Alþýðublaðið - 18.08.1994, Blaðsíða 2

2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
UMRÆÐA
Fimmtudagur 18. ágúst 1994
MÞYÐVBLMÐ
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Setning og umbrot: Alprent hf.
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Sími: 625566 - Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.400 á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 140
Milljarðamir
sem töpuðust
Alþýðublaðið birtir í dag athyglisverðar upplýsingar um gjald-
þrot fyrirtækja hérlendis á árunum 1985 til 1993 og eru þær
byggðar á gögnum frá Hagstofu Islands. Þar kemur fram að á
þessum níu árum hafa á þriðja þúsund fyrirtæki verið tekin til
gjaldþrotaskipta. í þessi þrotabú hefur verið lýst kröfum sem
samtals nema liðlega 48 milljörðum króna á verðlagi dagsins í
dag. Hins vegar hafa ekki nema sjö milljarðar króna fengist
greiddar upp í lýstar kröfur. Þótt enn sé skiptum ólokið í yfir 400
þrotabúum eru litlar líkur á að það breyti heildarmyndinni. Eftir
stendur sú staðreynd að á síðustu árum hafa tugir milljarðar
króna tapast í gjaldþrotum og þjóðin öll hefur orðið fyrir barðinu
á þessu gífurlega tapi.
Ekki er vafi á að hluta þessara gjaldþrota má rekja til þeirrar
kreppu sem hefur riðið hér húsum og ýmissa áfalla sem fyrirtæki
í atvinnurekstri hafa orðið fyrir af þeim sökum. I sumum tilvik-
um hefur gjaldþrot eins stórs fyrirtækis leitt til gjaldþrots nokk-
urra smærri fyrirtækja og einstaklinga. Því má segja að nokkur
fjöldi gjaldþrota sé af óviðráðanlegum orsökum. Hins vegar er
þvi' ekki að leyna að hér hafa orðið stórfelld gjaldþrot sem skrifa
verður á reikning stjómenda þjóðarskútunnar, fyrirtækja og fjár-
málastofnana. Ráðist hefur verið í gífurlegar fjárfestingar af
meira kappi en forsjá og fé hefur verið dælt í fyrirtæki úr opin-
berum sjóðum þótt um vonlausan rekstur væri að ræða. Pólitísk-
ir hagsmunir voru látnir ráða en ekki hagsmunir þjóðarinnar.
Hér á landi hafa stjómmálamenn og fleiri haft uppi gáleysislegt
tal um gjaldþrot. Það hefur jafnvel verið talað um gjaldþrotaleið
fyrirtækja sem efnahagsúrræði. Lög kveða skýrt á um skyldu
fyrirtækja og einstaklinga til að tilkynna gjaldþrot þegar í óefni
er komið. Það er því út í hött að tala um hvort halda eigi áfram
rekstri fyrirtækja sem em í raun gjaldþrota eða hvort gera eigi
reksturinn upp. I nafni byggðastefnu hefur verið haldið áfram að
lána fyrirtækjum á vonarvöl. I nafni atvinnusköpunar hefur fé
verið ausið í fyrirtæki sem höfðu engan rekstrargmndvöll.
Furðuleg útlán hafa átt sér stað í bönkum og sjóðum þar sem há-
ar upphæðir hafa verið veittar að láni án nokkurra trygginga eft-
ir því sem best verður séð.
Gjaldþrotahrina undanfarinna ára endurspeglar ekki aðeins erf-
iðleika vegna ytri áfalla. Milljarðagjaldþrot þar sem lítið sem
ekkert fæst upp í lýstar kröfur endurspegla spillta og vanhæfa
stjórnun og meðferð ljármuna. Þar koma ýmsir við sögu.
