Alþýðublaðið - 02.12.1994, Qupperneq 9

Alþýðublaðið - 02.12.1994, Qupperneq 9
FÖSTUDAGUR 2. DESEMBER 1994 ALÞÝÐUBLAÐIÐ 9 t 1994 S 9 jft i C' il p s iortl • og mis- það ifað áttir, ign- nan, igur irinn óttir, Sig- Irafn sson upp- riks- 3u6- Saa- son, Kr. son, iem, ídur son. A6- Þór r-ga? lega illa til fara og fór á fund Barkar Digra. Síflan settust þcir að samn- ingaborði um verðlagningu á jiirð- tim sem Snorri hafði ctTt og Börkur œtlaði aðkaupa af honum. Börkur þóttist sjá það af útganginum á Snona að hann væri fclítill og verð- lagði þvíjarðimar mjög lágt: ætlaði vitaskuld að kaupa þær sjálfur og taldi Snorra ckki borgunarmann. Þá drðSnorri úrpússi sínu silfursjóð mikinn og kcypti jarðirnar - á lága verðinu. I>etla cr góð dænúsaga um þaðhvemig oflátungshállur borgar sigaldrei. Snorri var annars mikill maðurog í rauii fyrsti vísindamaður fslendinga. Hinsvegar hefur mörg- um fundist stafa köldu frá ráðum hans. Eg vil að það komi fratn að ég er ánægður mcð að Alþýðublaðið skuli spyrja um fslendingasögumar þvf kommúnistamir sem öllu Itafa ráðið í skólakerfinu hara ávalll vilj- að fjalla nteira um ncgra í Tansantu en hetjur í íslendingasögununt." Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntafræðingur: Skarphéðinn Njálsson og Þorgerður Eg- ilsdóttir „Ég á mér eiginlcga Ivær eftirlætis I persónur í fslendingasögunum; y Skarphéðin Njálsson og Þorgcrði Egilsdóttur. Skarphéðni hcf ég alltaf /. verið skolin í og Itef verið að lcita að í karlmönnum sfðan cg man eftir mcr; en það er enginn scm kemst í hálfkvisti við Itann þannig að ég verð alltaf fyrir vonbrigðum. Skarp- héðinn er þcssi þctgli og stcrki ógæfumaður. Dauðdagi hans í Njálu er eitthvað það tragfskasta sem ég hef lesið í bókmenntum; ef hann hefði kært sig unt þá Itefði hann get- að lifað. Eg er afar ósátt við dauða Skarphéðins og held að ef ég fcngi * að breyta einu atriði í allri fslensku hókmenntasögunni þá er það að hann hefði lifað. Fyrir vikið Itcfði seinni hluti Njálu öðlast svo miklu meira líf og orðið mun betri. Skarp- héðinn er ntín karlhetja; maðurinn sem ég hefði viljað giftast. Eg hef síðan aldrei fyrirgefið Magnúsi Magnússyni - var það ekki ömgg- lega hann? - fyrir að hafa látið að þvf liggja að Skarphéðinn hafi verið þroskaheftur. Eg gcf ckki mikið fyr- irsvona bókmenntaskilning. Skarp- héðinn var líka svo orðheppinn og kaldhæðinn fyrirutan allan líkam- lega hetjuskapinn; kaldhæðinn ntað- urog fámáll scm sagði fátl cn það sem hann sagði var mikils virði. Kaldhæðnin cr mín tcgund af húm- or. Ég held að Itann liafi einnig liaft mikil áhrif á persónusköpun ís- lenskra filhöfunda. Þrátl fyrir að Halldór Laxness myndi kannski aldrei viðurkenna það þá Itcld sýnist mér bæði Bjartur í Sumarhúsum og Jón Hreggviðsson Itafði ntarga af eiginleikunt Skarphéðins. Þcir minna báðir að mörgu leyti á Skarp- héðin; dálítið þrjóskir í þcssari ógæfu