Alþýðublaðið - 01.02.1995, Blaðsíða 1

Efna hagsstefna ríkisstjóm-
arinnar hefur gjörbreytt
stöðu íslensks iðnaðar
Tryggja verður að sú þróun haldi áfram segir Sighvatur Björgvinsson, iðnaðar- og viðskiptaráðherra.
Síðustu sex ár voru íslenskum iðn-
aði erfið: Stöðugur samdráttur í
framleiðslu og útflutningi, fækkun
starfa og slæm afkoma iðnfyrirtækja.
Nú hefur hins vegar rofað til. Flestar
hagtölur benda til að botninum hafi
verið náð og að ffamundan sé vaxt-
artímabil. Það veltur þó allt á því
hvemig til tekst í komandi kjara-
samningaviðræðum og hvort það
tekst að tryggja áfram stöðugleika í
efnahagsmálum.
Aukin velta og útflutningur
Upplýsingar um heildarveltu í at-
vinnugreinum samkvæmt virðis-
aukaskattskýrslum gefa góða vís-
bendingu um breytingu á umsvifum
í efnahagslífmu. Nú liggja fyrir upp-
lýsingar um veltu fyrstu tíu mánuði
síðasta árs. Þær benda
til verulegrar aukningar
í öllum höfuðatvinnu-
greinum þjóðarinnar ef
undan eru skildar bygg-
ingarstarfsemi og hluti
af þjónustugreinunum.
Hjá iðnaði í heild stefn-
ir veltuaukningin í að
verða á bilinu 7-8%.
Innan iðnaðar hefur
mest veltuaukning orð-
ið í stórðiðju sem rekja
má til efnahagsbata í
iðnríkjunum og aukinn-
ar eftirspumar eftir og
verðhækkunar á áli og
kísiljámi. Auk stóriðj-
unnar má nefha mikinn
vöxt í vefjariðnaði, skó-
og fatagerð, sútun og
verkun skinna. Af öðr-
um greinum iðnaðar
skulu einkum nefndai'
efnaiðnaður, málm-
smíði, vélaviðgerðir,
skipasmíði og skipavið-
gerðir. Það em hins vegar vonbrigði
að lítil veltuaukning hefur orðið í
20%. Af einstökum vömflokkum
iðnaðar má nefna að útflutningur
mikla aukningu í útflutningi áls, lag-
metis, loðsútaðra skinna, óáfengra
drykkja (einkum vatns), pappaum-
búða, steinullar, rafeindavoga og
véla, tækja og búnaðar til fiskverk-
unar. Þessar tölur sýna og sanna að
íslenskur iðnaður er að rétta úr kútn-
um eftir nokkur mögur ár. „Frá því
að ég tók við starfi iðnaðar- og við-
skiptaráðherra í júní 1993“, segir
Sighvatur Björgvinsson, „hef ég átt
því láni að fagna að heimsækja fjöl-
mörg iðnfyrirtæki í öllum lands-
fjórðungum. f samtölum við for-
svarsmenn og starfsmenn þeirra hef
ég orðið var við jákvætt hugarfar og
bjartsýni um vænkandi hag: „Við er-
um smám saman að auka markaðs-
hlutdeild okkar á innlendum mark-
aði á kostnað innflutnings,“ „Við
„Hver hefði trúað því fyrir nokkrum árum“,
spyr Sighvatur, „þegar verðlag, laun og gengis-
fellingar æddu áfram í hrunadansi og enginn
maður nennti að ómaka sig við að leggja á
minnið hvað vörur og þjónusta kostuðu, að ís-
land ætti eftir að verða fyrirmyndarríki lágrar
verðbólgu? Staðreyndin er sú að hér hefur
nánast verið unnið efnahagslegt kraftaverk.“
Skynsamleg
efnahagsstjórn
Batinn í íslensku efnahagslífi og
íslenskum iðnaði byggist hvorki á
töfrabrögðum né skyndilausnum.