Óprúttnir einstaklingar hafa vaðið á skítugum skónum í sjóði og
lánastofnanir og slegið þar lán sem þeir hafa aldrei ætlað sér að
greiða til baka. Sömu mennimir hafa stofnað fyrirtæki með jöfnu
millibili og látið þau fara á hausinn. Hirt alla innkomu en svikið
þá um greiðslur sem hafa selt þeim vöm og þjónustu. Sighvatur
Björgvinsson viðskiptaráðherra hefur gert ráðstafanir til að
koma í veg fyrir athæfí sem þetta og er það sannarlega þakkar-
vert.
Lengi vel var verðbólgunni kennt um margs konar siðleysi í
fjármálum hér á landi. Vissulega brenglaði óðaverðbólgan allt
verðmætamat og ýmis vafasöm íjármálaviðskipti blómstraðu í
skjóli hennar. Núverandi ríkisstjóm hefur tekist að ráða niður-
lögum verðbólgunnar og jafnframt hefur hún stöðvað sjóða-
sukkið sem ýtti undir vitlausar ljárfestingar og rekstur sem eng-
inn gmndvöllur var fyrir. Viðskiptabankar, sparisjóðir og opin-
berir sjóðir hafa lýst því yfír að tekin hafi verið upp ný og ábyrg-
ari vinnubrögð við ákvörðun útlána. Vonandi gengur það eftir.
Gjaldþrot liðinna ára hafa orðið þjóðinni dýr. Þau hafa átt sinn
þátt í háum vöxtum, aukið halla ríkissjóðs, leitt hörmungar yfir
fjölda einstaklinga sem þama áttu enga sök og síðast en ekki síst
verið lýsandi dæmi um ábyrgðarleysi og spillingu. Um leið og
við þurfum að súpa seyðið af óstjóm fyrri ára skulum við láta
þetta verða okkur víti til vamaðar og efla heilbrigða athafna- og
íjármálastarfsemi í landinu.
Fólk er farið aö geyma
peningana undir koddanum
- segir JÓN MAGNÚSSON, lögmaður og formaður Neytendafélags
höfuðborgarsvæðisins. Eftirviku munu NEYTENDASAMTÖKIN eigafund með
bönkum, sparisjóðum og viðskiptaráðuneyti þar sem álögumar verða ræddar
VIÐSKIPTAVINIRbanka og sparisjóða eru
nú sumir hverjirfarnir að sofa með peningana
undir koddanum í stað þess að leggja þá inn.
Alþýðublaðsmynd / Einar Ólason
Við vitum dæmi þess að
fólk er farið að geyma
peninga sína undir
koddanum einsog sagt er. Þetta
er ekki góð þróun, hvorki fyrir
almenning né bankana. Mér
býður í gmn að þetta gerist í
auknum mæli, þegar fólk upp-
götvar verðlagningu banka-
þjónustunnar“, sagði Jón
Magnússon, fomiaður Neyt-
endafélags höfuðborgarsvæðis-
ins í samtali við Alþýðublaðið.
Neytendasamtökin munu á
þriðjudaginn í næstu viku eiga
viðræður við banka og spari-
sjóði um gjaldtökur þessara
stofnana upp á líklega um 700
milljónir á ári, sem viðskipta-
vinir þeina munu verða látnir
greiða í fonni ýmissa þjónustu-
gjalda.
Hafa samtökin í samráði við
peningastofn-
anirnar
ákveðið
fundinn og til
hans er boðið
fulltrúum
Sambands ís-
lenskra við-
skiptabanka,
Sambands
sparisjóða og
viðskipta-
ráðuneytis.
Fundurinn átti
upphaflega að
fara fram í
gær, en að
ósk bankanna
var fundinum frestað um eina
viku. A fundinum munu Neyt-
endasamtökin og fulltrúar
þeirra ræða við bankamenn um
ágreininginn um réttmæti ým-
issaþjónustugjalda.
„Eg er í sjálfu sér ekki að
amast við því að bankamir við-
hafi einhveija gjaldtöku, en
gjaldtakan af þeim sent nota
ávísanahefti er vægast sagt sér-
kennilegt fyrirbæri", sagði Jón
Magnússon.
