Alþýðublaðið - 12.04.1994, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 12.04.1994, Blaðsíða 5
Þriðjudagur 12. apríl 1994 BÆKUR ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5 * KafU úr „Frumhetjunum“, sögu AA-samtakanna á Islandi 1948 til 1964, þar sem segirfrá JÓNASI GUÐMUNDSSYNl, einum helsta forvígismanni samtakanna: Jónas varað undkbúa sjálfsvíg vegna drykkju - þegar honum tókst að losna undan bölvun ofdrykkjunnar með hjálp bœnarinnar AA-ÚTGÁFAN hefur gefið út bókina Frum- herjarnir - Saga AA- samtakanna 1948-1964 - sem rituð er af Ingólfi Margeirssyni rithöfundi. I bókinni er að finna kafla um Jónas Guðmunds- son sem var einn helsti forvígismaður AA-sam- takanna og frumkvöðull áfengislækninga á þeirra vegum. Jónas þekkti böl ofdrykkjunnar af eigin raun en hér á eftir segir frá því þegar hann náði tökum á áfengissýkinni: .Jónas segir, að í ársbyrjun 1940 hafi sér verið orðið það ljóst að hann gat ekki látið það vera að drekka: „Eg var með öðrum orðum orðinn of- drykkjumaður. Það er voðalegt að gera slíka upp- götvun, miklu voðalegra en orð fá lýst. Mér lá við sturlun stundum, sérstaklega þegar ég var einn. Ég braut heilann um það, hvað ég gæti gert. Mér var ráðlegt að fara á miðilsfundi. Ég gerði það, en það hafði enga þýðingu. Drykkjuskapurinn fór vaxandi jafnt og þétt.“ Einn daginn hugkvæmdist Jónasi að fara á fund Þórðar Sveinssonar læknis, sem þá var hættur að gegna læknisstörfum á Kleppi og sestur í helgan stein. Eftir að hafa hlustað á sögu Jónasar sagði Þórður honum að það væri aðeins ein höfuðástæða fyrir drykkjuskap manna; of náið samband við lágar verur, sem eru á sveimi á jörðinni og ná með ein- hverjum hætti sambandi við næmgeðja menn. Jónas vísaði í huga sér þessari skýringu læknisins frá sér, því þrátt fyrir áhuga sinn á dulfræðum var hann al- inn upp í þeirri trú að yfimáttúrulegir hlutir væm hégómi einn. Jónas lagði hins vegar við hlustir þegar Þórður læknir sagði honum að það væri erfiðara íyrir þess- ar verur að ná sambandi við menn ef þeir væru með hreinan líkama. Þess vegna væri nauðsynlegt fyrsta stig lækningar að „hreinsa" líkamann með heitum böðum. Þetta fannst Jónasi ekki fráleit tillaga og tók að stunda heit böð með góðum árangri: „Ég bragð- aði nú ekki vín frá því í júh' að ég kom til Þórðar, og fram á haust 1940.“ Jónas tók einnig eftir því að þessu tímabili fylgdi vellíðan og að hann var eins og ósjálfrátt farinn að þakka Guði í huganum að dagurinn hafði liðið án þess að hann neytti áfengis. Hingað til hafði Jónas stundað böðin undir eftir- liti Þórðar læknis en nú sleppti doktorinn hendinni af sjúklingi sínum og sagði að hann yrði að standa á eigin fótum í framtíðinni. Skömmu síðar fór Jónas að drekka á nýjan leik og ágerðist drykkjan stöðugt. Orð Þórðar læknis um „lágu verumar" sóttu á Jónas og hann fór smám saman að trúa þeim. Jónas tók að sækja miðilsfúndi til að leita sér lækninga við drykkjuskapnum. En ekki minnkaði drykkjan og Jónas fór að trúa því, að vemmar næðu stöðugt fastari tökum á sér: „Loks rann það upp fyrir