Alþýðublaðið - 07.02.1995, Blaðsíða 8

8
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 7. FEBRÚAR 1995
Jafnaðarstefnan er lífvænleg stjórnmálakenning, af því að hún hef-
ur aldrei staðnað í kreddu. Þvert á móti. Jafnaðarmenn hafa haft
andlegt þrek til að laga hugmyndir sínar um þjóðfélagið að sí-
breytilegum veruleika, án þess þó nokkru sinni að missa sjónar á
hugsjónum sínum og gildum um samhjálp, lýðræði og virðingu
fyrir mannréttindum.
frumkvöðlar og gerendur í íslensk-
um stjómmálum: Alþýðuflokkur-
inn er áræðinn flokkur með fram-
tíðarsýn. Okkur gefst kostur á að
ræða þetta mikla mál rækilega, bæði
í starfshópum og hér á þinginu. Þið
sem hér emð saman komin hafið
haldgott veganesti til þess að ráða
þessu máli til lykta vegna þess að
enginn annar stjómmálaflokkur á ís-
landi hefur rætt og hugleitt Evrópu-
málin af jafn mikilli alvöm og þið,
allt frá því EES-samningunum var
hmndið af stokkunum snemma árs
1989. Ég læt mér því nægja að árétta
örfá aðalatriði:
Við mótun samningsmarkmiða
er ekkert jafn mikilvægt og sam-
staða um að tryggja óskoruð yfir-
ráð yfir fiskimiðunum. Aðild ís-
lands að ESB er í raun óhugsandi,
takist þetta ekki. Alþýðuflokkur-
inn leggur því til að sameign þjóð-
arinnar á fiskimiðunum verði
bundin í stjórnarskrá. Þar með
væri stjómvöldum óheimilt að
semja forræði yfir fiskimiðunum
af sér. Fjölmörg rök styðja þá
skoðun að íslendingum takist að
tryggja hagsmuni sína í sjávarút-
vegsmálum í samningum við Evr-
ópusambandið.
Samningsstaða okkar í sjávarút-
vegsmálum er rækilega skýrð og
rökstudd í greinargerð með ályktun-
inni. Þeim rökum þurfum við að
koma til skila með sannfærandi hætti
í hverri einustu sjávarútvegsbyggð á
fslandi í kosningabaráttunni.
En hvers vegna liggur okkur á
að taka af skarið núna í þessu
máli? Svarið er þetta: Allar EFTA-
þjóðimar hafa sótt um aðild að ESB.
Þrjár þeirra, Finnland, Svíþjóð og
Austurríki eru þegar orðnir aðilar, en
Norðmenn felldu aðild í þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Islendingar verða
að ákveða sjálfir framtíð sína; það
gera Norðmenn ekki fyrir okkur.
Sviss, ásamt fimm öðmm ríkjum,
hefur lagt fram umsókn og bíður
þess að samningaviðræður geti haf-
ist. ESB hefur lýst því yfir að fleiri
ríki verði ekki tekin fyrr en að lok-
inni ríkjaráðstefnu ESB, sem fjallar
um breytingar á innra starfi banda-
lagsins og næstu áfanga í stækkun
þess. Ráðstefnanhefst á næsta ári, en
óvíst er hversu langan tíma hún muni
taka.
Viðbrögð við þessari óvissu eiga
ekki að vera þau að sitja með
hendur í skauti og bíða. Pólitískar
aðstæður geta breyst með litlum fyr-
irvara, einkum vegna þróunar mála í
Rússlandi og Austur-Evrópu. Inn-
taka nýrra ríkja er háð pólitískum
vilja aðildarríkjanna, sem geta hrað-
að þeim ferli ef nauðsyn krefur. ís-
lendingar verða því að gera upp hug
sinn til ákveðinna grundvallarspum-
inga. Viljum við gerast aðilar að
Evrópusambandinu? Hvenær eigum
við að sækja um? Hver eiga samn-
ingsmarkmiðin okkar að vera? Þess-
um spurningum verður ekki vikist
undan að svara með því einu að
segja að hugsanleg aðild að Evr-
ópusambandinu sé ekki á dagskrá.