Þvert á móti eru breyttar aðstæður í
íslenskum iðnaði bein afleiðing af
skynsamlegri hagstjóm undanfar-
inna ára, bata í heimsbúskapnum og
síðast en ekki síst þeirri sátt sem tek-
ist hefur um það meðal atvinnurek-
enda, launþegarhreyfingarinnar og
stjómvalda að hverfa af braut falskra
lifskjara, verðbólgu gengisfellinga
og erlendra skulda og koma þess í
stað á efnahagslegum stöðugleika.
Auk þess má ekki gleyma því að gíf-
urlegar framfarir hafa orðið í mennt-
un og þjálfun starfsfólks, tæknifram-
farir hafa orðið miklar og nýjar að-
ferðir við framleiðslu-
skipulag hafa mtt sér til
rúms. Þá hafa ýmsar
þjónustugreinar vaxið
ört og jafnframt stuðlað
að vexti í iðnaði.
Verðbólga er nú með
því lægsta sem þekkist í
iðnríkjunum og verður
að telja það ótrúlega
góðan árangur. Gengi
krónunnar hefur verið
stöðugt nokkur misseri
ef undan em skildar tvær
nauðsynlegar gengisfell-
ingar vegna gengisfell-
inga samkeppnisþjóða
og afkomubrests í sjáv-
arútvegi. Viðvarandi
viðskiptahalla og er-
lendri skuldasöfnun hef-
ur verið snúið í afgang í
viðskiptum við útlönd
og endurgreiðslu er-
lendra skulda. Launa-
hækkanir hafa verið hóf-
legar um nokkurt skeið.
trjávöruiðnaði og pappírsiðnaði.
Á árinu 1994 var aukning útflutn-
ings iðnaðarvöm mun meiri en sem
nemur veltuaukningunni. Þannig
sýna tölur fyrstu ellefu mánuði ársins
að verðmæti útfluttrar iðnaðarvöm
jókst um tæplega 30% samanborið
við sama tímabil í fyrra. Sambærileg
tala fyrir sjávarafurðir er rúmlega
16% og fyrir allan vömútflutning
höfum verið að reyna fyrir okkur í
útflutningi og það gengur betur en ég
átti von á,“ „Við höfum smám sam-
an verið að auka framleiðsluna,"
„Mannskapurinn hefur þurft að
vinna yfirvinnu á ný,“ „Almenning-
ur sýnir aukna tiltrú á íslenskri fram-
leiðslu." Og hagtölumar sýna að
þetta er rétt. Það verður að tryggja að
þessi þróun geti haldið áfrarn."
Allt þetta hefur leitt til þess að raun-
gengi krónunnar er nú í sögulegu
lágmarki. Spegilmynd þess er að
samkeppnisstaða innlendra fyrir-
tækja gagnvart erlendum keppinaut-
um er betri en oftast áður.
„Hver hefði trúað því fyrir nokkr-
um árum“, spyr Sighvatur, „þegar
verðlag, laun og gengisfellingar
æddu áfram í hmnadansi og enginn
maður nennti að ómaka sig við að
leggja á minnið hvað vömr og þjón-
usta kostuðu að Island ætti eftir að
verða fyrirmyndarríki lágrar verð-
bólgu? Staðreyndin er sú að hér hef-
ur nánast verið unnið efnahagslegt
kraftaverk."
Erfitt nábýli iðnaðar
og sjávarútvegs
Það sýnir sig að uppgangur í sjáv-
arútvegi hefur ávallt þrengt að öðr-
um greinum og þeim hefur gengið
illa að glíma við hækkandi raun-
gengi á uppgangstímum. Ef takast á
að skjóta fjölbreyttari stoðum undir
efnahagsstarfsemi hér á landi með
því byggja upp öflugan innlendan
iðnað og þjónustugreinar sem eiga
að geta keppt við erlend fyrirtæki
hvort heldur á markaði hér á landi
eða erlendis verður að búa þessum
greinum stöðug og eðlileg starfsskil-
yrði sem óháðust því hvemig árar til
sjávar. f því felst m.a. að koma f veg
fýrir þær miklu raungengissveiflur
sem eiga upptök sín í sjávarútvegi.