mér, seint á árinu 1943, að drykkjuhneigð mín væri ólæknandi með öllu og fyrir mig væri þess vegna aðeins ein leið til, og hún var sú, að fyrirfara mér. Ég ákvað með sjálfum mér að gera það með þeim hætti, að það yrði skoðað sem slys. Þegar ég var ódmkkinn, sóttu þessar hugsanir mjög að mér, en það hvarflaði aldrei að mér, þegar ég var dmkk- inn. Ég gekk frá öllu eins vel og ég gat, sem snerti fjármál mín og framtíð fjölskyldu minnar, því ég vildi ekki að sá blettur félli á hana, að ég hefði fyr- irfarið mér, heldur hitt, að ég hefði dáið af slysni, eins og svo margir aðrir." Jónas undirbjó alla hluti fyrir sjálfsvígið og gekk að þeim hlutum af þeirri elju og nákvæmni sem honum var meðfædd. Hann seldi bókasafn sitt og aðra lausa muni, húsið sitt á Sólvallagötu 32a en keypti íbúð á Miklubraut 9 í staðinn, „sem hæfði betur fjölskyldu minni þegar ég væri horfinn", eins og hann orðar það í grein sinni, „enda var það svo að ég gat með þessu móti haft svo mikið handbært fé, að við gátum átt eftir skuldlausa íbúð, sæmilega stóra. Ég gekk nú að þessu eins og hverju öðm verki. Auðvitað þurfti ýmsu við að gera og margs konar „skýringar“ að búa til úl af þessari ráða- breytni, en ég hafði þær á takteinum - allar aðrar en þá einu sem rétt var“. Skömmu eftir að Jónas hafði selt hús sitt á Sól- vallagötunni, greitt skuldir sína og var á lokastigi undirbúningsins fyrir sjálfsvígið kom maður nokkur í heimsókn til hans. Jónas kannaðist við manninn, eins og flestallir aðrir Reykvíkingar, en hafði aldrei talað við hann áður. Maðurinn var Sigurður Svein- JÓNAS GUÐMUNDSSON ráðuneytisstjóri. Haitn var einn þriggja frumkvöðla að stofnun AA-samtakanna á Islandi. Jónas þekkti böl of- drykkjunnar af eigin raun og hér á síðunni seg- irfrá því þegar hann náði tökum á áfengissýk- inni, meðal annars fyrir tilstuðlan bœnarinnar. arlaus á rneira áfengi. Jónas drakk því flöskuna einn. Þá gerðist hið undarlega hann fann ekkert á sér. Klukkan var orðin um þrjú síðdegis og Jónas hélt heirn á leið og lagðist til svefns. Um sexleytið vaknaði hann aftur við það, að honum fannst hann heyra rödd sem skipaði honum að fara á stúkufund. Hann fór um kvöldið á stúkufund, en stúkan „Ein- ingin“ átti þá 59 ára afmæli. Jónas hafði stundað stúkufundi um árabil án teljandi árangurs og verið enduireistur ótal sinnum. Jónas þekkti engan á þessum stúkufundi og fór heim að honum loknum. Á heimleiðinni velti hann því fyrir sér, að sennilega myndi ekki líða á löngu uns hann drykki á nýjan leik. Þessi hugsun yfirbug- aði Jónas og þegar heim kom fannst honurn öllu vera lokið: „Þetta kvöld bað ég heitt og innilega til Jesú Krists, að losa mig undan bölvun ofdrykkjunn- ar lyrir fullt og allt. Ég vann þá, að Hann var mér nálægur Fjórum dögum síðan fór Jónas á fund í stúkunni Verðandi og þar hitti hann Pétur Zópóníasson, „en hann og Þorsteinn J. Sigurðsson höfðu ávallt látið sér annt um að ég hyrfi af drykkjumannsbrautinni, þó að ráð þeirra og hjálp hefði til þessa öll verið til ónýtis." Pétur rétti Jónasi bréf með sérstökum kúr sem kunningi