Alþýðublaðið - 18.07.1995, Blaðsíða 7

ÞRIÐJUDAGUR 18. JÚLÍ1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
atíf
ðst við
ysmgar
sbróður sínum, leggur megináherslu á þróun
öllum vinnslustigum og á það höfum við
f í samtali við Guðrúnu Vilmundardóttur.
áfanga í fyrrasumar, og erum við það
að leggja í annan áfangann. f sumar-
lok munum við hafa lokið við að
kortleggja allar fomminjar í tveimur
hreppum í Eyjaftrði."
Er ekki hœgt að sinna þessu starfi
nema að sumri til?
„Það er hægt að
vinna við kortlagningu
vetur, vor og haust, en
sumarmánuðirnir eru
þó heppilegastir og
best að nota þann tíma
vel. Við Orri erum
báðir við nám enn þá,
hann í Lundúnum og
ég í París, og höfum
gjarnan notað vetrar-
fh'in til að skipuleggja
sumarvinnuna hér
heima. Kortlagningin,
eins og allar fomleifa-
rannsóknir, er ekki
eingöngu fólgin í því
að vera á vettvangi,
hún kallar á mikla
undirbúningsvinnu og svo úrvinnslu
gagna sem er safnað á svæðinu."
„Það er ekki mjög
erfitt fyrir forn-
leifafræðing að
hasla sér völl. Vís-
indasjóður er einn
helsti styrktaraðili
fornleifafræðinnar
og ég held hann
hafi tekið mönnum
mjög vel og veitt
marga góða
styrki."
Fyrri tíma heimildir
og kenningar
Hvernig undirbúið þið ykkur fyrir
rannsóknir?
„Við byijum á að lesa okkur til um
fyrri tíma athuganir á fomleifum; þær
hafa staðið yfir meira en eina og hálfa
öld. Sérstaklega vom menn duglegir
við að skrifa skýrslur um leiðangra
sína í lok síðustu aldar. Við skoðum
ömefnaskrár og óprentaðar heimildir,
sem hægt er að finna á Þjóðskjala-
safni. Við höfum tekið upp á þeirri
nýjung að skoða túnakort, sem til em
af öllum jörðum landsins, frá því
snemma á þessari öld. Þau sýna
gjaman legu síðustu torfbæjanna og
lögun túna, áður en öllu var mtt um
koll þegar líða tók á þessa öld. Það er
mjög áhugavert að bera þessi kort
saman við það sem við finnum
núna.“
Fyrst Seltjamames, þá Eyjafíörð-
ur, og svo hvað?
„Þegar við höfum lokið vinnu í
Eyjafirði höldum við að Hofstöðum í
Mývatnssveit og svo em í undirbún-
ingi önnur og ný fomleifaskráningar-
verkefni í Borgarfirði og á miðhá-
lendi. Það er verið að vinna að svæð-
isskipulagi miðhálendis, og til að
vinna þá vinnu þarf að styðjast við
margvísleg gögn, þar á meðal úr fór-
um fomleifafiræðinga og náttúmffæð-
inga. Á Hofstöðum höfum við verið
áður. Fyrst kortlögðum við hoftóftina
svokölluðu, sem er yfir 40 metra löng
og fræðimenn hafa oft talið hana til
hofminja. Síðari tíma menn hafa efast
um það og talið hana foman bæ, eða
jafnvel leifar af stómm bæ þar sem
einnig hafa verið haldnar samkomur
og athafnir í heiðni. Við gerðum
þama rannsóknir árið 1993, og kom-
umst að þeirri niðurstöðu að minjam-
ar þar séu ekki yngri en frá 11. öld.
Núna ætlum við að gera sambærilega
rannsókn á annarri minni tóft, rétt
sunnan við þá fyrrnefndu. Það er
mjög spennandi verkefni, því um þá
tóft hafa verið uppi ýmsar getgátur.
Þeir sem grófu þama fyrst töldu hana
hafa verið ruslaholu,
því þegar þeir grófu í
hana fundu þeir ösku,
eldspmngna steina og
bein, líkt of finnst í
öskuhaugum við
sveitabæi. Þá hefur
verið lagt til að um
gamla soðholu sé að
ræða, það er að segja
holu, sem var notuð
til matseldar. En það
hefur verið gagnrýnt
því hún er mjög stór,
einir 6 eða 7 metrar í
þvermál, en soðholur,
sem fundist hafa hér
og í nágrannalöndun-
umum, hafa sjaldnast
verið meira en metri eða svo. Þá hafa
margir freistast til að halda að þama
sé um einhvers konar fómarstað að
ræða, fyrir fjölmennar fómarathafnir í
heiðnum sið. Enn ein hugmyndin er
að þessi hola hafi verið jarðhýsi, eins
og fundist hafa annars staðar á land-
inu og ummerki um þau em gjaman
niðurgrafin hola. Hún getur svo hafa
fyllst af rusli þegar húsið var ekki
notað lengur. Við ætlum að skoða
svæðið og láta reyna á þessar fyrri
kenningar."
Fáar vísbendingar
um heiðnar helgiathafnir
Látið þið heillast af ákveðinni
kenningu áður en þið farið af stað?
„Maður hefur auðvitað alltaf ein-
hveijar hugmyndir í kollinum. í þessu
tilfelli búum við að kenningum ann-
ara, sem við ætlum að láta reyna á.