Alþýðuflokkurinn svarar fyrstu
spumingunni játandi og vill að fs-
land sæki sem fyrst um aðild að
ESB. Hvenær nákvæmlega byggist
meðal annars á svari við þriðju
Skynsamlegt er að
launahækkanir
komi fram í áföng-
um á samningstím-
anum. Launahækk-
unin verði föst
krónutala. Þeir sem
hafa laun undir
90.000 krónum á
mánuði fái sérstaka
viðbótarhækkun.
Þessi aðferð mun
draga úr launamun.
Þetta er leiðin til
lífskjarajöfnunar í
kjarasamningum.
spumingunni. Svar við þriðju spum-
ingunni erþetta: Fram þarf að fara ít-
arleg úttekt á áhrifum aðildar ESB á
íslenskt samfélag. Skýrslur Háskóla
íslands era fyrsta skrefið í úttekt af
þessu tagi. Á þessum gmnni þarf að
skapa pólitíska samstöðu um, hvem-
ig umsóknin er framsett og hvaða
markmiðum við viljum ná í samn-
ingaviðræðum. Með öðmm orðum:
við þurfum að vinna heimavinnuna
vandlega áður en hægt er að hefja
samningaviðræður við ESB. Ekki er
ráðlegt að slá þessari vinnu á frest
öllu lengur.
Óhætt er að fullyrða að sem EES-
ríki stendur ísland mjög vel að vígi
og mun betur en ríki Áustur-Evrópu.
Það er brýnt hagsmunamál okkar að
samningaviðræður hefjist við okkur
á undan Austur-Evrópuþjóðum,
enda yrðu kjörin sem byðust væntan-
lega mun verri ef samningar drægj-
ust á langinn þar til aðild Austur-
Evrópuríkja verður forgangsmál í
ESB. Það er því afar mikilvægt að
ísland sæki um aðild sem fyrst til
að bæta samningsstöðu sína.
Ymsir spyrja sem svo: Er ekki
hætta á því að Alþýðuflokkurinn ein-
angrist í íslenslmm stjómmálum
með því að taka svo afdráttarlausa
afstöðu í þessu máli? Menn vísa til
þess að forystumenn annarra flokka
hafa ýmist lýst harðri andstöðu eða
vilja drepa málinu á dreif, að
minnsta kosti fyrir kosningar. Svarið
við því er einfalt. Ef þeir fjölmörgu
kjósendur sem í grundvallaratrið-
um eru sammála okkur um mark-
mið og leiðir í þessu máli fylgja
þeirri sannfæringu sinni eftir í
verki, þá er engin hætta á því að
Alþýðuflokkurinn einangrist. Við
vitum að fjölmennir hópar sem hing-
að til hafa kosið aðra flokka, em
sammála okkur í þessu máli og hafa
sömu sannfæringu og við um mikil-
vægi þess. Kjósendur sem þannig
hugsa geta varla varið það fyrir
samvisku sinni að liggja á liði sínu
við að tryggja framgang málsins.
Sömuleiðis væri það ósæmilegt af
okkur og óveijandi að gefa ekki
kjósendum, sem gera sér grein fyrir
alvöru málsins og skilja mikilvægi
þess fyrir framtíð íslensks þjóðfé-
lags, kost á því að efla til áhrifa þann
flokk, sem ber málið fram af einurð,
alvöm og festu.
Þessa dagana er mikið rætt um að
norræna samstarfið sé að breytast.
Evrópusamstarfið verður í framtíð-
inni einn af þremur meginþáttum
þess. Islendingar standa því nú þegar
við anddyrið. Hvers vegna ekki að
knýja dyra?
Höfum hugfast að Alþýðuflokkur-
inn var eini stjómmálaflokkurinn á
Islandi sem frá upphafi til enda stóð
heill og óskiptur að baki EES-samn-
ingunum. Sjálfstæðisflokkurinn
lagðist gegn EES-samningnum með-
an hann var í stjómarandstöðu, en
söðlaði um - eftir kosningar. Fyrr-
verandi formaður Framsóknar-
flokksins var í upphafi eins konar
guðfaðir EES-samninganna í krafti
embættis síns sem forsætisráðherra.
