Alþýðublaðið - 09.05.1995, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 9. MAÍ1995
s k o ð a n i r
MMIIBIÍDIII
20914. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 625566
Fax 629244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Veiðigjald er
óhjákvæmilegt
í fyrstu grein laga um stjómun íiskveiða er skýrt tekið fram, að
nytjastofnar við ísland séu sameign þjóðarinnar. Þetta ákvæði var
sett inn í lögin til að undirstiika þann sameiginlega skilning lög-
gjafans að enginn einn hópur manna gæti slegið eign sinni á
fiskimiðin. í rökréttu framhaldi er í sömu lagagrein áréttað sér-
staklega að engar bætur komi fyrir, ef stjómun fiskveiða verður
breytt með þeim hætti að úthlutaður kvóti skerðist.
Þróun kerfisins hefur hinsvegar verið á þá lund, að kvótinn er
nánast orðinn séreign sægreifanna. Úrskurður Hæstaréttar um að
greiða skuli eignaskatt af langtímakvóta, og sú niðurstaða iíkis-
endurskoðunar að kvótínn myndi stofh undir erfðaíjárskatt hníg-
ur í þann farveg. Og sægreifamir meðhöndla kvótann einsog um
séreign sé að ræða: þeir kaupa, selja og veðsetja kvótann að vild.
í raun er það svo, að stórútgerðin hefur með hugvitsamlegum
hætti þróað einskonar veiðigjaldskerfi, sem enginn hagnast á
nema hún sjálf. í vaxandi mæli beitir hún skipum sínum til veiða
utan lögsögunnar eða í tegundir sem em utan aflamarks. Eigin
kvóta leigir hún hinsvegar í gegnum ýmis afbrigði svokallaðrar
leiguliðastarfsemi til bátaflotans, sem á einskis úrkosta en sæta
þeim kjömm sem stórútgerðin setur honum. Þetta felur vissulega
í sér mikið rekstrarhagræði fyrir stórútgerðina en felur í reynd
ekkert annað í sér en að hinn sterki neytir aflsmunar gagnvart
hinum smáa. Bátaflotinn á engra kosta völ annarra en þiggja þau
kjör sem stórútgerðin býður, að minnsta kosti meðan aflaheimild-
ir bátanna nægja ekki til að standa undir rekstri þeirra.
Stórútgerðin er því að hagnast á því að leigja ffá sér eign, sem
hún hvorki á né hefur greitt einn einasta eyri fyrir réttinn til að
nytja. í því felst gríðarlegt óréttlæti. Það er þetta óréttlæti sem
hefur magnað upp mikla og vaxandi óánægju með kvótakerfið.
Sjávarútvegurinn þarf vissulega að búa við öryggi og festu: en á
meðan þetta óréttlæti viðgengst verður aldrei sátt um kerfið. Á
meðan ekki er bærileg sátt um stjómun fiskveiða getur sjávarút-
vegurinn hinsvegar ekki vænst þess að búa við tryggt umhverfi.
Forsvarsmenn sjávarútvegsins hljóta því innan tíðar að gera sér
grein fyrir því, að það er í þeirra þágu að opna fyrir einhverskon-
ar veiðigjald. Hér er í raun ekki spurt um upphæðir heldur gmnd-
vallaratriði. Talsmenn veiðigjalds hafa ekki í hyggju að beita
óbærilegri skattlagningu á greinina. Engum kemur til hugar að
veiðigjald yrði svo hátt, að greinin stæði ekki undir því. Hvar í
flokki sem áhugamenn um veiðigjald standa er það sameiginleg
skoðun, að gjaldið yrði að tengjast afkomu greinarinnar og takast
upp á löngum tíma.
Núverandi kerfi er hinsvegar siðferðilega óveijandi. Skýrasta
dæmið um það, er hvemig stórútgerðin notfærir sér neyð báta-
flotans, og beinlínis skikkar hann til að veiða fyrir sig á afarkjör-
um. Það verður aldrei bærileg sátt um aflamarkskerfið fyrren
veiðigjald er orðið að veruleika og búið að setja leikreglur sem
koma í veg fyrir að íslenskir bátasjómenn verði að illa launuðum
leiguliðum í nýju lénsveldi sægreifanna. ■
„ Getur sigurinn gleymzt?"
„Vitanlega ærdust rauðir pennar Þjóðviljans
þegar kommúnismi og nasismi voru spyrtir
saman með þessum hætti. Aldrei var heiftin
heitari, svartagallið beiskara, vandlætingin
heilagri en þegar guðir þeirra í austri voru
settir á sama bás og þýsku nasistarnir."
Fynr rettum 50 árum var forystu-
grein Alþýðublaðsins með þessari fyr-
irsögn: Getur sigurinn gleymzt?
Þetta var örfáum dögum eftir að
Berlín gafst upp án skilyrða: orustu-
gnýrinn vart hljóðnaður og ekki einu
sinni búið að grafa hina dauðu.
