Alþýðublaðið - 01.02.1995, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGUR 1. FEBRÚAR 1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
3B
Aðgerðir til að örva
erlenda fjárfestingu á íslandi
I desember síðastliðnum sam-
þykkti nkisstjórin tillögur Sighvats
Björgvinssonar, iðnaðar- og við-
skiptaráðherra um að auðvelda er-
lendum aðilum að fjárfesta á Islandi.
Þetta frumvarp er til marks um
stefnubreytingu, þar sem í gildandi
lögum var talin þörf á að hafa hemil
á erlendri fjárfestingu en nú sé verk-
efnið að laða erlent fé inn í íslenskt
atvinnulíf. Það er í samræmi við
þessa stefnu að nú er að hefjast
skipulagt starf á vegum iðnaðar- og
viðskiptaráðuneytis til að reyna að
laða að erlent fjármagn í atvinnulíf-
ið, og hefur sérstök Markaðsnefnd
um erlenda ijárfestingu starfað síðan
í nóvember að undirbúningi þessa
máls.
Til grundvallar þessari stefnumót-
un eru hinir augljósu kostir við slíka
ijárfestingu. Hún þýðir að við fáum
aukna stjómunar-, tækni- og mark-
aðsþekkingu inn í landið, hugsan-
lega aukinn markaðsaðgang og nýt-
um hérlenda framleiðslumöguleika
til atvinnusköpunar.
Hugmyndin með átakinu er eink-
um að ná inn nýrri framleiðslu á
sviði útflutnings, ekki að fá inn nýja
aðila til að keppa á heimamarkaði,
þó að það geti út af fyrir sig verið
góðra gjalda vert.
Betra umhverfi
Ýmislegt hefur verið gert á undan-
fömum ámm til að breyta almennu
efnahagsumhverfi í þá átt að auð-
velda erlendar fjáifestingar. Til
dæmis var utanríkisviðskiptastefn-
unni breytt í frelsisátt með samning-
unum um Evrópskt efnahagssvæði
og GATT. Hins vegar má segja að
lítil áhersla hafi verið lögð á að laða
erlenda ijárfesta til landsins.
Þetta breyttist nokkuð með stofn-
un markaðsskrifstofu iðnaðarráðu-
neytis og Landsvirkjunar (MIL) árið
1987, en hún einbeitir sér að leit að
erlendri fjárfestingu í stóriðju. Mark-
aðsnefnd iðnaðar- og viðskiptaráðu-
neytisins hefur haft reynslu MIL til
hliðsjónar, en einnig starf nágranna-
þjóða m.a. Hollendinga, Dana, Ira,
Norðmanna og Skota sem staðið
hafa fyrir átaksverkefnum til að laða
að erlent fjármagn.
Sérhæfing líklegri
til árangurs
Reynslan sýnir að því markvissari
sem markaðskynning er aukast lík-
umar á árangri. Það er ólíklegt að er-
lend fyrirtæki sem stunda fram-
leiðslu sem hægt er að staðsetja hvar
sem er í heiminum velji ísland öðr-
um löndum fremur og það er líka
ólíklegt að ísland geti keppt við önn-
ur lönd sem bjóða háa styrki.
Af þessum sökum var ákveðið að
athuga hvaða kostir væm líklegastir
til að vekja athygli útlendinga og
niðurstaðan varð sú að til að byija
með skyldi reynt að laða að erlenda
fjárfestingu til nokkurra atvinnu-
greina þar sem sérstakir staðarkostir
á fslandi gera áhuga erlendra aðila
líkiega. Allt em þetta greinar þar sem
nýir vaxtarbroddar em hugsanlegir
og þar sem ísland getur nýtt sér sér-
stöðu sína.
Helstu greinar
Það á reyndar að verða þumalfing-
urregla við mótun einstakra verkefna
að þau verða mótuð í nánu samráði
við þá aðila sem best þekkja til og
eiga hagsmuna að gæta á hveiju
sviði.
í matvælaiðnaðinum yrði væntan-
lega um frekari úrvinnslu úr sjávar-
fangi að ræða, en þar er erlend fjár-
festing heimil þótt útlendingar megi
enn ekki eiga beina eignaraðild að
útgerð og ffumvinnslu fisks.