sinni. En ef við snúum okkur að Þorgerði Egilsdóttur þá dái ég hana fyrirkarakterstyrkinn. Hún var hugmyndarík og skelegg - kraft- mikil kjamorktikona. Afskaplcga greind og sýnir skarplcika sinn vel þegarhún gerist heiftúðug. Þorgcrð- ur var samt sem áður enginn vargur. Alls ekki. Hún var sko alll annað kalíber en þessi dekurrófa Guðrún Ósvífusdóttir sem ég skil ekki af- hverju karlmenn cru svona hrifnir af. Þorgerður er hin fullkomna kvenhetja. Ef ég ælti hinsvegar að vclja á milli þessara tvcggja hctja þá myndi ég velja Skarphéðin scm eft- irlætið. Ég er dálítil strákaglcnna og svík kynsystur mínar miskunnar- laust fyrir góðan karlmann." ’n . Kolfinna Baldvinsdóttir sagnfræðingur: Hallgerður langbrók „líallgerður langbrók cr mín cllir- lætis sagnahetja. Hún var fyrsti fem- ínistinn íþeirri eiginlcgu merkingu. Scmsagt, einsog femínistar skil- -4 „Ég vildi ekki þurfa að lifa örlög Grettis í þessum tíðaranda sem nú ríkir, veðrátt- unni og skammdeginu. Við þessar að- stæður finnst manni þau skelfilegra en allt annað.“ „Hallgerður lang- brók var fyrsti fem- ínistinn í þeirri eig- inlegu merkingu.” greina sig í dag. Það var auðvitað mjög femfnfskt hventig hún fór með manninn sinn. Hvemig? Þctta cr sambærilcgt við hveniig femínistar í dag koma fram við karlmenn og Italda að þær séu nteð þessu að spoma gcgn einhverri þróun. Eg dáðist annars mikið að Hallgcrði langbrók. mér fannst mikill töggitr í henni og er til að ntynda eina kven- kyns sagnahetjan sent ncitar að láta gcfa sig Itcldur vclur sér sjálf mannsefni. Þannig cr Haligcrður tákn um hvcrnig koiuir liöfðu það gotl Itér á landi fyrir kristnitöku. Eft- ir krislnitöku vortt íslcnskar kontir sviptar öllum réttindum; konan hrapar úr stöðu valkyrju í vinnu- konii." Sveinn Yngvi Egilsson bókmenntafræðingur: Egill Skalla- grímsson „Það cr mjög crfitt að gcra uppá milli persóna fslendingasagnanna; þær cm svo ntargar og eftinninni- Íegar. Dökku hetjumar cr þó í miklu uppáhaldi hjá mér. Ef ég ætti að ncfna eintt (iðnnn frcmur þá væri það scnnilcga figill Skallagrímsson. Hann cr injög samselt manngcrð; svartur og Ijótnr yfirlitum og hcfur ýmsar skuggahliðar cinsog sannasl strax á æskuámni hans. En það cni líka gatnansamir dræltir í persónu- lcikanum þótt gamanið sé oft grátt og öfgafullt. Kgill cr cinhvem veg- inn svona furðuleg og hcillandi blanda; í senn fnnnstæður en þ<> fágaður listamaður í þeim kvæðtnn sem eignuð cni honum: einlægur cn slótlugur; ntddalcgur cii dulur og svo framvcgis. Kaunski má komast svo að orði að mynd Egils Skalla- grímssonar sé máluð mcðöllu litrófi mannlegra tilfinninga." Sverrir Hermannsson bankastjóri: Skarphéðinn Njálsson ,.Eg scgi nú cinsog prófasturinn livcrs nafni ég kcm ckki fyrir mig: •Skarphéðinn og postulinn Páll, það eru mínir menn. Um margl cr Skarphéðinn Njálsson mín cflirlætis sagnahetja. Hann svaraði svo kapp- samlcga