Stefán Pétursson var ritstjóri Al-
þýðublaðsins á þessum árum. Hann
gekk á sínum tíma á hönd sovéttrú-
boðinu og fór pflagrímur til Moskvu.
Einsog gengur |
HHrafn
Jökulsson
skrífar
Þar munaði engu að hann hreppti
sömu örlög og óteljandi útlendingar á
fjórða áratugnum: einsog kunnugt er
stundaði hinn gestrisni og glaði Stalín
mjög að slá í hel aðvífandi vini og fé-
laga.
Menn sem uppgötva einn góðan
veðurdag að gervöll h'fsskoðun þeirra
er tómur svindill og prettur eiga um
tvennt að velja: að halda kjafti alltaf
uppfrá því og burðast með smánina,
ímyndaða eða raunverulega, á vit
grafarinnar - ellegar að hlýða kalli
samvisku sinnar þótt þeir brenni með
því allar brýr að baki sér. Hestir halda
kjafti og gerast klyfjamenn smánar-
innar.
Ekki Stefán Pétursson. Eftir að
hann slapp úr klóm morðhunda Sta-
líns gerðist hann einn ötulasti kross-
farinn gegn mestu blekkingu aldar-
innar. Hann leysti Finnboga Rút
Valdemarsson af hólmi sem ritstjóri
Alþýðublaðsins í lok fjórða áratugar-
ins, og stýrði því fram til 1950; gegn-
um eina heimsstyrjöld og fyrstu ár
kalda stríðsins.
Stefán var manna best til þess fall-
inn að afhjúpa hið ómennska eðli
kommúnismans. Hann var allt í senn
gáfaður, heiðarlegur og djarfur, og
hann þurfti sannarlega á þeim eigin-
leikum að halda í stríði sínu við ís-
lenska kommúnista. Á honum dundi
skæðadrífa óhróðurs, haturs og rógs:
kommamir óttuðust Stefán meira en
flesta menn aðra af því hann hafði
verið innvígður í söfnuð þeirra - hann
þekkti þá til hhtar. Enginn er óttalegri
en sá sem kann öll skil á andstæðingi
sínum,-
Tilefni forystugreinar Stefáns Pét-
urssonar fyrir hálfri öld voru skrif í
Þjóðviljanum, málgagni kommúnista.
Þjóðviljinn spurði: „Getur það verið,
að sigurinn gleymizt? Getur það ver-
ið, að hugir fjöldans séu sljóir fyrir
því, að þessi friður þýðir sigur yfir
hinni ægilegustu villimennsku, sem
sagan greinir fyrr og síðar? - Við
skulum vona, að fjöldinn láti sér ekki
nægja, að gleðjast, heldur að gleðjast
og muna; og vissulega verður þessi
sigur fyrir gýg unninn, ef þjóðimar
verða ekki langminnugar þess, hvað
fasisminn er...“
Sagði Þjóðviljinn sálugi.
Alþýðublaðið hafði dálitlu að bæta
við hin frómu orð málgagns komm-
únista í stríðslok 1945: „ef íjöldinn á
að geta orðið hins þýzka, nazistíska
ofbeldis svo langminnugur, sem æski-
legt væri, og friðurinn á að verða
tryggður, þá má útkoman af þeirri
styrjöld, sem nú er nýlokið, að
minnsta kosti ekki verða sú, að marg-
ar þjóðir fái í stað frelsisins aðeins
rússneskt ok, eftir að hinu þýzka hef-
ur verið létt af. Hvaða varanleik gæti
til dæmis sá friður haft, sem byggður
væri á rússneskri undirokun Póllands
í stað þeirrar þýzku, sem, eins og
kunnugt er, upphaflega varð til þess
að hleypa styrjöldinni í Evrópu af
stað? [...] Þessum spumingum er hér
aðeins varpað fram til þess að benda
Þjóðviljanum á, að það nægir ekki,
þótt þýzki nazisminn' hafi verið sigr-
aður, ef eitthvert annað stórveldi
verður til þess, að taka upp ofbeldis-
stefnu hans. Þá verður sá tími ekki
langur, sem þjóðimar geta glaðzt og
munað.“
Vitanlega ærðust rauðir pennar
Þjóðviljans þegar kommúnismi og
nasismi vom spyrtir saman með þess-
um hætti. Aldrei var heiftin heitari,
svartagallið beiskara, vandlætingin
heilagri en þegar guðir þeirra í austri
vom settir á sama bás og þýsku nas-
istamir.
En auðvitað voru nasisminn og
kommúnisminn tvö andlit sömu
ófreskjunnar. Það vissi Stefán Péturs-
son manna best. Þessvegna varaði
hann menn við að fagna sigri yfir
myrkraöflunum þótt Hitler væri að
velli lagður. Þjóðir Austur-Evrópu
geta einungis litið á ósigur nasista-
hyskisins sem áfanga á leið til ffelsis.
Nokkrar kynslóðir urðu fómarlömb
seigdrepandi ógnarstjómar. Rfld Vest-
ur-Evrópu risu úr rústum á skömmum
tíma eftir 1945 en framundan er ára-
tuga endurreisnarstarf hjá löndum
sem nýlega losnuðu undan oki
kommúnismans.