hans hafði Iátið honum í té, og átti að hjálpa drykkjumönnum sem vildu hætta að drekka. Kúrinn reyndist vera í 33 liðum, ein regla fyrir hvem dag, þar sem mest var lagt upp úr böðum og ströngu bindindi á vín, tóbak og kaffi. Jónas tók við 33 daga kúmum með glöðu geði og fylgdi honum í hvívetna, samfara því að hann bað Jesúm Krist á hveijum degi um laus frá drykkjuskapnum. bjömsson trúboði, alltaf kallaður Siggi á kassanum eða „kallinn á kassanum" vegna þess að hann stóð jafnan á kassa á Lækjartorgi og þmmaði hinn kristna boðskap yfir áheyrendur sína. Jónasi leið fremur illa þegar Sigurð trúboða bar að garði. Hann var að jafna sig eftir drykkjutúr en hleypti þó gestinum inn. Prédikarinn á kassanum hafði lesið í Vörðubrotum, bók sem Jónas hafði ný- verið sent frá sér, og hafði að geyma hugleiðingar höfundarins um pýramídafræði og spádóma. Brátt barst samtalið að trúmálum. Sigurður tók að ræða um þýðingu bænarinnar, sérstaklega fyrir þá sem ætluðu sér að skilja Heilaga ritningu. Jónas dró úr þýðingu bænarinnar og sagði eitthvað á þá leið, að hann hefði aldrei hlotið bænheyrslu: „Þá er það sem Sigurður horfði á mig stundar- kom og segir síðan: „Hvemig biðurðu?" „Auðvitað bið ég Guð,“ svaraði ég samstundis. „Mig gmnaði þetta,“ segir Sigurður. „Þú átt að biðja Jesú Krist að hjálpa þér,“ sagði hann. ,Jesú Kristur hefur lofazt til að hjálpa þeim, sem hans leita af öllu hjarta, og hann hefir aldrei bmgðist neinum, sem það hefir gert.“„ Jónas taldi einu gilda hvort beðið væri til Guðs eða Jesú Krists en reyndin væri nú sú, að hann hefði aldrei beðið Jesúm Krist um hjálp. Sigurður hvatti Jónas að biðja framvegis Jesúm Krist um hjálp og sagðist vera reiðubúinn að biðja með hon- um strax: „Það varð svo úr, að við Sigurður kmpum niður og hann bað til Jesú Krists um hjálp handa mér. Sjálfur játaði ég breyskleika minn og yfirsjónir og bað um hjálp og náð. Ég hafði oft beðið áður heilt og innilega til Guðs, eins og allir drykkjumenn margsinnis gera, sem sjá hyldýpi örvæntingarinnar framundan og rústir hmn- inna vona alls staðar umhveríis sig, en þetta var í fyrsta sinn, sem ég bar Frelsara minn, Jesú Krist, um hjálp gegn drykkjuskaparástríðu minni.“ Jónas hætti þó ekki diykkjuskapnum. Hins vegar neyddist hann til að hætta að nota neftóbak og ann- að tóbak sakir mikilla hnerra sem sóttu að honum. Afeitrun frá tóbakinu létti hins vegar ekki vanlíðan hans í IJötrum áfengisins. Þann 17. nóvember 1944 vaknaði Jónas f íbúð sinni á Miklubrautinni, ilia haldinn eftir drykkjunótt í Keflavík. Það rann upp fyrir honum að nú væri honum ekkert að vanbúnaði að fremja sjálfsmorðið margskipulagða. Hann klæddi sig og fór út með fulla flösku af sérríi. Hann ætlaði að drekka allan daginn og láta svo skeika að sköpuðu. Hann heim- sótti drykkjufélaga frá kvöldinu áður, en sá var lyst- „Nú gekk ágætlega. Með hvetjum degi sem leið varð líðan mín betri og lífið léttara. Það hvarflaði aldrei að mér að drekka vín né neyta tóbaks. Ég bað Jesú Krist á hverjunt morgni um hjálp þann daginn og þakkaði honum á hverju kvöldi fyrir hjálpina. Ég vann mjög greinilega, að nú var einhver innri breyting orðin í lífi mínu. Nú kom mér ekki lengur til hugar að fyrirfara mér, sem ég hafði verið svo ákveðinn í áður. Nú réð sú hugsun ein, að sigrast að fullu og öllu á drykkjuskapnum og bæta fyrir það, sem ég hafði áður misgjört. Með einhveijum dular- fullum hætti var ég orðin NÝR MAÐUR.