fyrir sig og var allra tnanna ódcigastur; harðsiuiin hctja í alla slaði. En örlög Itans vom nátlúrlcga griinm. Ilvað varðar ógæfuna scnt hvfidi yfir lionutn þá cr það initt mat að Skarphéðinn liafi frckar verið dæmdtir ógæfumaður af öðmnt. Hann var Itafður að lciksoppi af Mcrði og víg I föskuldar goða var morð Það var Itans stóra ógæfu- vcrk, cn örlög Skarpltéðins þjóna scttnilcga siiguþrícðiiium þattnig að ckki cr tntirgl utn slíkl að scgja.“ Bókadómur Þarfar þýðingar á tuttugustu öld SAFH MbflKRA RITGfiHÐA L*H HtTMSf’fc'KJ ALDAFTtNNAq „Ritgerðirnar spanna vítt svið. Rökfræði, merkingarfræði, frumspeki, vísindaheim- speki, siðfræði og stjórnmálaheimspeki hafa sínu verðugu fulltrúa. Margir af fremstu heimspekingum aldarinnar eru hér þýddir og er það sérstakt fagnaðar- efni.“ Einar I.ogi Vignisson og Olafur l’áll Jónsson (ritstjórar). Hcimspeki á tuttugiistu öltl. Safn merkra ritgcrða úr heim- speki aldarinnar Heintskringhi Mál og nieiining 1994 llér fyrr á öldinni slundaði ég attk- rcitis nám í hcimspcki. Eins og sjálf- sagl er í almennilcgum Itáskóla var boðið upp á nátmskcið í heimspcki Kants scitt Þoileinn Gylfason kcnndi afstakri prýði. liilt siitn tók Þorstcinn upp á því að setja neinendum sínum það fyrir að þýða (úr cnsku) cina síðu hvcr úr bók cftir Kant. Eins og ailir þekkja sem gluggað Itafa f vcrk meistarans cr slíkt ekkert áhlaups- \crk og krcfst (öluverðrar yfirlegu. Satt best að scgja varð ég talsvert skelfdur yfir þessu. Ekki bætti það úr skák að Þorsteinn er albragðs þýð- andi og með bestu stfiislum þjóðar- innar. Það var því unt að gera að standa sig. Eg kláraði mitt verk og Itefði sögunni að öllu cðlilegu átt að Ijúkti Itér. En því var ekki að lieilsa. f næsta tíma mætti Þorsteinn með þýðingam- ar vandlcga (og þá mcina ég vand- lcga) yfirfamar. Hafði hann tekið upp á þvf að Ijósrita þýðinguna mína með öllum sínum athugasemdum og drcifið til nemendanna. Upphófst nú nákvæm niðursöllun á þýðingunni með læmm vísunum til þýska fnun- tcxtans og enska tc.xtans scm þýlt var cflir. Varð þctta méróþægilcgt tilefni til að rilja upp afrek mín við þýsku- nám og mnnu fyrir hugskotsjónuin mfnum Dtmfrfður Skar|ihéðinsdóllir og aðrir þungbrýndir þýskukcnnarar. Tíinanum Itiuk svo mcð því að neni- cndunum var öllum scm einum fyrir- skipað að skila inn cndurskoðuðum þýðingum. Að grilli loknu reytidu samnem- endur mínir að hug- hrcvsta mig með þcim orðutn að þau hefðu eiginlega fengið verri títreið en ég. Aldrei sannrcyndi ég það þó og gruna þau enn um græsku. Þessi litla saga rifjaðist upp fyrir mér þcgar ég fékk jietta safn þýðinga á tnerkum heimspekiritgerðum frá jicsstiri öld. Raunar var fyrsta liugsun mín |icssi: Hverju hcfur Þorstcinn nú lckið upp á? Ekkert svar er við þvf í bókinni. cn ég hef mfnar grunscmdir. Elestar ritgerðanna f biikinni em þýddar sérstaklega fyrir jiessa útgáfu af nemendum scm