Eins og kunnugt eru ávísana-
hefti orðin að dýmstu „bók-
menntum“ landsmanna, - og
færsla á hvert blað kostar 19
krónur. Vextir af ávísanareikn-
ingum em aftur á móti rétt við
núllið og viðskiptin með slíka
reikninga vægast sagt hæpin
ráðstöfun fyrir almenning.
Steinar Agústsson
- verkamaður í Vestmannaeyjum
Fæddur 16. febrúar 1936 - Dáinn 7. ágúst 1994
Sunnudaginn 7. ágúst
síðastliðinn lést Steinar
Ágústsson á Sjúkrahúsi
Vestmannaeyja eftir erfiða og
stranga baráttu við krabba-
meinið sem lagði hann að
lokum. Kynni mín af Steinari
hófust þegar ég hóf að starfa
fyrir Alþýðuflokkinn í Vest-
mannaeyjum. Allt frá þeirri
stundu varð mér ljóst að
Steinar var mikill baráttu-
maður fyrir jöfnuði og rétt-
læti í þjóðfélaginu.
Steinar hafði ákveðnar
skoðanir og hann iá ekkert á
þeim og var til, hvar og hve-
nær sem var, að ræða þau
mál í botn. Þá skrifaði hann
blaðagreinar og var eftir þeim
tekið. Steinar hafði sitt að
segja, var rökfastur og fylg-
inn sér. Oftar en ekki endaði
hann mál sitt með því að
berja hnefanum í borðið og
þá oftar en einu sinnu ef mál-
efnið varðaði vin hans Jón
Baldvin Hannibalsson, en á
honum hafði Steinar miklar
mætur. Þegar hann rifjaði
upp heimsóknir sínar til vina
sinna á Vesturgötunni, Jóns
Baldvins og Bryndísar, kom
glampi í augun.
Það var aldrei nein logn-
molla í kringum Steinar,
hvort sem honum líkaði hlut-
imir betur eða verr. Hans stíll
var með þessum eldheita
hætti sem samræmdist vel
þeirri hugsjón sem hann
barðist fyrir og vann með.
Ég hef oft velt því fyrir
inér hvort Steinar hefði ekki
verið einn af þeim sem klifið
hafa hæstu tinda stjómmál-
anna ef hann hefði ekki verið
svona óreglusamur og raun
bar vitni um í gegnum tíðina.
Hann hafði alltaf margt til
málanna að leggja en þegar
óreglan var sem mest vom
þau kannski ekki mörg, eyran
sem hlustuðu.
Steinar hringdi oft og lá
alltaf jafn mikið niðri fyrir.
Stundum var maður hund-
skammaður ef hann var ekki
sammála því sem verið var
að gera og stundum stappaði
hann í mann stálinu ef honum
sýndist þess þörf. Ráðin vom
góð og ef við vomm ósam-
mála þá náði það ekkert
lengra.
Undir það síðasta var vem-
lega dregið af Steinari og
mátturinn lítill en þrátt fyrir
það var eldmóðurinn mikill
og hugsunin skýr. Þegar ég
heimsótti hann undir lok bar-
áttunnar við krabbameinið þá
hélt hann áfram að tala af
sama sannfæringarkraftinum
þrátt fyrir að röddin væri
brostin og hann þyrfti að
hvísla. Steinar sagði mér þar
frá blaðagreinum sem hann
hafði verið að skrifa og þeirri
ætlan sinni að efla Alþýðu-
blaðið og stórauka áskrift
þess í Vestmannaeyjum.
Steinar bar ekki veikindi
sín á torg og þegar maður
spurði hann hvemig liði þá
sagðist hann ávallt allur vera
að hressast og þetta væri allt
að koma hjá sér.
Nú em farinn vinur og
röddin þögnuð. Megi Guð
blessa þig og varðveita.
Hafði þakkir fyrir samfylgd-
ina og allt sem þú hafðir að
gefa.
Guðmundur Þ.B.
Olafsson