Alþýðublaðið - 30.09.1994, Qupperneq 8

8 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Föstudagur 30. september 1994
MMMMl
Hagvöxtur í löndum OECD heldur áfram að styrkjast en samt dregur ekki úr
atvinnuleysi í Evrópu. Spá fyrir árið 1994 gerir ráð fyrir að atvinnuleysi í löndum
OECD verði 8,5%, en það þýðir að 35 milljónir manna eru án atvinnu. í aðildar-
löndum Evrópusambandsins er gert ráð fyrir 12% atvinnuleysi á þessu ári, en
þar eru rúmlega 18 milljónir manna án vinnu. Spáð er 2,6% hagvexti að
meðaltali í ríkjum OECD á þessu ári og 3% á því næsta:
Uppsveif la er í
efnahag iðnríkja
agvöxtur í aðildarlönd-
um OECD styrkist
stöðugt, en um leið
hefur ótti um vaxandi verð-
bólgu valdið því að langtíma-
vextir hafa hækkað og skulda-
bréf lækkað í verði. Spáð er
2,6% hagvexti að meðaltali í
ríkjum OECD á þessu ári og
3% á því næsta. A meginlandi
Evrópu hefur árferði einnig
batnað, þótt það hafi ekki
dugað til að draga úr atvinnu-
leysi, sem er að meðaltali
rúmlega 12% í aðildarlöndum
Evrópusambandsins. Á gjald-
eyrismörkuðum hefur gengi
Bandaríkjadals fallið á þessu
ári gagnvart öðrum helstu
myntum og gengi japanska
jensins hefur hækkað.
Þetta kemur fram í grein í
nýjasta heíti Hagtalna mán-
aðarins þar sem fjallað er um
alþjóðleg efnahags- og pen-
ingamál. Hagvöxtur í OECD-
ríkjum hefur glæðst og er tal-
ið að hann muni að jafnaði
nema 2,6% í ár. Spá OECD
gerir ráð fyrir 2,9% hagvexti
á næsta ári. Það er athyglis-
vert að víða er það aukin iðn-
aðarframleiðsla til útflutnings
fremur en aukin neysla sem
liggur að baki. Birgðir hafa að
vísu aukist, en samt stefnir í
að vöxtur heimsverslunar í ár
verði með mesta móti frá ár-
inu 1980.1 Asíulöndum er
hagvöxtur að jafnaði um 8% í
ár, um 3% í Afríku og Suður
Ameríku, en enn er mikill
samdráttur í flestum ríkjum á
áhrifasvæði fyrrum Sovétríkj-
anna.
Betra árferði
Hagvöxtur er dágóður í
Bandaríkjunum. Spáð er allt
að 4% raunaukningu lands-
framleiðslu í ár og 3% á
næsta ári. Efnahagur í Japan
ætti einnig að batna sam-
kvæmt spám á þessu ári, þótt
hagvöxtur verði að líkindum
minni en í Bandaríkjunum,
eða 1,8% í ár. í Evrópusam-
bandinu er einnig spáð batn-
andi árferði. Þar dróst lands-
framleiðslan saman um 0,4%
í fyrra, en spáð er 1,9% vexti í
ár, og hefur uppgangurinn í
efnahagslífinu þar verið
nokkru hraðari en búist hafði
verið við.
Eftir því.sem hagvöxtur
hefur styrkst hefur ótti manna
við að verðbólgan aukist á
næstunni vaxið, einkum í
Bandaríkjunum, en hagvöxtur
tók fyrst við sér þar eða þegar
á árinu 1992. Þrátt fyrir þetta
er verðbólga enn fremur lítil í
iðnríkjunum, og er gert ráð
fyrir að hún verði um eða inn-
an við 3% í Bandaríkjunum,
Bretlandi og Þýskalandi,
heldur minni í Japan og
Frakklandi, en aðeins meiri á
Ítalíu.