Hvað hugbúnaðarffamleiðslu
varðar, þá hefur verið mikill vöxtur f
þeirri grein og íslendingar búa yfir
mikilli fæmi á því sviði. Ljósleiðar-
inn CANTAT 3 myndi nýtast vel í
slíkt verkefni, því Islendingar þyrfti
kannski ekki að nýta nema þriðjung
eða helming af flutningsgetu hans
og því býður hann upp á útflutnings-
möguleika.
A orkusviðinu verður leitast við
að kynna fjárfestingarkosti sem
byggja á samnýtingu raforku og
jarðgufu, einkum í smærri iðnferl-
um. Síðastnefnda greinin verður lík-
lega sú sem fyrst verður tilbúin til
kynningar og verður sú kynning
gerð í samvinnu við MIL. Einkum er
um að ræða ýmsan efnaiðnað þar
sem samnýting raforku og jarðhita
nýttist við iðnaðarferlin.
Kynning á aðstöðu
Markaðsnefndin hefur unnið að
undirbúningi átaksins meðal annars
með því að viða að sér upplýsingum
hvaðanæva að af landinu um atriði
eins og hugsanlegar iðnaðarlóðir og
húsnæði, hafnaraðstöðu, vinnu-
markað og nálægð við auðlindir. Þá
hefur nefndin verið að útbúa kynn-
ingarefni um mál eins og skattamál,
starfsleyfi, flutningskostnað til og
frá landinu og Ijármögnunarkosti
innanlands. Þar hefur verið lögð
áhersla á að Evrópureglur gildi hér á
landi og almennt starfsumhverfi því
líkt og í Evrópu.
En hvemig verður staðið að þvf að
kynna útlendingum þessa kosti? Iðn-
aðarráðuneytið hefur samið við Ut-
flutningsráð um að sjá um markaðs-
átakið og stendur til að stofna sér-
staka Markaðsdeild erlendra fjárfest-
inga innan þess. Einn kosturinn við
það fyrirkomulag er að þá geta er-
lendir ijárfestar gengið að öllum
upplýsingum varðandi viðskipti við
ísland á einum stað. Til að byija með
verður væntanlega reynt að finna
vænlega fjárfesta í Bandaríkjunum,
Bretlandi og Þýskalandi.
Páttur í nýsköpun
Ríkisstjómin hefur með yfirlýs-
ingu, dags. 10. desember 1994,
kynnt ýmsar aðgerðir til að stuðla að
aukinni atvinnu, stöðugleika og
kjarajöfnun. Einn þáttur í þeim að-
gerðum er að ríkisstjómin muni beita
sér fyrir sérstöku átaki varðandi er-
lenda Ijárfestingu hér á landi.
Atak til að örva erlenda íjárfest-
ingu í íslenskri atvinnustarfsemi, er
einn mikilvægasti þáttur í nýsköpun
á Islandi. Stefnumótun varðandi
þetta mál þarf að taka mið af þessu
og tengja þarf átak varðandi erlenda
Ijárfestingu almennu átaki til að laða
áhættufjármagn til nýsköpunar
þ.m.t. í verkefni sem spretta úr ís-
lenska umhverfinu. Þá er ljóst að
áherslan verður á að laða beina er-
lenda fjárfestingu til landsins, sem
stuðlar að yfirfærslu tækni, stjómun-
ar og markaðsþekkingar.
Af hálfu ríkisins er nauðsynlegt að
leita leiða til að fá aðra innlenda að-
ila til að leggja fé í markaðsstarf, s.s.
sveitarfélög, stofnanir og
íyrirtæki. Ekki .
er líklegt að
aðrir að-
1 ar x yr
★
Verkefni
veaum iðnaðar-
ráðuneytisins j
Samstarfsvettvang-
ur sjávarútvegs og
iðnaðar um tækni-
þróun
í byrjun árs 1993 ákváðu samtök
úr iðnaði og sjávarútvegi ásamt
ráðuneytum iðnaðar-, sjávarút-
vegs- og menntamála að koma á
fót tveggja ára atvinnuþróunar-
verkefni þar sem tengdar væru
saman þarfir sjávaútvegsins og
þróunarvinna i iðnaði. Starfið hefur
tvö megin verksvið. Annars vegar
að ná saman innlendum fyrirtækj-
um úr sjávaútvegi og iðnaði til þró-
unar og framleiðslu tæknibúnaðar
fyrir sjávarútveg, veiðar og vinnslu
og hins vegar að aðstoða íslensk
fyrirtæki við að skilgreina og
mynda frambærileg verkefni sem
erindi ættu á vettvang 4. ramma-
áætlunar ESB um rannsóknir og
þróun. Fyrra ár þessa samstarfs er
nú að baki og hefur megináhersla
verið lögð á aðstoð við þróun inn-
lends tækinbúnaðar fyrir sjávarút-
veginn. I þessu skyni styrkti Vett-
vangurinn 16 verkefni á sl. ári sem
líklegust þóttu til að skila auknu
vinnsluvirði fyrir sjávarútveginn og
geta orðið aðframleiðsluvöru í iðn-
aði. Á þessu ári verður þessu inn-
lenda starfi haldið áfram en aðstoð
við fyrirtæki við myndun erlendra
samstarfsverkefna fær aukið vægi.
