Alþýðublaðið - 18.07.1995, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 18- JÚLÍ1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
erlend hirn
ISerbneskir óvinir, sem voru áður vinir og samstarfsfélagar.
Karadzic er mikill lygari
-segir Serbinn, skáldið og prófessorinn Marko Vesovic um leiðtoga Bosníu-Serba.
Marko Vesovic prófessor í bók-
menntafræðum við háskólann í
Sarajevo, skáld og smásagnahöfund-
ur, er einn af fáum mikils metnum
bosnískum rithöfundum, sem enn eru
í umsetinni höfuðborginni. Vesovic
er Serbi, ættaður frá Svartfjallalandi,
eins og Radovan Karadzic leiðtogi
Bosníu-Serba, og vinnur nú að ritun
ævisögu hans.
Rod Nordiand átti við hann viðtal
fyrir vikuritið Newsweek, og spurði
meðal annars um serbneska óvini,
sem voru áður vinir og samstarfsfé-
lagar.
NORDLAND: Var Karadzic þjóð-
ernissinni þegar þið voruð við há-
skólann í Sarajevo? Var hann til að
mynda mótfallinn múslimum?
VESOVIC: Alls ekki. Eða eins og
við vorum vanir að segja: Hann hat-
aði múslima ekki.meira en eðlilegt
gat talist. Hann var einfaldlega tæki-
færissinni, sem lét stjómast af frama-
gimi sinni. Hann sagði reyndar, þeg-
ar hann sneri aftur til Sarajevo [frá
Belgrad], að það væri menningarleg
gjá á milli sín og Serbanna. Hann
skilgreindi sig sem Svartfjallalands-
fasista. Hann sagði Svartfellinga
yfirburða kynþátt, því þeir hefðu
lengstu lærleggi í Evrópu. Allt í lagi
með það, það er að vissu leyti satt,
en svo gerði hann sér grein fyrir að
það var ekki ábatasamt að vera
Svartfellingur í Bosníu, af því að
stærstu þjóðarbrotin voru Serbar,
Bosníumenn og Króatar. Einungis
þeir voru í aðstöðu til að úthluta
valdastólum.
Sambandsslit Karadzic og serb-
neska leiðtogans Slobodan Milosev-
ic virðast þó nokkurn veginn ein-
lœg. Hvernig líturðu þau?
Hér áður var hann leikbrúða Mi-
losevic, hvorki annað né meir'a en
skugginn hans. Það sem gerði hann
áhugaverðan eru þessi sambandsslit.
Hann dreymir um pólitískan frama í
Stór- Serbíu og er farinn að ógna Mi-
losevic. En Milosevic er meiri stjóm-
málamaður og mun hafa yfirhöndina.
Heldurðu að það komi illa við
Karadzic að mannkynssagan mun
dcema hann stríðsglœpamann?
Hann kærir sig, úr því sem komið
er, kollóttan um sögu, aðra en þá
sem skrifuð er af serbneskum þjóð-
ernissinnum - og þeir eiga eftir að
gera hann að hetju.
Er Karadzic brjálaður?
Þegar hann framdi sína hrottaleg-
ustu glæpi í Bosníu var hann ömgg-
lega ekki brjálaður... Karadzic lítur á
sjálfan sig sem ríkan geðlækni, mik-
ið skáld, frábæran elskhuga og stór-
kostlegan stjómmálamann - og reyn-
ir án afláts að koma þeirri sýn inn hjá
öðmm. Eitt er víst, og það er að hann
er mikill lygari. Sá sem skilur það
ekki, getur aldrei skilið Karadzic.
Geturðu nefnt dœmi um það?
Hann er skólabókardæmi um
mann sem mistókst allt sem hann tók
sér fyrir hendur. Þegar hann hóf af-
skipti af stjórnmálum, var draumur
hans sá að verða mikill stjómmála-
maður... en hann er þekktur um all-
an heim fyrir fjöldamorð á múslim-
um. Hann lofaði að gera Bosníu að
Sviss Balkanskagans... en tókst að
gera hana að eyðimörk. Hann ræður
yfir 70% Bosníu... en það em bara
600.000 Serbar eftir þar.
Hvernig hefur það verið að vera
hluti af serbneska minnihlutanum,
sem varð eftir í Sarajevo?
Stríð kallar það besta fram í fólki.
Meðan á stríðinu hefur staðið hef ég
skrifað sögur af stríðinu upp á 500
síður, og ég er orðinn nokkurs konar
þjóðhetja. Vegna þess hver ég er, hef
ég aldrei lent í vandræðum, eins og
margir Serbar hér í Sarajevo. En það
er grundvallarmunur. Það sem [Serb-
amir] hafa verið að gera múslimum
og Króötum er hluti af opinberri
stefnu um að þurrka út þjóðarbrot.
Hér hefur verið brotið á Serbum, ég
veit ekki hversu mikið, en það er
ekki opinber stefna, heldur einstak-
lingsbundnir glæpir, og ekki nándar
nærri jafn margir.
Stríð getur líka kallað fram það
versta í fólki.
Já. Það er margir í Pale [bæ, rétt
hjá Sarajevo, þar sem Bosníu-Serbar
hafa bækistöð sína] núna, sem vom
einu sinni vinir mínir. Þingleiðtogi
Bosníu-Serba, Nikolaj Koljevic
[prófessor í Shakespeare-fræðum],
var einn af mínum bestu vinum.
