölunnar, -
en verð á nýjum bflum
hækkaði um 2,1%,
sem olli 0,16% vísi-
töluhækkun.
Síðustu tólf ntánuð-
ina hefur vísitala fram-
færslu hækkað um
2,6% og vísitala vöru
og þjónustu um 3,1%.
Undanfama þrjá mán-
uði hefur vísitalan
hinsvcgar lækkað um
0,2%, sem jafngildir
0,5% verðhjöðnun á
ári. Sambærileg þrigg-
ja mánaða breyting á
vísitölu vöru og þjón-
ustu svarar til 0,7%
verðhjöðnunar.
Hvert fara
peningarnir?
Sé skoðað eðli og
uppruni talna vísitölu
framfærslukostnaðar,
það sem að baki út-
reikninga hennar ligg-
ur, má sjá að búvöru-
liðurinn í útreikningn-
um, sem háður er verð-
lagsgrundvelli er
4,7%, aðrar innlendar
mat- og drykkjarvörur
9% og innfluttar mat-
og drykkjarvörur
3,5%. Fjölskyldubfll-
inn er þungur í skauti
með 12,6% og hús-
næðiskostnaður er
næstdýrasti liðurinn
eða 14,7%, án þess að
hiti og rafmagn sé þar
inni, önnur þjónusta
vegur 22,9% í vísitölu-
útreikningnum.
Hagstofan gefur út
hlutfallslega skipt-
ingu á ýmsum liðum
sem vísitalan byggist
upp á. Sá listi er eink-
ar forvitnilegur til að
glöggva sig á hvert
peningamir nákvæm-
lega fara. Birtist hann
hér á síðunni.
Það kann að vakna
sú spuming hvemig
vísitalan verður til, og
hverjir vinni þá miklu
vinnu sem að baki
liggur. Því er til að
svara að Rósmundur
Guðnason, hagfræð-
ingur, ásamt Sigrúnu
Halldórsdóttur,
verkfræðingi, vinna
að upplýsingaöflun
og útreikningum vísi-
tölu framfœrslukostn-
aðar.
Þessi vinna fer
fram við hver mán-
aðamót. Safnað er
upplýsingum um
meira en þúsund
vörutegundir í 400
verslunum og fyrir-
tækjum. Alls em
verðskráningamar í
tölvum Hagstofunnar
meira en 7 þúsund
talsins. Það er því
ljóst að þau Rós-
mundur og Sigrún
hafa í mörg hom að
líta þá daga sem unn-
ið er að gerð vísitölu
framfærslukostnaðar.
Vinnan tekur aðeins 2
Framfærsluvísitala í mars 1994 - Hlutfallsleg skipting og breytlngar milli mánaða
IDutfallsIeg skipdng Vísitölur Breytlng frá fcb. 1994
nóv. '92 mar. '94 mai '88-100 Hækkun liðar Áhrif á visitölu
0 Matvörnr 17,1% 16,2% 144,9 -03% -0,15%
00 Mjöl, grjón ogbakaðar vörur 2,6% 2,5% 162.0 0,8% 0,02%
01 KJöt og kjötvörur 4,2% 3,7% 134,4 -23% -0,09%
02 Fiskur og fiskvörur 1,1% 1,0% 157,8 -0,9% -0,01%
03 Mjólk, rjómi, ostar og egg 3,5% 3,2% 136,7 0,0% 0,00%
04 Feitmeti og olíur 0,7% 0,5% 125,3 -0,4% 0,00%
05 GrænmetL, ávextir og ber 2,1% 2,1% 128,1 -3,5% -0,08%
06 Kartöflur og vörur úr þeim 0,4% 0,6% 220,4 -0,1% 0,00%
07 Sykur 0,1% 0,1% 288,9 5,7% 0,01%
08 Kaffi, te, kakó og súkkulaði 0,5% 0,5% 156,8 -03% 0,00%
09 Aðrar matvörur 1,9% 1,8% 150,5 0,1% 0,00%
1 Drykkjarvörnr og tóbak 4,3% 4,4% 175,7 0,0% 0,00%
11 Drykkjarvörur 2.7% 2,6% 1683 0.0% 0,00%
111 Gosdrykidr ogléttöl 1,1% 1,0% 163,4 -0,1% 0,00%
112 Bjór 0,6% 0,5% 1643 ' 0,0% 0,00%
113 Annað áfengi 1,1% 1,1% 177,6 0,0% 0,00%
12 Tóbak 1,6% 1,7% 1883 0,0% 0,00%
2 Föt og skófatnaður 6,3% 6,0% 166,3 0,1% 0,01%
21 Fatnaður 4,6% 4,4% 164,0 0,0% 0,00%
22 Fataefni o.fl. 0,6% 0,6% 168,8 0,3% 0,00%
23 Skófatnaður 1,1% 1,1% 174,7 0,4% 0,00%
3 Húsnæði, rafmagn og hiti 18,5% 17,8% 149,0 0,0% 0,00%
31 Húsnæði 15,5% 14,7% 144,1 0,0% 0,00%
32 Rafmagn- og hiti 3,0% 3,1% 172,7 -0.1% 0,00%
321 Rafroagn 1,2% 1,2% 149,1 0,0% 0,00%
322 Húshitun 1,8% 1,9% 190,0 -03% 0,00%
4 Húsgögn og heimilisbúnaður 6,8% 6,7% 1793 0,1% 0,01%
41 Húsgögn, góifteppi, o.fl. 2,4% 2,3% 1783 0,0% 0,00%
42 Vefnaðarvörur ofl. til heimilishalds 0,8% 0,8% 197,0 -03% 0,00%
43 Raftæld 0,8% 0,8% 1653 0,5% 0,00%
