Alþýðublaðið - 24.03.1994, Blaðsíða 2

2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
UMRÆÐA
Fimmtudagur 24. mars 1994
MÞYÐUBIIBIÐ
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Alprent hf.
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.400 á mánuði. Verð í lausasölu kr. 140
UTANRÍKISMÁL - EVRÓPA
Island á krossgötum
eftir Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra
(1. grein)
Slúður og staðreyndir
um Alþýðuflokkinn
Alþýðuflokkurinn hefur stundum verið gagnrýndur fyrir að
vera „litli flokkurinn“ í ríkisstjómarsamstarfinu. Þannig hefur
því verið haldið fram, að Alþýðuflokkurinn hafi fyrst og
fremst það markmið að koma „sínum mönnum“ í stöður í
skjóli þess að flokkurinn er í ríkisstjóm. Að öðm leyti hafi AI-
þýðuflokkurinn tæpast neitt pólitískt markmið. Þetta er slúðr-
ið um verk Alþýðuflokksins í ríkisstjómarsamstarfi undanfar-
inna ára.
Þetta áróðursbull hefur náð svo langt, að meira að segja
freistast einstaka fréttamaður til að ganga út frá þessum dylgj-
um sem sannleika. Staðreyndimar tala hins vegar allt öðm
máli. Lítum aðeins á þær:
Alþýðuflokkurinn hefur staðið í fylkingarbrjósti fyrir jöfnuði
í ríkisfjármálum. Jöfnuðurinn er forsenda fyrir stöðugleika í
efnahag þjóðarinnar. Um þessa stefnu hefur ríkt eining í nú-
verandi ríkisstjóm. Árangurinn hefur ekki látið standa á sér.
Ofsaverðbólga framsóknaráratuganna er að baki. Þess í stað
ríkir nú verðhjöðnun. Þannig hefur verið lagður varanlegur
gmnnur að stöðugu verðlagi og lægsta verðbólgustigi í heimi.
Alþýðuflokkurinn hefur barist fyrir réttlátara skattakerfi og
einföldun skatta, réttlátari dreifingu byrðanna. Alþýðuflokk-
urinn hefur einnig barist gegn óráðsíu í ríkisútgjöldum. Stað-
greiðslukerfið leysti fólk úr fjötmm skattaskulda, tryggði ör-
uggari og jafnari tekjustofn ríkissjóðs og tekjujöfnun var
komið í skattakerfið. Virðisaukaskatturinn tryggði meira rétt-
læti og gaf yfirvöldum tæki til að ráðast gegn skattsvikum.
Alþýðuflokkurinn lofaði lækkun vaxta. Föst tök á ríkisfjár-
málum, hjöðnun verðbólgu, lækkun vaxta og réttlátt skatta-
kerfi em homsteinar nýrra tíma í íslensku efnahagslífi. Þessi
óbifanlega stefna Alþýðuflokksins í ríkisfjármálum leiddi
loks til lækkunar vaxta í landinu og opnaði þar með fyrir nýj-
an vöxt í atvinnulífinu. Alþýðuflokkurinn hefur barist fyrir
kerfisbreytingum í ríkisrekstri. Alþýðuflokkurinn hefur ein-
faldlega gert til þess kröfu að almannafé verði sem best varið
og fyrir það fáist besta fáanleg þjónusta. Aðhaldsaðgerðir í
rekstri heilbrigðisþjónustunnar spöruðu skattgreiðendum
hundmð milljóna króna og komu í veg fyrir niðurskurð á
brýnni forgangsþjónustu. Velferð og opinber þjónusta verður
ekki framar aukin með skattaálögum heldur aðeins með
bættri nýtingu almannafjár og betri stjómsýslu.
Alþýðuflokkurinn lofaði eflingu húsnæðiskerfisins þegar í
kosningabaráttunni 1987. Á tíma sínum í ríkisstjómum hefur
Alþýðuflokkurinn sett fram raunhæfar lausnir í húsnæðismál-
um. Lokað var ónýtu og siðlausu biðraðakerfi en þess í stað
innleidd ný og réttlát vinnubrögð. Húsbréfakerfið jafnaði að-
stöðu fólks til að eignast eigið húsnæði. Félagslegum íbúðum
hefur fjölgað um 500 á ári. Húsaleigubætur bæta aðstöðu
þeirra sem leigja á frjálsum markaði. Stórfelldar framfarir
hafa orðið í félagsmálum fyrir tilstilli Alþýðuflokksins.
Veigamikil breyting hefur verið gerð á lögum um málefni
fatlaðra. Stoðþjónusta og liðveisla aukin, valkostum í búsetu
hefur verið fjölgað, nýjar áherslur í atvinnumálum og tryggð-
ur réttur geðfatlaðra jafnframt sem opinber stuðningur við
fatlaða hefur verið aukinn.
