Alþýðublaðið - 01.02.1995, Blaðsíða 2

2B
ÍSLENSKUR IÐNAÐUR
MIÐVIKUDAGUR 1. FEBRÚAR 1995
*
Islenskur
iðnaður
Útgefandi
Alprent hf.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður
Glúmur Baldvinsson
Umbrot
Gagarín hf.
Verkefni á
veaum iðnaðar-
ráðuneytisins |
Styrkveitingar til
nýjunga í smáiðn-
aði árið 1994
Iðnaðarráðherra hefur á umlíðn-
um þrem árum beitt sér fyrir sér-
stöku nýsköpunarverkefni á vegum
ráðuneytis síns. Hér er um að ræða
styrkveitingar til nýjunga í smáiðn-
aði og nema undanfarin þrjú ár
samtals röskum þrjátíu milljónum
króna.
Styrkjunum hefur verið ætlað að
veita aðstoð þeim sem stofna til
nýjunga í smáiðnaði eða nýrra iðn-
fyrirtækja, einkum á landsbyggð-
inni. Fyrst og fremst var miðað við
að greiða fyrir tæknilegum undir-
búningi, hönnun, stofnsetningu og
markaðssetningu, ekki síst hjá
þeim sem þegar höfðu skýrt mótuð
áform um að hefja slíka starfsemi
og höfðu lagt þartil eigið áhættufé.
í júní sl. auglýsti iðnaðarráðu-
neytið þriðja sinni eftir umsóknum
um styrki vegna nýjunga í smáiðn-
aði. Bárust síðan 144 umsóknir
víðsvegar að af landinu fyrir milli-
göngu atvinnuráðgjafa landshlut-
anna og Iðntæknistofnunar ís-
lands.
Heildarupphæð styrkjanna nam
samtals röskum 10 millj. króna.
Fræðsla og útgáfa
handbókar um
stofnun fyrirtækja
Á s.l. ári og fyrrihluta þessa árs
styrkir iðnaðar- og viðskiptaráðu-
neytið fræðslu um stofnun fyrir-
tækja. Námskeið eru haldin í sam-
starfi við Iðntæknistofnun íslands,
Háskóla íslands, atvinnuráðgjafa
og farskóla úti á landi. Þegar hafa
verið haldin fimm námskeið með
tæplega tvö hundruð þátttakend-
um og jafnmörg eru í undirbún-
ingi. Jafnframt er með tilstyrk
ráðuneytisins verið að vinna að út-
gáfu handbókar um stofnun fyrir-
tækja sem ráðuneytið í samstarfi
við Iðntæknistofnun og bókaútgáf-
una Framtíðarsýn mun gefa út á
þessu ári.
Markmið námskeiðanna og
handbókarinnar er að auðvelda
fólki stofnun fyrirtækja og veita því
hagnýta ráðgjöf um fyrstu skref í
rekstri.
Gæðastjórnun í
matvælaiðnaði
Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytið
hefur ásamt Iðntæknistofnun og
Samtökum iðnaðarins ákveðið að
stuðla að uppbyggingu gæða-
stjórnunar í matvælaiðnaði. í því
skyni hefur verið komið á fót eins
árs verkefni: Verkefni um uppbygg-
ingu gæðastjórnunar í matvæla-
iðnaði. Verkefninu er stýrt af þrigg-
ja manna stjórn, þeim Sveini Þor-
grímssyni frá iðnaðar- og við-
skiptaráðuneyti, Hannesi Haf-
steinssyni frá Iðntæknistofnun og
Ragnheiði Héðinsdóttur frá Sam-
tökum iðnaðarins. Verkefnisstjóri
er Guðrún Hallgrímsdóttir.
Verkefninu sem hófst 1. október
sl. er ætlað að stuðla að markvissri
uppbyggingu gæðastjórnunar í
matvælaiðnaði og jafnframt að
veita fyrirtækjum í matvælaiðnaði
aðstoð við að fullnægja opinberum
kröfum um innra eftirlit. Sú aðstoð
sem verkefnið veitir erfyrirtækjun-
um að kostnaðarlausu.