44 Borðbúnaður, glös, eldhúsáhöld o.fl. 0,5% 0,6% 1903 0,3% 0,00%
45 Ýmsar vörur og þjónusta tíl heimilishal 1,1% 1,1% 178,6 0,3% 0,00%
46 Barnaheimilisútgjöid og húshjáip 1,1% 1,1% 162,6 0,0% 0,00%
5 Hcilsuvernd 2,5% 2,8% 221,4 0,1% 0,00%
51 Heilsuvernd 2,5% 2,8% 221,4 0,1% 0,00%
6 Ferðir og flutningar 18,6% 20,1% 193,8 0,9% 0,18%
61 Eigin flutningatæki 16,5% 18,0% 2003 1,0% 0,18%
63 Notkun almennra flutningstækja 1,0% 1,0% 196,8 0,0% 0,00%
64 Póstur og sími 1,1% 1,1% 125,0 0,0% 0,00%
7 Tómstundaiðkun og menntun 11,5% 11,7% 181,1 0,3% 0,03%
71 Tækjabúnaður 2,7% 2,6% 154,5 0,1% 0,00%
72 Tómstundaiðkanir 5,4% 5,5% 1913 0,6% 0,03%
73 Bækur, blöð og tímarit 2,0% 2,1% 176,7 0,0% 0,00%
74 Skóiaganga 1,4% 1,5% 2083 0,1% 0,00%
8 Aðrar vörur ogþjónusta ót ajt. 14,3% 14,2% 177,7 0,0% 0,00%
81 Snyrtívörur, snyrtíng 2,7% 2,7% 181,4 -0,4% -0,01%
82 Ferðavörur, úr, skartgripir o.fl. 0,6% 0,6% 175,7 -03% 0,00%
83 Veitingahúsa- og hótelþjónusta 3,7% 3,6% 181,0 0,3% 0,01%
84 Orlofsferðir 3,3% 3,3% 196,1 0,0% 0,00%
85 Tryggingar (ekld lögbundnar) o.fl. 0,9% 0,9% 151,1 0,0% 0,00%
86 Önnur þjónusta, ótalln annars staðar 1,1% 1,1% 176,0 0,0% 0,00%
87 Gjaflr 2,1% 2,1% 1753 0,0% 0,00%
Framfærsiuvisltalan i heiid 100,0% 100,0% 169,7 0,1% 0,08%
TAFLAN sýnir hlutfallslega skiptingu á neyslu meðalfjölskyldu á íslandi og breytingar milli mánaða.
Eins og sjá má á samanburðinum hafa orðið breytingar til lœkkunar á fjölmörgum sviðum, - en önn-
ur hafa liœkkað. Tatla/Hagstotaíslands
RÓSMUNDUR GUÐNASON, hagfrœðingur, og SIGRÚN HALLDÓRSDÓTTIR, verkfrœðingur. Þau
búa til vístiölu framfœrslukostnaðar, en þeirri vísitölu er alla jafna mikill gaumur gefinn og hefur oft ver-
ið notuð ípólitískum tilgangi. Alþýðublaðsmynd/EinarÓlason
daga og hafa þau sér til
fulltingis nokkum hóp
af fólki, sem fer í versl-
anir. Ennfremur berast
upplýsinga í síma og á
faxtæki Hagstofunnar.
Byggt er að langmestu
leyti á upplýsingum
sömu aðila frá mánuði
til mánuðar.
Nýr grunnur,
nýr lífsstfl
Gmnnur vísitölunn-
ar er frá árinu 1992, en
þá var honum breytt
frá nokkurra ára göml-
um gmnni. Lífsstfll Is-
lendinga er stöðugt að
breytast og þróast og
gmnnur vísitölunnar
þarf að taka mið af
slíkum breytingum.
Tekið var mið af und-
anfarandi neyslukönn-
un hjá 790 fjölskyldum
í landinu. Fjölskyldur
þessar héldu búreikn-
inga í tvær vikur og
skiluðu auk þess árs-
fjörðungslega skýrslu
um kaup á stærri hlut-
urn og þjónustu, utan-
landsferðum, heimilis-
tækjum, bflum og öðm
þvíumlíku.
Álitamálin
eru mörg
Rósmundur segir að
við gerð vísitölu fram-
færslukostnaðar komi
upp mörg álitamálin.
Tökum til dæmis fata-
verslanir sem dæmi.
Þar breytast flfkumar
frá einni sendingu til
annarrar. Samanburð-
ur milli mánaða er
gerður með því að
Hagstofan gefur sér
vissar forsendur um
þann fatnað sem miðað
er við, efni, snið og
gerð flíkanna. Með ná-
kvæmu mati má kom-
ast nálægt sannleikan-
urn um hækkanir og
lækkanir slíkrar vöm.
A öðmm sviðum eiga
sér einnig stað ótnílega
hraðar breytingar á
eðli og innihaldi vöru.
Nægir þar að nefna
margfrægar breytingar
á bleium og dömu-
bindum sem ntikið eru
auglýstar á sjónvarps-
stöðvunum þessa
stundina.
Rósmundur Guðna-
son segir að vissulega
geti fjölskyldur dregið
ýmsan lærdóm af því
að skoða hina ýmsu
liði vísitölunnar og
bera þá saman við eig-
in útgjöld dæmigerðrar
íslenskar fjölskyldu,
eins og þau birtast í
töflunni yfir hlutfalls-
lega skiptingu hinna
ýmsu útgjaldaliða.