“ Jónas Guðmundsson hafði fundið AA-leiðina upp á eigin spýtur. Líkt og þjáningarbróðir hans vestanhafs, Bill Wilson, hafði Jónas orðið fyrir trúarlegri eða and- legri reynslu, sem varð undirstaða þess að hann lét af drykkjuskap. „Sjálfúr var ég í engum efa um, að á mér hefði gerzt hreint kraftaverk, og ég var heldur ekki í neinum efa um að það, hver hafði gert þetta undursamlega kraftaverk. Það var enginn annar en Jesús Kristur, sem ég hafði leitað til í neyð minni, þegar öll sund voru lokið," skrifar Jónas. Og á öðr- um stað segir hann: „Jarðnesk hjálp stoðar lítið til þess að ráða niðurlögum drykkjuástríðunnar. Að- eins andleg hjálp dugar.“ Þeir dr. Bob Smith og Bill Wilson höfðu átt lang- ar samræður um grundvallarleiðir og hugmynda- fræðina að nýrri leið út úr áfengissýkinni, svo- nefndri AA-leið, og Bill hafði tekið þær hugmyndir saman f hinum tólf reynslusporum AA. Jónas Guðmundsson hafði komist að nær ná- kvæntlega sömu niðurstöðu án þess að hafa nokk- um tíma heyrt getið um dr. Bob eða Bill eða AA- samtökin og hugmyndafræði þeirra. Jónas hafði m.ö.o. fylgt megininntaki reynslu- sporanna án þess að hafa minnstu hugmynd um að þau væri til: Hann hafði viðurkennt vanmátt sinn gagnvart áfengi og að honum var orðið um megn að stjóma eigin lífi. Hann fór að trúa því að æðri máttur gæti gert hann heilbrigðan að nýju, og hann fól líf sitt handleiðslu æðri máttar, sem í augum Jónasar var fyrst og fremst Jesús Kristur. Jónas ját- aði afdráttarlaust fyrir Jesú og sjálfum sér yfirsjónir sínar, skráði misgjörðir sínar og var fús til að bæta fyrir þær. Og Jónas leitaðist með bæn og hugleiðslu við að styrkja vitundarsamband sitt við guð, sem samkvæmt skilningi hans á honum var fyrst og fremst vitundarsambandið við Jesúm Krist. Upp frá þessu bað Jónas daglega: „A hverjunt degi og hverju kvöldi síðan liefi ég beðið Jesú Krist um vemd og þakkað Honum hjálp- ina, og ég veit, að meðan ég geri það, mun hún verða veitt mér áfram." Og á öðrurn slað segir Jón- as: „Ég var sannfærður unt, að það var fyrst og SIGURÐUR SVEINBJÖRNSSON trúboði - Siggi á kassanum - predikar á Lœkjartorgi. Sig- urður kenndi Jónasi að biðja Jesú um að lœkna sigfrá drykkjusýkinni. Fyrir tilstuðlan Sigurðar varð Jónas fyrir þeirri andlegu reynslu sem leiddi til þess að hann hœtti að drekka. fremst bæn mín til Jesú Krists, sem hafði bjargað mér.“ Árangur edrúmennskunnar varð Jónasi andleg vakning og ekki leið á löngu uns hann tók að flytja öðmm alkóhólistum boðskapinn. Jónas varð fyrir þeirri einstæðu reynslu léttis og lífsgleði sem flestallir áfengissjúklingar upplifa er þeir finna að drykkjusýkin hefur sleppt af þeim tök- unum: „Það var dásamlegt að vera laus við drykkju- hneigðina. Það fá engin orð lýst því, hversu dásam- legt það var að vakna á hverjum morgni ótimbraður og vera ávallt allsgáður, hvað sem að höndum bar. Þeirri hamingjutilfinningu, sem var þessu samfara, fá engin orð lýst.