Margt annað mætti telja upp sem áunnist hefur fyrir tilstilli
Alþýðuflokksins í ríkisstjóm: Atvinnuátak í dreifbýli, aukin
starfsmenntun í atvinnulífinu, efling í íjölskyldumálum,
styrking byggða landsins með sameiningu og stækkun sveit-
arfélaga, umbætur í stjómkerfi og síðast en ekki síst ný sókn
og ný tækifæri á erlendum mörkuðum með þátttöku í EES.
Þetta em staðreyndir um verk Alþýðuflokksins í ríkisstjómar-
Tvennt ber hæst þegar hugað er
að framtíðarþróun Evrópusam-
bandsins fram til aldamóta; ann-
ars vegar stækkun þess, væntan-
leg viðbót fjögurra EFTA-ríkja
þegar um næstu áramót, en hins
vegar ríkjaráðstefnan 1996 sem
ætlað er að endurskoða allt stjóm-
kerfi Evrópusambandsins og að-
laga það nýjum aðstæðum. Hand-
an aldamóta bíða síðan hópar
nýrra umsækjenda sem sumir
hveijir gera sér vonir um skjótari
afgreiðslu.
Þessi tvö atriði tengjast. Nú er
svo komið í sögu Evrópusam-
bandsins að stjómkerfi það sem
ætlað var að halda utan um sam-
starf sex aðildarríkja Kola- og
Stálbandalagsins og Efnahags-
bandalags Evrópu sýnir þegar
nokkra bresti með tólf aðildarríki
innan sinna vébanda. Hætt er við
að enn frekar reyni á þanþol þess,
þegar aðildarríkin em orðin sex-
tán, tungumálin tólf og fram-
kvæmdastjóramir tuttugu og
einn. Frekari stækkun er vart
hugsanleg án endurskipulagning-
ar. Kröfur stærri aðildarríkjanna
um að meira tillit verði tekið til
stærðar og fólksfjölda gerast æ
háværari. Ef aðildarríkin halda
áfram að skiptast á um að gegna
formennsku, jafnvel þegar þau
em orðin sextán eða tuttugu og
fjögur, er hætt við að stærri aðild-
arríkjunum þyki sinn hlutur held-
ur rýr og tækifærin fá til þess að
leiða starf Evrópusambandsins.
Stækkun
Evrópusambandsins
Á leiðtogafundinum í Lissabon
var ákveðið að slá á frest frekari
hugleiðingum um endurskipu-
lagningu Evrópusambandsins, en
bjóða áhugasömum EFTA-ríkj-
um til viðræðna um aðild að
óbreyttu Evrópusambandi. Fjög-
ur þeirra (öll nema Island og
Sviss) þekktust boðið og hafa nú
lokið samningaviðræðum. Boð af
þessu tagi er einsdæmi í sögu
sambandsins og ekki miklar líkur
á það verði endurtekið. Einróma
samþykki allra aðildarríkja þarf til
þess að af aðild verði og líkumar
á hagsmunaárekstrum aukast með
fjölgun aðildarríkja.
Mörg núverandi aðildarríkja
hafa þegar efasemdir um að frek-
ari stækkun þjóni hagsmunum
þeirra. Hætt er við að aðild ríkja
Mið- og Austur-Evrópu mundi
ekki aðeins beina flœði úr styrkt-
arsjóðum Evrópusambandsins
frá Spáni og Portúgal til hinna
nýju aðildarríkja, heldur einnig
kippa fótunum undan núverandi
landbúnaðarstefhu og reyna
vemlega á stoðir sameiginlegs
vinnumarkaðar. Aðild þessara
ríkja hefur því hingað til, af efna-
hags- og félagslegum ástæðum,
verið talin ótímabær fyrr en undir
aldamót. Vaxandi þiýstingur er
hins vegar á nánara samstarf við
þessi ríki um öryggis- og vamar-
mál, af pólitískum ástæðum. Ekki
er hægt að útiloka að Evrópusam-
bandið ákveði í náinni framtíð að
ekki sé raunhæft að fjölga full-
gildum aðildarríkjum frekar og
treysti þess í stað á röð samninga
við nágrannaríkin um aðgang að
mörkuðum og samstarfsverkefn-
samstarfi síðustu ára.
um.
,,An EES-samningsins
væri markaðsaðgangur
okkar að þessum
langmikilvægasta
markaði okkar með
öllu óviðunandi.“
JÓN BALDVIN HANNIBALSSON utanrítísráðherra
Jlutti stefnurœðit um utanríkismál á Alþingi funmtudaginn
17. ntars síðastliðinn.
í rœðunni fjallaði hann meðal annars um nýjustu tiðindi
af Evrópuþróuniitni, samningsniðurstöður Norðurlanda í
aðildarsamningum Evrópusambandsins, breytingar á eðli
ESB sem allsherjarsamtaka Evrópuþjóða í náinni framtíð,
framtið EFTA og EES-samningsins, þá áhœttu sem íslend-
iitgar taka ef Alþingi staðfestir ekki GATT-samninginn í
tceka tíð og um möguleika Islendinga á friverslunarsanm-
ingi við Bandarikin, ef aöild að ESB verður útilokuð ífram-
tíðinni.