★
Lítil og meðalstórfýrirtæki og upplýsingaþjónusta innan EES svæðisins
Málefni lftilla og meðalstórra fyr-
irtækja eru utan hins fjórþætta frelsis
innan EES-samningsins en falla
hinsvegar undir svokölluð jaðarmál-
efni og eru mjög mikilvægur mála-
flokkur. Hér verður gerð grein fyrir
helstu ákvæðum á sviði lítilla og
meðalstórra fyrirtækja innan EES-
samningsins. Auk þess verður einnig
gerð grein fyrir ákvæðum á sviði
upplýsingaþjónustu, þar sem þau
verkefni tengjast verulega málefnum
lítilla og meðalstórra fyrirtækja.
í EES-samningunum fengu
EFTA-ríkin aðgang að ýmsum áætl-
unum, ályktunum og verkefnum
Evrópusambandsins á sviði h'tilla og
meðalstórra fyrirtækja og á sviði
upplýsingaþjónustu. Ákvæði þessi
eru ekki skuldbindandi, s.s. hvað
stefnumarkandi ákvæði varðar, en
æskilegt er að hafa þau úl hliðsjónar
í tengslum við málefni fyrirtækja og
atvinnulífs innan EES-landa. EFTA-
ríkin fengu svo aðgang að ýmsum
verkefnum ESB á þessu sviði sem
eiga að koma til framkvæmda í þeim
meginstefnumiðum sem sett eru
fram f fyrmefndum samþykktum.
Ef dregin eru saman helstu atriði á
sviði lítilla og meðalstórra fyrir-
tækja, má segja að þau séu einkum
eftirfarandi:
• Að aflétta óeðlilegum hömlum á
sviði stjómunar, fjármála og laga er
varða fyrirtæki og örva þannig
myndun og þróun þeirra.
• Að miðla upplýsingum og aðstoð
úl fyrirtækja um stefnu og áætlanir
bandalagsins, reglugerðir og fram-
kvæmdir.
• Að hvetja til samstarfs á milli fyr-
irtækja frá hinum ýmsu svæðum inn-
an Evrópska efnahagssvæðisins.
Framkvæmd
Þessi stefnumið á áðumefndunt
áætlunum em síðan útfærð í ákveðn-
um verkefnum fyrir lítil og meðal-
stór fyrirtæki sem EFTA ríkin fengu
aðgang að með EES-samningnum,
en einmitt á sviði verkefna er árang-
ur af þátttöku íslenskra fyrirtækja í
þróunarverkefnum hvað sýnilegast-
ur og um leið hagnýtastur. Þessum
verkefnum verður nú nánar lýst.
Innan Evrópusambandsins em lítil
og meðalstór fyritæki skilgreind sem
fyrirtæki með færri en 500 starfs-
menn og nettó fastafjármuni innan
við 6,2 milljarða kr. (75 millj. ECU).
Jafnframt er skilyrði að minna en
33% af hlutafé viðkomandi fyrirtæk-
is sé í eigu stærri fyrirtækja en áður-
nefnd mörk segja til um. Samkvæmt
þessari skilgreiningu em langflest
fyrirtæki innan Evrópusambandsins
líúl og meðalstór, eða um 99,9% ef
miðað er við fjölda fyrirtækja,
71,9% ef miðað er við mannafla og
um 69,4% ef miðað er við veltu.