Kynnisferdir Sighvats Björgvinssonar,
iðnaðar- og viðskiptaráoherra,
um landið á árinu 1994
ekki er síður þarflegt að ráðherrar og
embættismenn fái milliliðalaust
vitneskju um áhrif utanaðkomandi
þátta á efnahagslíf þjóðarinnar og
staðreyndir varðandi þann mikla ár-
angur sem náðst hefur á ýmsum
sviðum efnahagslífsins.
Verkun
Athygli og aðdáun ferðalanganna
vakti sá dugur og sjálfbjargarvið-
leitni sem hvarvetna mátti kynnast.
Sá metnaður, liggur ekki einvörð-
ungu í því að ,halda sjó“ heldur að
sækja fram og reyna fyrir sér með
íjölbreytta atvinnustarfsemi og ný-
sköpun, oft af veikum mætti, en af
einurð og kappi. Það er jafnan gagn-
legt og örvandi og reyndar nauðsyn-
legt að kynnast hetjum hversdagsins
víðsvegar í þjóðfélaginu.
Eins og að framan getur hélt Sig-
hvatur Björgvinsson formlega og
óformlega fundi með liðsmönnum
Alþýðuflokksins, þar sem menn
ræddu af lifandi áhuga störf flokks-
ins og horfur. Við slíka liðsmenn er
bæði ánægja og þörf að efla tengsl
því þama er það fólk sem af stað-
festu og samviskusemi vinnur á
ósérhlífinn hátt að hugsjónum jafn-
aðarmanna um félagslegt réttlæti og
efnahagslega skynsemi.
Samferðamaður
- „og fór hann þingum um land“ -
ar á hveijum tíma og kynna sér auk
þess hvemig unnið hefur verið úr
þeim ákvörðunum sem teknar hafa
verið. Gagnlegt er að forráðamenn
geri þannig grein fyrir stöðu mála og
reki atvinnulag og aðgerðir ríkis-
stjómarinnar í viðleitninni við að
hemja verðbólgu og vaxtastig. En
Á árinu 1994 gerði Sighvatur
Björgvinsson, iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra, víðreist um landið. Alls fór
Sighvatur tíu skipulegar kynnisferðir
víðsvegar, og var það m.a. liður í því
að efla almannatengsl ráðherrans á
vegum ráðuneyta hans.í öllum kynn-
isferðunum vom tjáskipti með lífleg-
asta móti og góður rómur gerður að
þessu framtaki ráðherrans.
Fulltingi og fylgd
I þessum kynnisferðum naut við
atfylgis og fyrirgreiðslu embættis-
manna, staðarmanna ýmissa, at-
vinnufulltrúa og atvinnuráðgjafa
viðkomandi landssvæða, svo og
samráðs og samstarfs við Samtök
iðnaðarins.
Umsvif
Jafnan heimsótti ráðherra atvinnu-
fyrirtæki og stundum fundaði hann
sérstaklega með starfsfólki þar sem
við aðsteðjandi vanda var að glíma.
Upplýsingafundir vom ávallt haldnir
með sveitarstjómum og bæjarstjóm-
urn viðkomandi staða, og einnig var
í hverri ferð efnt til almennra upplýs-
ingafunda um iðnþróun, atvinnu- og
efnahagsmál. Auk þessa boðaði Sig-
hvatur allajafna í hverri ferð til sér-
stakra funda með Jafnaðarmönnum
þar sem menn ræddu af lifandi áhuga
stjómmálaviðhorfið, störf flokksins
og lögðu sitt til málanna.
Umfang
Þessar mánaðarlegu ferðalotur
iðnaðar- og viðskiptaráðherra vom
tíu talsins og stóðu yfir á tímabilinu
frá janúar fram í októbermánuð. Far-
ið var í alla landsfjórðunga og öll
kjördæmin heimsótt.
Til marks um umfang tilvika má
geta þess að 97 atvinnufyrirtæki
vom heimsótt og stundum efnt úl
vinnustaðafunda með starfsfólkinu.