Að öðmm kosti er hætt við að vaxt-
arsprotar í iðnaði verði fljótt að engu.
1 skýrslu starfshóps um starfsskil-
yrði iðnaðar sem út kom í september
sl. er bent á tvær leiðir til að ná þessu
„Flestar hagtölur
benda til að botninum
hafi verið náð og að
framundan sé vaxtar-
tímabil.“
markmiði: Verðjöfnun sjávarafurða í
verðjöfnunarsjóði og gjald fyrir nýtr-
ingarrétt á auðlindinni. Starfshópur-
inn gerði ekki tillögu um hvora leið-
ina ætti að fara eða hvort nota ætti
þær báðar saman. Hann benti hins
vegar á að brýnt væri að þeir aðilar
sem mestra hagsmuna ættu að gæta
mótuðu sameiginlega tillögur um
„í starfi mínu sem iðn-
aðar- og viðskiptaráð-
herra hef ég lagt höf-
uðáherslu á að að við
verðum skapa íslensk-
um iðnaði eðlileg
starfsskilyrði. Þar er
mikilvægast um þess-
ar mundir að ná sátt
um hóflegar kjarabæt-
ur í batnandi árferði
svo takist að varð-
veita efnahagslegan
stöðugleika. Óskyn-
samlegir kjarasamn-
ingar myndu valda
kollsteypu og það
tæki okkur mörg ár að
vinna okkur út úr
henni.“
leiðir. í raun fara hagsmunir atvinnu-
greinanna saman: Iðnaður, sjávarút-
vegur og aðrar útflutnings- og sam-
keppnisgreinar verða að geta notað
næstu uppsveiflu í íslensku efna-
hagslífi til að treysta fjárhag sinn. Að
öðrum kosti mun allt sækja í sama
far og áður.
Aðgerðir til að efla
íslenskan iðnað
Það er brýnasta verkefni íslenskr-
ar hagstjómar að leita leiða til að
leysa sambúðarvanda iðnaðar- og
sjávarútvegs og leggja þannig grunn
að hagvaxtarstefnu sem byggist á
gróskumikilli starfsemi allra at-
vinnugreina. Þetta er ekki síst mikil-
vægt um þessar mundir þegar fyrir-
sjáanlegt er að skapa þarf hátt í
20.000 ný störf fram til aldamóta
fyrir ungt og velmenntað fólk sem
sækir út á vinnumarkaðinn. „Um
þetta og ekkert annað snýst málið“,
segir Sighvatur Björgvinsson. „I
starfi mínu sem iðnaðar- og við-
skiptaráðhetTa hef ég lagt höfuð-
áherslu á að að við verðum skapa ís-
lenskum iðnaði eðlileg starfsskil-
yrði. Þar er mikilvægast um þessar
mundir að ná sátt um hóflegar kjara-
bætur í batnandi árferði svo takist að
varðveita efnahagslegan stöðug-
leika. Óskynsamlegir kjarasamning-
ar myndu valda kollsteypu og það
tæki okkur mörg ár að vinna okkur út
úr henni. Jafnframt verðum við að
hlúa að íslenskum iðnaði í stóru sem
smáu og sækja fram á við á öllum
sviðum iðnaðar en ekki einblína á
töfralausnir."
Erlendir fjárfestar á íslandi
Bætt afkoma
í íslenskum skipaiðnaði
íslenskur iðnaður
í útflutningssókn!
Hverju má þakka?
Starfsemi Iðnlánasjóðs,
Iðntæknistofnunar og
þjónusta atvinnuráðgjafa
á landsbyggðinni
Ferðir iðnaðarráðherra
um landið
Hefur Sighvatur
Björgvinsson staðið sig
sem iðnaðarráðherra?
Sigfús Jónsson,
aðstoðarmaður
heilbrigðisráðherra,
skrifar um nýjungar í
stjórnun iðnfyrirtækja
Verkefni úr
iðnaðarráðuneytinu