Eftir kosningar og utan stjómar söðl-
aði hann um. Núverandi formaður
Framsóknarflokksins hefur sagt að
ef Framsóknarflokkurinn hefði
verið í stjórn eftir seinustu kosn-
ingar þá hefði hann stutt EES-
samninginn. Hver veit hvemig
vinda blása eftir næstu kosningar og
hvemig flokkar, með slíkan feril að
baki, haga seglum eftir vindum - eft-
ir kosningar?
Leiðir til bættra lífskjara
Mér hefur í þessari ræðu orðið tíð-
rætt um það, hvemig við jafnaðar-
menn getur beitt áhrifum okkar til
þess að nýta efnahagsbatann sem
orðinn er og framundan bíður til þess
að jafna lífskjör með þjóðinni. Ef þið
hugsið um þau fjölmörgu umbóta-
mál sem Alþýðuflokkurinn hefur
beitt sér fyrir á undanfömum og ég
hef hér tíundað, og setjið þau í rétt
samhengi, er fljótséð að það er einn
rauður þráður sem tengir þau öll
saman. ÖIl okkar viðleitni og allt
okkar strit fyrir málefnunum
sjálfum hefur snúist um það að
bæta lífskjör umbjóðenda okkar,
alþýðu manna á Islandi. I krafti
þessa höfum við beitt okkur fyrir
hverju umbótamálinu öðru
stærra, oftar en ekki í harðri and-
stöðu við fulltrúa rótgróinna sér-
hagsmuna, en ævinlega með al-
mannaheill að leiðarljósi. Við emm
baráttumenn fyrir rétti hinna mörgu
gegn forréttindum hinna fáu, hvort
heldur það varðar sjávarútvegsmál,
landbúnaðarmál, neytendamál, vel-
ferðarmál eða breytingar á kosninga-
löggjöf, stjómarskxá eða stjómsýslu.
Öll eiga þessi mál það sameiginlegt
að Alþýðuflokkurinn er hvergi
bundinn á klafa sérhagsmuna og
óháður öllum nema umbjóðendum
sínum, fólkinu í landinu.
Formaður ykkar hefur iðulega og
ranglega, að mínu viti, verið sakaður
um að vera of upptekinn af hinum
stóm málum eins og EES, GATT
eða Evrópusambandinu - þessum út-
lendu skammstöfunum, sem mörg-
um finnst vera tjarlægar hugarheimi
og lífsreynslu almennings í hinu
daglega brauðstriti.
Ekkert er í raun réttri ijær
sanni, ef við hugsum málið til
enda.
EES-samningurinn hefur reynst
vera sjómönnum og fiskvinnslufólki
- og þar með íbúum sjávarplássana á
landsbyggðinni - sú lyftistöng sem
þurfti til nýrrar markaðssóknar í Evr-
ópu; til þess að vinna meiri verðmæti
úr minni afla.
Skilaverð útflutnings til ESB er
áætlað nálægt milljarði hærra en það
hefði orðið, án EES-samningsins.
Þetta eitt jafngildir 15 þúsund
króna ávinningi fyrir hvetja fjög-
urra manna fjölskyldu í landinu.
Þjóðhagsstofnun metur heildar-
áhrif EES-samningsins á landsfram-
leiðslu á bilinu 2,5-3,0 milljarða
íyrstu árin, en allt að 6 milljarða þeg-
ar ffam í sækir. Þetta þýðir tæplega
44 þúsund krónur tekjuaukningu
íyrir hveija fjögurra manna fjöl-
skyldu að jafnaði á ári; upphæð sem
mun tvöfaldast á næstu ámm. Þetta
má heita að draga björg í bú.
Hvað haldið þið að EES-samning-
urinn hafi skapað mörg ný störf í
fullvinnslu sjávarafurða, eftir að toll-
ar féllu niður á verðmætari útflum-
ingsafurðum? Hvers vegna haldið
þig að það hafi dregið stórlega úr út-
flutningi á óunnum fiski?