Fundir með sveitarstjómum, bæjar-
stjómum og embættismönnum í
stjómsýslunni vom 23 talsins. Al-
mennir upplýsingafundir ráðherra
með íbúum viðkomandi byggðar-
laga vom 14 þar sem ráðherra fjall-
aði um iðnaðarmál, atvinnu- og efna-
hagsmál og sat fýrir svömm.
Auk þessa
átti Sighvatur
Björgvinsson
9 fundi sér-
staklega með
Jafnaðar-
mönnum og
stuðnings-
fólki Al-
þýðuflokks-
ins.
Gagn-
kvæmni
Árangur
ferða sem
þessara er augljóslega mjög mikill.
Heimamenn lýstu iðulega yfir mik-
illi ánægju með ffamtak Sighvats
Björgvinssonar. Ljóst er að ferðir
með slíkum hætti og hér hefur verið
drepið á má nota enn frekar til að
koma á framfæri því sem fyrir dyr-
um stendur af hálfu ríkisstjómarinn-
Nýjar stjórnunaraðferðir í iðnaði
Iðnfyrirtæki um allan heim hafa á
seinustu árum gengið í gegnum
mikla breytingu í framleiðsluaðferð-
um og framleiðsluskipulagi. Aðferð-
ir og skipulag fjöldaframleiðslunnar
hafa verið á undanhaldi. Rutt hafa
sér til rúms nýjar sveígjanlegar fram-
leiðsluaðferðir en með þeim má
bregðast skjótt við þeim öm breyt-
ingum sem em á alþjóðlegum mörk-
uðum. Neytendur verða æ kröfu-
harðari um gæði, vömval og alls
kyns sérþarfir og þar með um aukinn
sveigjanleika og aðlögunarhæfni
fyrirtækjanna.
Mörg fyrirtæki sem hafa haldið
starfsemi sinni lítt breyttri um nokk-
urt skeið hafa vaknað upp við það að
starfsumhverfi þeirra hafi gjörbreyst
á fáum ámm. Til sögunnar hafa
komið kröfur um gæðakerfi, af-
komumöguleikar heilla atvinnu-
greina hafa breyst gífurlega, sam-
keppni hefur aukist, kröfur neytenda
breyst, tíminn sem fyrirtæki hafa til
að bregðast við breytingum hefur
styst, aðstæður á vinnumarkaði hafa
breyst og kröfur í umhverfismálum
gjörbreyst.
Þessar miklu breyúngar hafa leitt
til þess að kröfur til stjómenda iðn-
fyrirtækjanna hafa orðið aðrar og
meiri og þeir orðið að úleinka sér
nýjar aðferðir við stjómun iðnfyrir-
tækjanna. Verður íjallað um nokkrar
þær helstu hér á eftir:
Samstarf og tengsi
Nú á tímum verða flestar sam-
keppnishæfar vömr til í gegnum
flókið alþjóðlegt samstarfsnet fyrir-
tækja þar sem hver leggur sitt af
mörkum í framleiðsluferlinu. Styrk-
ur stjómenda iðnfyrirtækja felst því
orðið mikið í hæfni þeirra til að nýta
sér úl fullnustu þá möguleika sem
felast í samstarfi og tengslum við
önnur fyrirtæki. í því sambandi má
nefna nokkrar leiðir. Hagkvæmt get-
ur verið fyrir iðnfyrirtæki að þróa ný
þekkingarsvið í gegnum samstarf
eða að leita til samstarfsaðila um að-
stoð við að endurskipuleggja illa
reknar eða úreltar ffamleiðslueining-
ar. Hagræði getur verið af því fyrir
tvö eða fleiri framleiðslufyrirtæki að
starfrækja saman sérhæfðar stoð-
deildir og ná þannig betri árangri en
ella. Mörg fyrirtæki í skyldri starf-
semi sjá sér hag í því að taka upp
samstarf um að bjóða fram heildar-
lausnir á ákveðnu sviði fyrir við-
skiptavini sína. Með samstarfi geta
fyrirtæki líka minnkað áhættu af
miklum kostnaði við þróun nýjunga.