Til að annast verkefni lítilla og
meðalstórra fyrirtækja var íyrir
nokkmm ámm sett á stofn sérstök
skrifstofa innan framkvæmdastjóm-
arinnar - DG XXIII, sem einnig ann-
ast fleiri verkefni. Hlutverk hennar
er að samræma aðgerðir aðildarríkj-
anna og vera í sambandi við viðeig-
andi stofnanir og koma með úllögur
um aðgerðir vegna lítilla og meðal-
stórra lyrirtækja, sem í raun ná einn-
ig til alls atvinnulífs. Starfandi er sér-
stök nefnd um málefni líúlla og með-
alstórra iyrirtækja sem er skrifstof-
unni úl ráðuneyús við stefnumörkun
og framkvæmd verkefna á þessu
sviði. Þessi atriði sýna glöggt þá
áherslu sem er lögð á þennan mála-
flokk. ESB hefur lagt áherslu á fjög-
ur megin atriði varðandi útfærslu á
stefnu fyrir lítil og meðalstór fyrir-
tæki innan bandalagsins en þau em:
1. Aukið samstarf
2. Upplýsingamiðlun
3. Rannsóknir og tækniþróun
4. Fjármögnun.
A hverju þessara sviða em svo
ótal verkefni og áætlanir sem í stuttu
máli skulu talin upp.
Aukið samstarf.
Helstu verkefni innan ESB, sem
EFTA-ríkin fengu aðgang að með
EES-samningnum á þessu sviði,
miða að þvi' að auka samstarf fyrir-
tækja ( þeim tilgangi m.a. að dreifa
áhættu, nýta tæknikunnáttu, nýta
markaðssamstarf, koma framleiðslu
á erlenda markaði o.fl., o.fl. Helstu
verkefnin á þessu sviði em verkefn-
in; Samstarfsnetið (Business Coo-
peration Network, BC-NET), en eitt
aðalmarkmið þess er að auðvelda
fyrirtækjum samstarf á milli landa
og landssvæða, en upplýsingar innan
netsins em meðhöndlaðar sem trún-
aðarmál. Um er að ræða tölvutengt
upplýsingakerfi og geta fyrirtæki
leitað eftir hverskonar upplýsingum
um samstarf eða annað frá öðmm
þjónustumiðstöðvum og fyrirtækj-
um innan EES. Netið nær nú einnig
til Ameríku og Asíu. Verkefnið BRE
(Business Cooperation Center) vinn-
ur á þann hátt að fyrirtæki geta óskað
efúr samstarfi með því að senda út
gögn um sig til viðkomandi lands-
svæðis. Beiðnin er kynnt opinber-
lega hjá tengiaðilum á viðkomandi
svæði og em upplýsingar ekki með-
höndlaðar sem trúnaðarmál. Europ-
artneraiat er verkefni sem hvetur til
samstarfs á milli svæða sem standa
höllum fæti og þeirra sem standa bet-
ur. Haldin em svokölluð viðskipta-
þing tvisvar á ári á þeim svæðum
sem uppfylla viss skilyrði, s.s. fjölda
fyrirtækja sem áhuga hafa á alþjóða-
samstarfi og er gert kynningarefni
um þau fyrirtæki sem þátt taka
hverju sinni. Síðan er kynningarefni
um viðkomandi fyrirtæki sent úl
EES-landanna a.m.k. tveimur mán-
uðum fyrir kynninguna. Á þingun-
um er síðan unnið skipulega að sam-
starfi þeirra aðila sem áhuga hafa.
Verkefnið Interprise er í raun
smækkuð útgáfa af verkefninu Eur-
opartneraiat og minni kröfur gerðar
til þeirra svæða sem haldið geta slíka
kynningarfundi. Þessi viðskiptaþing
em yfirleitt haldin um eitthvert
ákveðið viðfangsefni s.s. matvæla-
iðnað. Iðntæknistofnun íslands sér
um að annast þjónustu áðumefndra
verkefna. Ennfremur má nefna verk-
efni um undirverktakastarfsemi milli
ríkja sem miðar að auknu samstarfi
fyrirtækja.
Upplýsingamiðlun
Til að auka upplýsingamiðlun,
hafa verið settar á stofn sérstakar
upplýsingaskrifstofur svokallaðar
Euro-Info-Centers, EIC. Þær eiga að
miðla upplýsingum um ýmislegt er
varðar ESB, s.s. lög, reglugerðir,
tollamál, lán og stuðning ESB við
ýmis verkefni, opinber útboð o.fl.