Og hvað haldið þið að Smugu-
veiðarnar, sem vissulega hafa kost-
að mikla vinnu við málflutning og
marga fundi í útlöndum, hafi skilað
okkur í fjölgun starfa og hærri
tekjum? Ef enn er miðað við fjög-
urra manna fjölskyldu þá er verð-
mætaöflunin orðin 58.000 krónur á
ári með Smuguveiðum. Og þá er
ótalin þau störf, sem landanir er-
lendra skipa, sem við beittum okkur
fyrir, hafa skapað.
Og um hvað haldið þið að stríðið
standi við forðagæslumenn landbún-
aðarkerfisins út af GATT-samning-
unum og ákvörðun vemdartolla á
innlend matvæli? Það snýst um
verðlag lífsnauðsynja - verðið á
matarkröfu heimilanna beint yfir
búðarborðið. Heimilin í landinu
munar miklu um það, í krónum og
aurum í daglegum innkaupum, hvort
sanngjamt tillit er tekið til sjónar-
miða bænda og neytenda í GATT-
málinu. Eða hvort farið er fram með
offorsi og ofurtollum á kostnað neyt-
enda, almennings í landinu. Allt
snýst þetta því í reynd um lífskjör
fólksins, kaupmátt launanna og
afkomu heimilanna - einmitt í
þeirra daglega brauðstriti.
Nákvæmlega sama máli ^gegnir
um baráttu okkur fyrir aðild Islands
að Evrópusambandinu. Sú barátta er
liður í þeirri viðleitni jafnaðarmanna
að tryggja íslenskri alþýðu sambæri-
leg lífskjör og velferðarríki Evrópu
bjóða sínum þegnum.
Nær 70% af útflutningi þjóðarinn-
ar fer til landa Evrópusambandsins.
Jöfn staða á við keppinauta okkar á
þessum mikilvæga markaði getur
ráðið úrslitum um þróun íslensks
efnahagslífs. I kjölfar aðildar að Evr-
ópusambandinu fylgir fullur mark-
Smuguveiðarnar,
sem við höfum var-
ið með oddi og egg,
hafa fært björg í bú
sem svarar 58 þús-
und krónur á ári
fyrir hverja fjög-
urra manna fjöl-
skyldu - fyrir utan
að vera uppistaða
atvinnu í mörgum
byggðalögum.
aðsaðgangur fyrir sjávarafurðir og
aukin fullvinnsla sjávarfangs innan-
lands. Almennt efnahagsumhverfi
okkar verður sambærilegt við Evr-
ópu, sem mun greiða götu erlendrar
íjárfestingar, hagvaxtar og aukins
stöðugleika. Kaupmáttur launa eykst
umtalsvert strax frá fyrsta degi aðild-
ar, enda mun verð á matvælum geta
lækkað um allt að 35-45% ef treysta
má niðurstöðum Hagfræðistofnunar
Háskóla íslands. Kjör hvers ein-
staklings 1 landinu gætu þá batnað
af þessum ástæðum um 22.000 kr.
að meðaltali, eða um 88.000 krón-
ur á hverja fjögurra manna íjöl-
skyldu á ári. Til lengri tíma batna þó
kjörin mun meira, enda hefur aðild
að Evrópusambandinu í öllum tilvik-
um haft mjög jákvæð áhrif á efnahag
nýrra aðildarríkja. Engin dæmi eru
um hið gagnstæða.
En hver yrði þá hlutur bóndans?
Sérífæðingar áætla að styrkir til
landbúnaðar gætu numið 3-4,5 millj-
örðum króna á aðlögunartíma en 2-3
milljörðum eftir það. Viljum við
halda styrkjum óbreyttum frá þvf
sem er í dag þá þýddi þetta sambæri-
legan spamað fyrir ríkissjóð. Þessir
ESB- styrkir jafngilda 800 þúsund
krónur á hvern bónda í landinu.
Auk þess stæðu til boða uppbygg-
ingarstyrkir, - til stuðnings búsetu
og byggð, sem gætu orðið á bilinu
1,2-1,5 milljarður kr. Væri ekki ráð
að frambjóðendur Alþýðufiokks-
ins upplýstu vini sína í bændastétt
um styrkjakerfi Evrópusam-
bandsins í þágu Iandbúnaðar og
byggðastefnu?