Einnig geta þau hraðað vöruþróun á
flóknum framleiðsluvörum með
verkaskipúngu milli samstarfsfyrir-
tækja. Þá geta fyrirtæki auðveldað
sér sókn á nýja markaði með því að
taka upp samstarf við fyrirtæki sem
fyrir eru á markaðnum.
Starfsmannamál
Mjög mikilvægt er fyrir fyrirtæki
sem þurfa að laga sig að sveigjan-
legu framleiðslu-fyrirkomulagi í
iðnaði núúmans að nýta sér á réttan
hátt sköpunargáfu og starfsorku
starfsfólksins. Er þetta einkum mik-
ilvægt þegar höfð er í huga þörfin
fyrir stöðugt auknar gæðakröfur og
aukna framleiðni. Heildarkostnaður
við að þjálfa vinnuafl til að stjóma
flóknum og dýrum vélum og tækja-
búnaði er mjög mikill. Fyrirtækin
þurfa því starfsfólk sem leggur sig
mjög fram, og er ábyggilegt og stöð-
ugt í starfi. Til þess að tryggja sér
þetta þurfa fyrirtækin að greiða góð
laun, bjóða upp á gott vinnuum-
hverfi og gefa starfsfólkinu kost á
starfsframa og starfsþróun.
Framleiðsla og framleiðni
Mörg framleiðslufyrirtæki fóru
flatt á því á 9. áratugnum að leggja
megináherslu að bæta frammistöðu
sína með aukinni sjálfvirkni en gættu
ekki að því að ýmsir aðrir þættir í
skipulagi framleiðslunnar skiptu
ekki síður miklu máli. Fyrirtækin
hafa áttað sig á því að til þess að bæta
gæði framleiðslunnar og ná betri ár-
angri í framleiðsluskipulagi þurfa
þau að leggja áherslu á þijá þætti:
véla- og tæknibúnað, framleiðsluað-
ferðir og þjálfun starfsfólksins. Að-
ferðir staðlaðrar og ósveigjanlegrar
íjöldaframleiðslu eru á miklu undan-
haldi og aðferðir kenndar við sveigj-
anlega sérhæfingu hafa verið að taka
við. I því felst m.a. eftirfarandi þætt-
ir: breytingar í vinnuskipulagi til að
lágmarka þann tíma sem afkastaget-
an er ekki fullnýtt m.a. með því að
auka Ijölbreytni í þjálfun og störfum
hvers starfsmanns; upptaka nýs,
sveigjanlegs rafeindastýrðs sjálf-
virks tækni- og vélbúnaðar; breyting
á verksmiðjum frá færibandaskipu-
lagi til sveigjanlegra framleiðslu-
hópa; breyting á gagnkvæmum að-
fanga- og afurðatengslum við önnur
fyrirtæki yfir í sveigjanlegl sam-
starfsnet marga fyrirtækja í því skyni
að örva nýjungar og bæta vörugæði
og hönnunargæði.
I/öruþróun
Megin áhyggjuefni forsvars-
manna iðnfyrirtækja hvað vöruþróun
áhrærir er það hversu vöruþróun tek-
ur langan tíma. Það leiðir til þess að
vara, sem talin er vera í nýrri og
spennandi útgáfu, kemur seinna en
ella á markað og við það tapast sölu-
og tekjumöguleikar.
Eitt megin viðfangsefni margra
framleiðslufyrirtækja er því endur-
skipulagning vöruþróunarferlisins,
t.d. með því að breyta verklagsregl-
um hönnuða og taka fólkið sem
vinnur við framleiðslustjómun og
sölu- og markaðsmál fyrr inn í vöm-
þróunarstarfið.
Gæði og altæk
gæðastjórnun
Fyrirtæki sem era í fremstu röð í
dag hvað gæði áhrærir hafa ekki ein-
ungis lagt áherslu á gæði framleiðsl-
unnar heldur líka þætti eins og bætt
samskipti við viðskiptavini, starfs-
fólk, birgja, gæðastjómun og lækkun
framleiðslukostnaðar.