Sú blekking er býsna lífsseig að
kommúnistum sé fremur vorkunn en
nasistum, af því kommúnisminn hafi
verið svo „fögur hugsjón" - af því
kommúnistar hafi „ekki vitað betur“
og að um hafi verið að ræða „stór-
fenglega tilraun í þágu mannkynsins“.
Þetta er auðvitað ósvífið mgl. Á
sama hátt og skyni bomir menn sáu í
gegnum Hitler frá því hann byijaði að
rífa kjaft mátti öllum vera Ijóst, að
minnsta kosti eftir 1930, að sovéski
kommúnisminn fól í sér einhverja
ógurlegustu glæpamennsku allra tíma.
Þeir sem segjast ekki hafa vitað betur
em óprúttnir lygarar.
En geta menn gleymt sigrinum?
spurði Þjóðviljinn. Em hugir fjöldans
nú orðnir sljóir fyrir „ægilegustu villi-
mennsku, sem sagan greinir fyrr og
síðar?“
Á sunnudagskvöld var birt í sjón-
varpinu fréttaviðtal við Haris Siladzic,
forsætisráðherra Bosníu og Herze-
góvinu. Fyrr um daginn gerðu Serbar
sprengjuárásir á Sarajevo, 15 óbreyttir
borgarar lágu í valnum og tugir vom
helsærðir. Þetta var fyrsta alvarlega
árásin á Sarajevo f nokkra mánuði.
Haris Siladzic er líklega einhver
hæfileikamesti stjómmálamaður Evr-
ópu. Á sunnudagskvöldið var einsog
þessi kjarkmikli maður væri loks að
bugast. Hann sagði: í dag minnast
Evrópumenn þess að 50 ár em síðan
sigur vannst gegn fasismanum. Sama
dag sjást þess glögg merki í Sarajevo
að fasisminn er hreint ekki dauður úr
öllum æðum. Fasisminn Ufir.
Stríðið heldur áffam.B
dagatal 9. ma
Atburðir dagsins
1805 Þýska stórskáldið Fried-
rich Schiller deyr. 1855 Kon-
ungur gaf út tilskipun sem lög-
leiddi prentfrelsi á íslandi.
1974 Sverrir Hermannsson tal-
aði samfleytt í fimm klukku-
stundir við umræður á Alþingi.
1978 Lík ítalska stjórnmála-
mannsins Aldo Moro finnst í
miðborg Rómar. Vinstrisinnað-
ir borgarskæruliðar rændu
Moro og myrtu. 1991 William
Kennedy Smith ákærður fyrir
nauðgun.
Afmœlisbörn dagsins
John Brown baráttumaður
gegn þrælahaldi, 1800. Pancho
Gonzalez bandarískur tennis-
meistari, 1928. Glenda Jack-
son bresk leikkona.
Lokaorð dagsins
Nei, en látið mig samt ekki
bíða lengur en nauðsyn krefur.
Hinstu orð James Brown,
baráttumanns gegn þræla-
haldi: á aftökupallinum var
hann spurður hvort hann
væri þreyttur. Brown fæddist
þennan dag fyrir 195 árum.
Annálsbrot dagsins
Um vorið bar það úl á Hrauni á
Skaga og þar í grennd, að
snögglega deyðu fimm mann-
eskjur. Einn hné niður á messu-
leið ffá Ketukirkju. Og svo dó
sá síðasti á sjó. Hann var fisk
að draga, hné þar niður við
færið. Guð gefi oss góðrar
stundar að bíða.
Húnvetnskur annáll, 1774.
Minning dagsins
Ég held, að mér hafi þótt hann
skemmtilegasti maðurinn, sem
ég hef verið með, þegar hann
naut sín. Því olli fyndnin.
Einar H. Kvaran um Gest
Pálsson rithöfund.
Málsháttur dagsins
Fleiri era gráir en Dóri.
Orð dagsins
Ég hylli œskunnar hdtign,
ég hylli þá sterkasta valdið.
Mig þyrstir í ástir og œvintýr
og áfram skalferðinni haldið.
Stefán frá Hvítadal.
Skák dagsins
Allt er komið á annan endann
þegar við mætum til leiks í
skák dagsins. Jón L. Árnason
hefur hvítt og á leik gegn enska
meistaranum King. Jón, sem er
jafnan sókndjarfur, hefur látið
drottningu af hendi fyrir hrók,
riddara og biskup. Það þykja
allajafna góð skipti en King
hótar máti. íslenski stórmeist-
arinn bregst nú við af einurð og
festu og knýr King úl uppgjaf-
ar í tveimur leikjum. Hvað ger-
ir hvítur?
1. Be5!! Glæsilegur leikur.
Taki svartur biskupinn mátar
hvítur með Hf8. 1. ... Hc2
Dauðateygjur. 2. Hxfó! Þessi
snjalli leikur gerir útslagið.
King felldi kónginn.