Á því leikur enginn vafi að tengsl-
in við Evrópusambandið verða eitt
brýnasta úrlausnarefni næsta kjör-
tímabils. Stjómmálaflokkum ber
skylda til að móta skýra stefnu í svo
mikilvægu máli og útskýra hana fyr-
ir kjósendum. Enginn kemst hjá
slíku með því að segja að málið sé
ekki á dagskrá - fyrr en eftir kosn-
ingar. Vilji Islendingar ekki taka þá
áhættu að missa af tækifærinu, sem
kann að opnast á næsta kjörtímabili,
þurfa þeir að móta sér stefnu og ljúka
sinni heimavinnu í tæka tíð. Evr-
ópustefna Alþýðuflokksins er þess
vegna liður í lífskjarastefnu okkar
jafnaðarmanna.
Félagar;
í hugvekjum, sem Gunnar Dal,
skáld og rithöfundur, sendi hugsandi
íslendingum fyrir jólin undir heitinu
„Að elska er að lifa“ segir á einum
stað:
„Maðurinn er miklu meira en
skynsemisvera. Menningin er núklu
meira en þekking á staðreyndum.
Maðurinn lifir líka í heimi drauma
og hugsjóna. Maðurinn lifir líka í
heimi vonar og ótta. Maðurinn lifir í
heimi skáldlegra ímyndanna. Mað-
urinn lifir í heimi úlbúinna þarfa.
Maðurinn lifir í heimi tilfinninga og
vilja. Maðurinn lifir hvergi eingöngu
í heinú staðreynd og frumþarfa. Að
kalla manninn skynsemisvem er því
afar ófullkomin lýsing á mannlegum
veruleika."
Við sem lengi höfum fengist við
stjómmál skiljum þessi orð hugsuð-
arins og skáldsins okkar eigin skiln-
ingi með skírskotun til eigin reynslu.
Stjórnmál snúast nefnilega um
fólk - um lífið sjálft í öllum þess
margbreytileik. Og fólk lætur stjóm-
ast af tilfinningum, vonum og þrám
eftir betra lífi þeim til handa, sem
okkur þykir vænst um, bömin okkar
og afkomendur. Það er auðvelt að
láta afvegaleiðast af tilfinningum. En
þær em líka aflvaki athafna þegar
fólk nær að sameinast í krafti háleitra
hugsjóna. Hugsjónaglóðin logar
glaðast í bijóstum hinna ungu, sem
brenna af löngun til að láta að sér
kveða í þágu hugmynda og hug-
sjóna, sem rísa yfir hversdagsleikan-
um. En hugsjónaglóð hinna yngri er
tempmð af lífsreynslu þeirra eldri
sem vita að lífið er ekki dans á
rósum. Það skiptast á skin og skúrir
og stenst á hvað vinnst og hvað tap-
ast.
Það sem mitt þrek hefur grœtt
það hefur viðkvœmnin misst.
íslendingar hafa í meira í þúsund
ár lifað af í harðbýlu landi. Þeim hef-
ur lærst að ekkert fæst án fyrir-
hafnar. Þeir hafa lært af langri
reynslu að taka erfiðleikum af æðm-
leysi og láta ekki hugfallast þótt í
móti blási. Lítum til Súðvfldnga og
lærum af þeim. Það er í mótlætinu
sem manninn skal reyna. Að snúa
tapi í sigur er manndómsmerki. Það
getum við lært af forfeðmm okkar
og formæðmm. Það er lífsreynsla al-
þýðumanna á fslandi í þúsund ár. Og
þannig á sá flokkur að vera, sem ber
hennar nafn með stolti á vit framtíð-
arinnar.
Við höfum ærið verk að vinna.
Dugi nú hver sem betur getur
góðum málstað.
Fram til sigurs, jafnaðarmenn.
Við mótun samningsmarkmiða er ekkert
jafn mikilvægt og samstaða um að tryggja
óskoruð yfirráð yfir fiskimiðunum. Aðild
Islands að ESB er í raun óhugsandi, takist
þetta ekki. Alþýðuflokkurinn leggur því til
að sameign þjóðarinnar á fiskimiðunum
verði bundin í stjórnarskrá.