Tilraunir fyrirtækja til átaks í
gæðamálum hafa bæði tekist vel og
illa. Ljóst er af reynslunni að hugur
þarf að fylgja máli. Gæðaátak virkar
aðeins ef það er tekið alvarlega.
Altæk gæðastjómun snýst um
stöðugar og sainfelldar framfarir í
frammistöðu fyrirtækja. Til að ná
þessu fram þaíf mikla breytingu á
hugsunarhætti og öllu atferli. Ein-
blína þarf á viðskiptavini og þarfir
þeirra, taka þarf upp aga og festu í
stjómun, skapa áhugavert starfsum-
hverfi sem leiðir til þess að starfs-
fólkið leggi sig fram af fremsta
megni.
Áhersla á viðskiptavini
Það að fullnægja þc. um við-
skiptavina hefur orðið eitt aðal mark-
mið framleiðslu-fyrirtækja um heim
allan í tilraunum sínum til að tryggja
sterka samkeppnisstöðu sína. Talið
er að það að halda viðskiptavini kosti
aðeins brot af því að ná sér í nýjan.
Nýir viðskiptavinir skapa í upphafi
allan jafnan minni tekjur en þeir sem
lengi hafa verið í viðskiptum. Það að
finna út hvað viðskiptavinir vilja og
að halda þeim ánægðum er það sem
skiptir höfuðmáli.
Tæknibreytingar
Frá því upp úr 1950 og fram á 9.
áratuginn unnu stóra fyrirtækin mest
af sinni rannsókna- og þróunarvinnu
innan fýrirtækjanna.
Það sem hefur breyst á allra síð-
ustu áram er að það kostar æ meira
að þróa nýja tækni og kostnaðarleg
áhætta því samfara hefur aukist.
Tæknibreytingar gerast með meiri
hraða en áður og notagildi nýrrar
tækni breiðist út til nýrra sviða. Fyr-
irtækin einblína því mjög á tækni-
framfarir á sínu þrönga sérsviði en
hafa í auknum mæli tekið upp sam-
starf við utanaðkomandi aðila um
tæknisamstarf sem einnig nýúst öðr-
um.
Tímatengd samkeppni
Tímatengd samkeppni er ný teg-
und stjómunarstefnu þar sem tími, í
viðbót við kostnað og árangur í sölu,
er notaður sem mælikvarði á sam-
Sigfús Jónsson, aðstoðarmaður
heilbrigðisráðherra.
keppnishæfni og frammistöðu fyrir-
tækja. Þessi stefna kallar á aukinn
hraða í öllum þáttum í starfsemi fyr-
irtækja, allt frá ákvarðanatöku og
hugmyndum um nýjungar úl vel að-
greindra starfsþátta eins og rann-
sóknar- og þróunar-starfsemi, fram-
leiðslu, markaðsstarfsemi, dreifi-
kerfis, afhendingar og þjónustu.
Tímatengd samkeppni skilar ár-
angri þegar innan fýrirtækjanna hef-
ur náðst að skapa andrúmsloft þar
sem nýjungar og stöðugar breytingar
era eðlilegur hluti í rekstri fýrirtækj-
anna.
Mælingar á frammistöðu
Mælingar á frammistöðu era af
tveimur ástæðum nauðsynlegar.
Annars vegar þurfa fyrirtækin að
geta mælt áhrif breytinga í fram-
leiðslukerfum sínum. Ef nýjar að-
ferðir era teknar upp verða fyrirtæk-
in að geta meúð hveiju þær skila í
rekstrinum. Hins vegar geta mæling-
ar á frammistöðu sett starfsfólkinu
markmið úl að stefna að.
Það er gjaman svo í fyrirtækja-
reksúi að ákvarðanir era einna helst
teknar á sviðum þar sem hægt er að
koma við mælingum.
Sigfús Jónsson, aðstoðarmaður
heilbrigðisráðherra.