Atvinnuleysið
Þrátt fyrir bjartara útlit á
ýmsum sviðum er ennþá mik-
ið atvinnuleysi í löndum
OECD. Spá fyrir árið 1994
gerir ráð fyrir að atvinnuleysi
í löndum OECD verði 8,5%,
en það þýðir að 35 milljónir
manna eru án atvinnu. I aðild-
arlöndum Evrópusambands-
ins er gert ráð fyrir 12% at-
vinnuleysi á þessu ári, en þar
eru rúmlega 18 milljónir
manna án vinnu.
Atvinnuleysi hefur minnk-
að í Bandaríkjunum frá árinu
1992 og er gert ráð fyrir 6,3%
atvinnuleysi á þessu ári. Sum-
ir telja jafnvel að atvinnuleysi
hafi náð því marki, að neðar
verði ekki komist án vaxandi
verðbólgu.
Hækkun vaxta
Langtímavextir hafa farið
hækkandi í löndum OECD. í
Bandaríkjunum fóru þeir að
hækka í október á síðasta ári
og í Japan tóku langtímavext-
ir að hækka í byijun janúar á
þessu ári. Stuttu sfðar fóru
vextir að hækka í Þýskalandi,
Bretlandi og víðar. I Banda-
ríkjunum hækkaði seðlabank-
inn skammtímavexti í febrúar
til þess að draga úr hættu á
aukinni verðbólgu. Margir
fjárfestar litu á þessa vaxta-
breytingu sem vendipunkt í
vaxtaþróuninni. Víðahafa
seðlabankar gripið til þess
ráðs að hækka vexti til að
vinna gegn verðbólgu, svo
sem í Bretlandi nýverið, og
jafnframt hefur seðlabanki
Þýskalands látið af frekari
lækkunum skammtímavaxta í
bili.
Frá áramótum og fram í
september hafa langtímavext-
ir hækkað um 1,2 prósentust-
ig í Bandaríkjunum, 2,4 í
Bretlandi, 1,8 í Þýskalandi og
1,0 í Japan. Á Norðurlöndum
fyrir utan ísland, hefur vaxta-
hækkunin verðið að jafnaði
meiri, eða allt upp í 4,8 pró-
sentustig í Svíþjóð.
Fall dollarans
Bandaríkjadalur hefur á ár-
inu fallið verulega gagnvart
japönskujeni og 12. júlí kost-
aði dalur aðeins 96,7 jen.
Þetta er lægsta gengi Banda-
ríkjadals miðað við jen síðan í
lok seinni heimsstyrjaldar. í
byrjun september var gengi
dalsins komið í um 100 jen og
hafði þá einnig hækkað gagn-
vart Evrópumyntum, en féll
svo aftur fyrir miðjan septem-
ber. Um miðjan september
hafði gengi þýsks marks
hækkað um 12,3% gagnvart
Bandaríkjadal frá meðalgengi
í janúar í ár, gengi jens um
12,5% og bresks punds um
5,1%. Gengi íslenskrar krónu
hafði hækkað um 7,9% gagn-
vart dal.
Ríkishalli
Búist er við að viðskipta-
halli í Bandaríkjunum aukist í
ár í 2,1% reiknað sem hlutfall
af vergri landsframleiðslu, en
hallinn var 1,7% í fyrra. í Jap-
an nam afgangur í viðskiptum
við útlönd 3,2% af vergri
landsframleiðslu árið 1992,
en hlutfallið hefur farið lækk-
andi og er því spáð að það
muni nema 2,8% í ár og 2,5%
á næsta ári.
Fjárhagsstaða hins opinbera
hefur versnað í flestum lönd-
um OECD síðan 1989. Heild-
arhalli ársins 1993 nam
4,25% af vergri landsfram-
leiðslu. I Evrópulöndum
OECD var hallinn enn meiri,
eða 6,25%. Stór hluti þessa
halla er kerfisbundinn þólt
merkjanlegur hluti hans sé
bundinn hagsveiflunni. Að-
gerðir til að minnka hallann
eru mislangt á veg komnar.
Búast má við að lánsfjárþörf
hins opinbera muni víða
vinna gegn lækkun langtíma-
vaxta og þar með draga úr
hagvexti.
Alþýðublaðsmynd / Einar Ólason