Sumar þessara kenninga em þess eðl-
is að fomleifafræðin á ekki auðvelt
með að finna staðfestingu á gildi
þeirra. Saga hofrannsókna á íslandi
einkennist af þvf að engar sérstakar
vísbendingar um heiðnar helgiathafn-
ir hafa fundist, þó svo að víða hafi
verið bent á hugsanlegar hofminjar.
Fomleifafræðin er þess eðlis að ekki
er auðvelt að gefa skýr svör um and-
lega menningu liðinna tíma. Ef við
komumst að þeirri niðurstöðu að
þessi hola sé í raun gríðarstór soð-
hola, þá munum við aldeilis þurfa að
skoða allar mögulegar skýringar á
stærð hennar og í hvaða samhengi
hún hafi verið notuð. Hún hefur alltaf
verið talin vera ffá heiðnum tíma, en
enginn hefur enn sem komið er sýnt
fram á aldur hennar. Hún gæti verið
yngri en áður hefúr verið talið. Við
munum kalla til aðstoðar gjóskulaga-
fræðing, jarðfræðing sem kann vel
skil á gjóskulögum. Aldur þeirra er
gjaman þekktur og það getur hjálpað
til við aldursgreiningu í fornleifa-
Adolf Friðriksson: Við Orri Vésteinsson fórum í fyrstu könnunarleiðangrana 1989 og ákváðum þá að einbeita
okkur að kortlagningu á fornieifum á íslandi. A-mynd: jim smart
fræði."
Hvað tekur svo við í lífi fornleifa-
frœðinganna?
„Orri er að ljúka námi á næstu
mánuðum, en ég á tvö ár eftir. Við
höfúm svona frekar gert ráð fyrir því
að koma aftur til Islands að námi
loknu og halda samstarfinu áfram:
taka til óspilltra málanna. Samstarf
okkar hefur gefist mjög vel. Við emm
ekki alltaf sammála og rökræðum
gjaman fram og aftur um hugmyndir
og aðferðir. En það er afar hollt að
hleypa ólíkum sjónarmiðum að. Við
höftim ólíkan bakgmnn, Orri er fom-
leifafræðingur og sagnfræðingur, en
það er mjög mikilvægt í íslenskri
fomleifafræði að kunna góð skil á rit-
uðum heimildum. Ég er fomleifa-
fræðingur og hef í mínum fræðum
lagt áherslu á að skoða samspil rit-
aðra heimilda og fomleifafræði. Þessi
sérþekking okkar hefur nýst okkur
mjög vel.“
Vaxandi fræðigrein
Ertu ánœgður með störf fyrir-
rennara þinna og kollega?
„Fomleifafræði á íslandi hefúr vax-
ið mikið á síðustu árum. Fyrir þremur
ámm var stofnað félag íslenskra fom-
leifafræðinga, sem telur um það bil
25 fræðinga. Margir em reyndar enn í
námi, eða sækja f það minnsta hluta-
nám erlendis með störfúm sínum hér
heima. Við Háskóla fslands er ekki
boðið upp á fomleifaffæðinám, svo
fólk verður að leita þess utan land-
steinanna. Það er örugglega mjög
hvetjandi að fólk leiti á ýmsa staði og
taki þá með sér ólíkar hugmyndir og
aðferðir aftur heim. Restir hafa farið
til Norðurlandanna. Ég var fyrst við
nám í Bretlandi og þegar að doktors-
náminu kom ákvað ég að fara til Par-
ísar. Þar vinn ég undir leiðsögn
FranQois-Xavier Dillmann prófess-
ors við Ecole pratique des Hautes
Études. Hann er íslendingum að góðu
kunnur fýrir þýðingar sínar úr fomís-
lensku. Ég er ánægður með námið,
hef fengið góðan stuðning og hvatn-
ingu frá mínum kennara og er að
vinna í mjög hvetjandi rannsóknaum-
hverfi. Ég hef alltaf unnið að íslensk-
um verkefnum í námi mínu erlendis,
það er mikilvægt fyrir fámenna fræði-
grein. Vegna smæðar stéttarinnar em
námsverkefnin kærkomin viðbót við
fræðin, til að þoka þeim áfram.“
Er almennilega hlúð að frœði-
greininni og spennandi tilhugsun að
vinna að fornleifarannsóknum he'r í
framtíðinni?
,Já ég held það. Það er ekki mjög
erfitt fyrir fomleifafræðing að hasla
sér völl. Vísindasjóður er einn helsti
styrktaraðili fomleifafræðinnar og ég
held hann hafi tekið mönnum mjög
vel og veitt marga góða styrki. Það er
ansi hætt við að margir fomleifafræð-
ingar, sem núna eru í fullu starfi,
hefðu farið að sinna einhverju öðm
fljótlega eftir að þeir komu úr námi,
hefði sjóðsins ekki notið við.
Viltu Ijúka þessu með þvl að segja
mér eitthvað um Miðhúsasilfrið?
„Nei.“ ■
Utboð
F.h. gatnamálastjórans í Reykjavík, er óskað eftir tilboðum
í ýmis smáverk.
Verk þetta nefnist:
Ýmis smáverk vestan Reykjanesbrautar
Helstu magntölur eru:
Uppúrtekt 2.700 m3
Fylling 3.100 m3
Mulinn ofaníburður 2.800 m2
Hellu- og steinalögn 1.100 m2
Þökur 1.100 m2
Verkinu skal að fullu lokið fyrir 1. nóvember 1995.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri, að Fríkirkjuvegi
3, Reykjavík, frá og með þriðjudeginum 18. júlf, gegn kr.
10.000,- skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað miövikudaginn 26. júlí
1995, kl. 11.00f.h.