vom að Ijúka námi cða liöfðu nýlokið námi til B.A. prófs í heimspcki. Nokkrar cldri rit- gcrðir fljóta mcð og cm þýddar af ekki niitini mönnuni cn Þorsteini sjálfum. Hanncsi Hólmsteini Gissur- tirsyni og Guðmundi Heiðari Frí- mannssyni. Ritgerðimar spanna vítt svið. Rök- fræði, merkingarfræði, fmmspeki, vfsindaheimspeki, siðfræði og stjóm- málaheimspcki hafa sínu verðugu fulllma. Margir af frcmstu heimspck- ingum aldarinnar cru hér þýddirogcr það sérstakt fagnaðarcfni. Allar rit- gcrðimar nema cin em þýddar úr ensku. Margir af áhrifamestu heim- spckingum aldarinnar rituðu á frönsku cða þýsku og hljómar rödd |ieirra ekki í jicssu ritsafni. Þctta cr skiljanlegt, cn cr cigi að síður galli. Á það ber þó að benda að slík stór- menni cins og Wittgenstein, Tarski, Popper. Quine og Berlin eru ekki uppmnnir í liinum enskumælandi hcimi þó þeirdvalið þar mestan hluta ævinnar. Ritgerðimar em ekki valdar kerfisbundið f bókina eflir mikilvægi eða efnisflokkum. held- ur stjómaðist valið að sögn ritstjóra af áhuga- málum og vilja þý'ðcnd- anna sjálfra. Eins og gengur em ritgerðimar mjög mis- munandi aðgengilegar. RitgerðTask- is um sannleikann er til að mynda ekkert sérstaklega aðgengileg fyrir aðra en heimspekimenntað fólk. Aðr- ar ritgerðir og þá alveg sérstaklega ritgerðir Ryle um tengsl sálar og lík- ama og Hurthouse um dyggðastefnu nútfmans, em auðlesnar hveijum sem er. án |iess að efni jieirra sé cndilega einfalt eða auðvelt. Hverri ritgerð fylgir stuttur inngangur um liöfund- inn og efnið. Það er auðvitað matsat- riði hversu ítarlegar skýringar á að láta fylgja um höfundinn og verkið, en fyrir minn smekk hefði verið æskilegra að flokka ritgerðimar sam- an og hafa ítarlegan inngang með hverjuni flokki fyrir sig. l>etta hcfði ekki aðeins gert ritgerðimar aðgengi- legri og sett þær f betra samhengi hver við aðra og strauma og stefnur í fræðunum, heldur er ég í gmndvall- aratriðum ósammála því viðhorfi að textinn einn og sérdugi til skilnings á þvf sem í honum stendur. Tcxti er ávallt hluti af stærri heild. Þannig er ákafinn í ritgerð Elísabetar Anscom- bc um siðfræði nútímans illskiljan- legur án þess að álta sig á því hvað hún var að gcra með ritun hcnnar. Ein skemmtilegasta ritgerðin í bókinni er cftir bandarfska stjóm- málafræðinginn og hcimspekinginn Amy Gutmann. Ritgcrðin hcilir •'l il hvers að ganga í skóla?* og Ijallar um heimspeki menntunar, cn cr þó í raun tilbrigði við stef úr stjómmálaheini speki samtímans. Þessa ritgcrð ætti allt áhugafólk um menntamál að lcsa Valið á ritgerðinni cr þó illskiljanlcgt í ritsafn merkisritgerða úr hcims|icki aldarinnar, nema sem fulltmi ákvcð inna sjónarmiða scm sctt liafa vcrið fram af merkustu heimspckingum samtímans. Því miður misskilja þýð- andinn og ritstjóramir nokkuð livaða sjónarmið hér cm á ferðinni og tengja það við pólitík Clintons (sem er að nokkm rétt) og „pólitískan rétttn'in- að“ (sem er alrangt). Réttilega cr á það bcnt að Gulmann stcndur lyrii sjónarmið frjálslyndis og Ijölhyggju. en kjami þcirrar stefnu cr að gcra ekki upp á milli mismunandi hug mynda um hið góða líf. Iicldur byggja á réttindum scm séu hlullaus um þcssarólíku hugmyndir. Það sem cigi því að stjóma samlífi fólks sé því réttindi einstaklinganna cn ckki sam- eiginlegar hugmyndir um livað sé eftirsóknarvert og gott. Þessi hug- mynd á sér afar voldugan fræðilcgan bakgmnn í bókum Jolin Rawls, ckki síst riti hans "Kcnning um réttlæli* frá 1971, en luin cr að Ifkindum fræg- asta og umtalaðasta heimspekiril á sfðari hluta aldarinnar. Rawls licfur ckki aðeins haft mikil áhrif innan hcimspekinnar heldur innan mann legra fræða almennt. ekki síst lög- fræði, enda er Ronald Dworkin - sem Gutmann vitnar í og einn ábrifamcsti talsmaður þessa viðhorfs - prófcssor í lögfræði. Það er stórfurðulcg ylir sjón og mér með öllu óskiljanleg hvers vegna ritgcrð Gutmanns var ekki sett í þetta rétta samhengi. Birgir Hermánnsson skrifar Menningarmolar Stofmin Árnn Magnússonar efnir til Sturlungiidags í Árna- garði á inorgun, laugardag, í framlialdi af lestrum nr Sturliingu og iimfjölliin uin liana í Þjóðnrþeli Ríkisútvarpsins. Klukkan 14-18 liennan dag vcrður opin sýning á Stiirlungiiliandritmu frá ýmsuni öldum f sýningnrsnl stofntmarinn- ar og klukkan 16 vcrða fluttir þrír stuttir kynningarfyrirlestrar í stofu 201 í Árnngnrði. Þeir sem flytja fyrirlestra cru Stefán Karls- son, Guðrún Asa Grímsdóttir og Ulfar Bragason.Aðgangur að sýu- ingunni og fyrirlestrunum cr úkcypis og ölluin lieimill. Útgáfu- hækur stofnunarinnar verða scld- ar með 25% afslætti á sýningunni. Ut er komið, h já Hinu íslenska hnkmennlnfélagi, ritið llandan góðs og ills eftir Friedrich Nictz- sclie, í þýðingu Þrastar Ásmuiids- sonnr og Arlhiírs Björgvins Bolla- sonnr scm cinnig ritar inngnng. Bókin er 420 hlaðsíður og er með skýringum neðanmáls. Þjóðverjinn Friedrich Nietsche (1844-1900) er cinhver litríkasti og unideildasti hcimspekingur sög- unnnr og rit hans Ilandnn góðs og ills er almennt talinn hcsti inn- gangur að heimspeki lians scm völ cr á. Ilér hregður fyrir flcstiini þeim Imgmyndiim sem setja mark sitt á verk hans. Þetta er fyrsfa rit Nictzsches sem birtist í fslcnskiim húningi. /\ morgmi opnar Sara Jó- hanna Vilbergsdóttir málverka- sýningu í Gallcrí Fold, Eaugavcgi 118d, gengið inn frá Rauðarárstíg. Sýninguna nefnir Sara llát mcðal annars. Sara licfur haldið tvær cinka- sýningar hér á landi og tckið þátt í saiiisýninguni hérlcndis og erlend- is. Hún liefur imnið til viðurkenn- inga fyrir vcrk sín, mcðal annars á crlendri grund. Sara vinnur jöfnum höndum ol- íu- og pastclmyndir. Sýningin er opin daglega klukkan 10-18 ncma sunmidaga 14-18. Allar myndirn- ar cru til sölu.

x

Alþýðublaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.