Útflutningsráð íslands hefur tekið að
sér að annast verkefnið og verður
starfsemin kynnt formlega innan
skamms tíma. Verkefnið SPRINT,
miðar að tæknisamvinnu fyrirtækja á
milli landa. Innan þess eru verkefni
sem stuðla að tækniþróun með þátt-
töku fyrirtækja og/eða stofnana, sem
miða að miðlun á þekkingu er varðar
nýúngu á þegar þekktri tækni eða
vinnuaðferðum. Verkefnið „Gerum
gott betur" sem nýlega var kynnt af
Iðntæknistofnun er dæmi um verk-
efni innan SPRINT en það fjallar um
tækniyfnfærslu á milli landa og nýt-
ingu á tækni. Einnig eru verkefni er
lúta að umhverfisþáttum í prentiðn-
aði og samstarfsverkefni á tækni-
sviði. Verkefni sem þessi eiga að
geta skilað hagnýtum árangri á
skömmum tíma. Iðntæknistofnun
veitir nánari upplýsingar um þessi
verkefni. Sprint verkefnið er hluú af
verkefnum á sviði upplýsingaþjón-
ustu. IMPACT verkefnið er einnig á
sviði upplýsingaþjónustu, en það
miðar að því að efla upplýsingaþjón-
ustu í' gegnum tölvur með margvís-
legum hætti. Verkefnið var kynnt sl.
haust hér á landi og er SITF, Samtök
íslenskra tölvu- og fjarskiptanot-
enda, sem staðsett er í Húsi verslun-
arinnar umsjónaraðili verkefnisins.
Einnig fékkst aðgangur EFTA-ríkj-
anna að ESB-verkefninu INFOSEC,
sem íjallar um öryggismál á sviði
hugbúnaðar en því verkefni tengjast
verkefnin SOGITS og SOGIS sem
taka á svipuðum málurn. Þess er
einnig að geta að starfandi em upp-
lýsingastöðvar Value Relay Centre,
sem miðla upplýsingum um rann-
sóknarverkefni o.fl. til fyrirtækja.
Þessi starfsemi verður fomleg kynnt
hér á landi innan skamms.
Rannsóknir og tækniþróun.
Árið 1990 kynnti EB aðgerðir á
sviði rannsókna og tækniþróunar.
Helstu atriði á þvf sviði em: 1.
Hvetja LMF til þátttöku í rannsókn-
um. 2. Miðlun upplýsinga á niður-
stöðum af rannsóknum og tækni-
verkefnum. 3. Hvetja úl starfsemi
með áhættufjármagni. 4. Mynda ný
verkefni sem m.a. tengjast upplýs-
ingamiðlun, þjálfun starfsmanna og
samstarfi fyrirtækja.
@Millifyrirsögn = Fjármögnun.
Þess skal getið að ESB hefur enn-
fremur verkefni á sviði fjámiögnun-
ar, m.a. úl að auðvelda litlunr og
meðalstórum fyrirtækjum aðgang að
fjármagni, sérstaklega f gegnum hin
ýmsu verkefni. I þessu sambandi má
nefna starfsemi Fjárfestingarbanka
Evrópu sern lánar til ákveðinna
byggðasvæða gegnum viðkomandi
svæðisbanka og NIC (New Comm-
unity Instruments) sem eru sérstök
lán ÚI lítilla og meðalstórra fyrir-
tækja s.s. vegna endurskipulagning-
ar o.fl. Ennfremur er um fjármála-
ráðgjöf að ræða og áhættufé, s.s.
með verkefninu EUROTEC CAPI-
TAL. Þessi verkefni eru almennt
ekki opin fyrir EFTA-Iöndunum,
nema óbeint í gegnum viðkomandi
verkefni.
Sameiginlega EES-nefndin fer
með yfirstjóm og ákvarðanir urn
breyúngar er snerta málefni lítilla og
meðalstórra fyrirtækja, eins og aðra
málaflokka innan ramma EES-
samningsins og starfsemi sem af því
leiðir. Auk sameiginlegu EES-
nefndarinnar, er starfandi sérstök
sérfræðinganefnd í málefnum lítilla
og meðalstórra fyrirtækja. Megin-
verkefni hennar er að móta stefnu í
málefnum líúlla og meðalstórra fyr-
irtækja sem tekur mið af EES-samn-
ingnum og stuðla að aukinni sam-
vinnu fyrirtækja í tengslum við verk-
efni bandalagsins og á annan hátt.
Með EES-samningnum fengu EFTA
ríkin auk þess aðild að stjómamefnd
ESB um lítil og meðalstór fyrirtæki.
Islensk fyrirtæki hafa með EES
fengið aðgang að margvíslegum
verkefnum á sviði líúlla og meðal-
stórra fyrirtækja innan ESB, sem
væntanlega mun leiða úl aukinnar
samkeppnishæfni íslensks atvinnu-
lífs.