Alþýðublaðið birtir í dag og nœstu daga þá kafla úr rceðu
utanríkisráöherra þar sem hann fjallaði um Evrópuþróun-
ina.
Evrópusambandið er og verður
um fyrirsjáanlega framtíð lang-
stærsti viðskiptamarkaður Is-
lands. Samskiptin við það hljóta
því að vera eitt mikilvægasta við-
fangsefni íslenskra stjómvalda í
utanríkismálum, hvemig sem
þeim verður háttað. Ákveðið var
á sínum tíma að láta ekki reyna á
það að sinni hvort aðild væri
raunhæfur kostur. Óvíst er enn
hvort og hvenær gefst aftur tæki-
færi til að leita aðildar og enn
óvissara er hvort eða hvenær hug-
ur þíngs og þjóðar stendur til
þess. An EES-samningsins væri
markaðsaðgangur okkar að
þessum langmikilvægasta
markaði okkar með öllu óvið-
unandi.
Tillaga
utanríkisráðherra 1992:
Úttekt á aðild að
Evrópusambandinu
Hverfandi líkur virðast nú vera
á því að Evrópusambandið þróist
frekar í miðstýringarátt á næstu
ámm. Miklu fremur virðist þró-
unin vera sú að gefa aðildarríkj-
um rýmra svigrúm. Það em aðild-
arríkin og ríkisstjómir þeirra sem
ráða ferðinni. Milliríkjasamstarf
af þessu tagi gefur einmitt smá-
ríkjum hlutfallslega mjög mikil
áhrif því úrslitavald er í höndum
ráðherraráðsins þar sem einn full-
trúi hvers aðildarríkis situr, þó at-
kvæðavægi sé mismunandi. Þó
verður að gera ráð fyrir því að
völd Evrópuþingsins muni aukast
nokkuð á næstu ámm en valda-
hlutföll ríkja þar em í beinna hlut-
falli við fólksfjölda.
I skýrslu til Alþingis árið
1992 Iagði utanrfldsráðherra til
að hafin yrði úttekt á kostum og
göllum aðildar íslands að Evr-
ópusambandinu. Á það var bent,
að með því að sækja ekki um,
væri tekin ákvörðun um að hafna
aðild. Slíka ákvörðun þyrfti ekki
síður að rökstyðja en aðrar. Ekki
varð þó úr því að stjómarráðið allt
væri virkjað til slíkrar athugunar,
þrátt fyrir að áfram hefði verið að
því unnið, meðal annars innan
utanríkisþjónustunnar, að bera
saman stöðu EES-samningsríkja
við stöðu aðildarríkja Evrópu-
sambandsins.
Nú liggja fyrir niðurstöður að-
ildarviðræðna EFTA-ríkjanna
Ijögurra. Þær gefa til kynna hvaða
sveigjanleika Evrópusambandið
getur sýnt á þessu stigi þróunar
sinnar og hvemig reglur Evrópu-
sambandsins má laga að aðstæð-
um í nýjum aðildarríkjum. At-
hyglisvert er til dæmis hvemig
sérstakar reglur em látnar gilda
um landbúnað á norðurslóðum
og aukið svigrúm er gefið til þess
að styrkja byggð í strjálbýli. Ut-
færsla og framkvæmd boðaðra
lausna í deilum sambandsins og
Noregs um rekstur sjávarútvegs-
stefnu norðan 62. breiddargráðu
verður forvitnilegt rannsóknar-
verkefni fyrir Island.
Ríkisstjórnin
samþykkir úttekt á
kostum og göllum
Evrópusambandsaðildar
Af þeim textum sem fyrir liggja
má þó ráða að vemlegt tillil hefur
verið tekið til norskra sjónarmiða.
Hugtakið „hlutfallslegt jafnvægi“
er fest í sessi en það tryggir að við
úthlutun kvóta sé tekið mið af
veiðum undanlárin ár. Yrði þessu
hugtaki beitt til hins ítrasta yrðu
núverandi veiðar Norðmanna
innan norskrar lögsögu áfram í
þeirra höndum. Ennfremur tekur
Evrópusambandið yfir allar regl-
ur og verklag Noregs við stjóm
fiskveiða norðan 62. breiddar-
gráðu. Svigrúm er veitt til að setja
hömlur á svokallað „kvótahopp"
þar sem fjáifestingar erlendra að-
ila gefa aðgang að fiskveiðum.
Mikið veltur á því hver fram-
kvæmdin verður en ekki verður
betur séð en norskur sjávarútveg-
ur hafi hér komið ár sinni dável
fyrir borð.
Niðurstöður þessarar lotu að-
ildarviðræðna gefa nýjar forsend-
ur til þess að meta kosti og galla
aðildar. Ríkisstjómin hefur því
ákveðið að fela óháðum aðila,
Háskóla íslands, að leggja hlut-
lægt mat á kosti og galla aðildar
íslands að Evrópusambandinu og
bera saman stöðu Islands sem
samningsaðila að EES við Evr-
ópusambandsaðild.