“ Samferðarmenn Jónasar tóku smám saman eftir breytingunni: „Vinir mínir glöddust yfir breytingunni, en þeim sem var illa við mig, fannst þetta stómm miður og þeir byijuðu strax að breiða út þá „skýringu", að ég mundi vera orðinn hálfgeðbilaður. Ég varð að segja, að það væri óskandi að „gcðbilurí' sækti sem flesta heim.“ Jónas tók þá trú Þórðar Sveinssonar að „lægri vemr“ sæktu að næmgeðja fólki og næðu sambandi við það. „Ég tek mig hafa alveg óyggjandi reynslu fyrir því, bæði úr mínum eigin drykkjuskap og annarra, sem ég þekki vel, að drykkjuhneigð manna stafi beinlínis af of nánu sambandi við framliðna menn, og þó líklega öllu heldur við illar vemr, sem taka á sig gervi þessa framliðnu auðnuleysingja, - „anda- vemr vonzkunnar í himingeimnum“, sem Páll post- uli talar um. - Þessar verur ná svo sterkum tökum á þeim, sem af einhverjum orsökum em næmir fyrir slíkum áhrifum, að þær bijóta undir sig viljakraft og skynsemi mannsins, sem þær ná tökum á, svo að „- sjálf ‘ hans fær ekki rönd við reist.“ Jónas var þeirrar skoðunar, að aðeins andleg að- stoð gæti frelsað drykkjumenn undan ágangi hinna „lágu vera“: „Hin eina ömgga vöm gegn hinum „- óhreinu" öndum ofdrykkjunnar er vemd og hand- leiðsla Jesú Krists. Hann ræður yfir þeim undur- samlega krafti, sem getur fjarlægt þessar óhreinu vemr, svo að skeyti þeirra - „hin eldlegu skeyti djöfulsins" - fái ekkert tjón unnið framar." Síðar átti Jónas oft eftir að tala um „demónana" og hve nauðsynlegt það væri fyrir ofdrykkjumenn að halda þeim ffá sér með bæn og hugleiðslu. Þótt brautryðjendur AA-samtakanna í Bandaríkjunum tali hvergi um „lágar vemr“ eða „demóna" boðuðu þeir sömu bataleið og Jónas: Að andleg vakning sem fengist með bæn og hugleiðslu væri forsenda þess að ofdrykkjumenn yrðu heilbrigðir að nýju. Þeir fluttu þann boðskap einnig til trúleysingja og sögðu þeim, að nóg væri að trúa á mátt sem væri æðri þeim sjálfum. Margir alkóhólistar, sem telja sig trúleysingja, hafa yfnfært þessa trú á AA-sarn- tökin sjálf eða hið góða í manninum og náð bata. Lykillinn var að trúa „að æðri máttur, máttugri okk- ar vilja, gæti gert okkur heilbrigð að nýjrí', eins og segir í öðm reynsluspori AA. Það skiptir því litlu hvaða límmiðar em settir á áfengissýkina: Púkar, ofdrykkjuhneigð eða sjúkdómur. Aðalatriðið var að verða fyrir hinni andlegu vakningu til að öðlast bata við virkum alkóhólisma og þennan kjama fann Jón- as Guðmundsson án þess að hafa heyrt urn AA- leiðina. Púkaskýringin var því vel nothæf á batabrautinni. Hitt er annað mál, að persónulegar skýringar Jónas- ar á drykkjusýkinni og ábendingar hans til bata, svo sem bænir til Jesú Krists, áttu eftir að einkenna AA- samtökin á Islandi fyrsta áratuginn er þau störfuðu og á stöku stað eimir enn eftir að þeim.“

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.