Hann verður mér alltaf hulin ráðgáta.
Sá Nikolaj sem ég þekkti er horfinn,
þetta er önnur manneskja. Á meðal
ættingja minna á ég einn einasta
frænda sem sveik mig ekki, sem
sneri ekki baki við mér. Ég minnist
þess þegar systir mín hringdi í mig,
þegar stríðið geisaði í Króatíu, og
Serbarnir voru að sprengja Du-
brovnik. Bamabam hennar var í Du-
Aumingja Boris! Rússar vilja frekar Margréti Thatcher sem leiðtoga en Boris Jeltsín.
0 ji!
Lengi Irfir í gömlum glæð- um. Tæp 6% Rússa vilja sjá Stalín við stjómvölinn. Járnfrúin getur kannski Jeltsín. Maríneraður í tryggt sér framhaldslíf í vodka, hjartveikur og pólrtík - í Rússlandi! stjarnfræðilega óvinsæll.
Aumingja Boris Jeltsín. Hann sætir
stöðugu ámæli fyrir reyna uppá eigin
spýtur að halda vodkaframleiðslu í
Rússlandi gangandi. Á dögunum
þurfti síðan að skutla honum í hasti á
sjúkrahús, og þarmeð vom byrjaðar
bollaleggingar um eftirmann hans.
Rússar hafa Boris ekki í miklum há-
vegum, einsog fram kom í nýlegri
skoðanakönnun, sem Newsweek segir
okkur frá. Þar vom menn spurðir hver
væri óskaleiðtogi þeirra. Margrét
Thatcher reyndist mun vinsælli en
okkar maður. Atkvæði féllu svona:
Pétur mikli 13,6%
Peter Stolypin forsætisráðherra síðasta
keisarans 8,7%
Grigorí Javlínskf hagspekingur, væntan-
legur forsetaffambjóðandi 7,2%
Jósef Stalín 5,9%
Júrí Luzhkov borgarstjóri Moskvu 4,5%
Margrét Thatcher 3,7%
Gennady Zyuganov leiðtogi Kommún-
istaflokksins 2,3%
Aleksander Lebed fyrrnm hershöfðingi,
andstæðingur Jeltsfns 2,3%
Valdimir Zhirinovsky 2%
Boris Jeitsín 1,2%
Marko Vesovic: Eg á fimm systkini, sem hringdu ekki í
mig til að óska mér góðs eða spyrja hvernig ég hefði
það, heldur til þess að blóta mér fyrir að standa ekki
með Karadzic ... Tító drap föður minn eftir seinni
heimsstyrjöid. Móðir mín dó árið 1984 og ég er feginn
að hún lifði ekki að sjá þetta gerast.
brovnik og ég var sá eini sem gat
flutt þeim fréttir. Þetta var 70 daga
helvíti í Dubrovnik, og það helvíti
fór um heimili mitt, í óeiginlegri
merkingu. Svo hellti Bosnía sér út í
stríðið, og þessi sama systir hringdi í
mig til að skamma mig fyrir að
gagnrýna Karadzic. Ég á fimm systk-
ini, sem hringdu ekki í mig til að
óska mér góðs eða spyrja hvemig ég
hefði það, heldur til þess að blóta
mér fyrir að standa ekki með Kar-
Radovan Karadzic, leiðtogi Bosníu-Serba. „Skólabókar-
dæmi um mann sem mistókst allt sem hann tók sér fyr-
ir hendur. Þegar hann hóf afskipti af stjórnmálum, var
draumur hans sá að verða mikill stjórnmálamaður,"
segir Vesovic.
adzic.
Hvað hefðu foreldrar ykkar sagt
um þetta?
Tító drap föður minn eftir seinni
heimsstyrjöld. Móðir mín dó árið
1984 og ég er feginn að hún lifði
ekki að sjá þetta gerast. Ég var eina
skáldið í fjölskyldunni, hin voru
„eðlileg" og ég held hún hafi treyst
þeim til að sjá um sig sjálf. Þess
vegna þótti henni vænst um mig.
Hún hefði staðið með mér.
Af hverju tók ekki öll fjölskyldan
sömu afstöðu?
Það er ansi lágkúruleg ástæða fyrir
því, er ég hræddur um. Milosevic á
rætur að rekja til þorpsins okkar í
Svartfjallalandi, og við tilheyrum
sama ættflokki Serba. Ég virðist vera
eini nútímamaðurinn í fjölskyldunni,
vegna þess að ég var einn um að geta
yfirgefið fjölskylduna, ættflokkinn.
Það er kaldhæðnislegt, er
það ekki? ■ -/gv
Fjórir listamenn keppa um hin eftirsóttu Turnerverðlaun
Innvidir listakonu
oa dauð rolla
-eru meðal verka sem boðið er uppá.
Listakona sem lét
koma fyrir örmynda-
vélum í innviðum
sínum er meðal fjög-
urra listamanna sem
tilnefhdir hafa verið
til Turnerverðlaun-
amia. Verðlaunin eru
meðal hinna virtustu
sem veitt eru fyrir
Mona Hatoum:
nútímahst og eru að
upphæð um 2 millj- ^rePp‘r
óniríslenskrakróna. tvær milljónir
Mona Hatoum, Wrir nýstárlega
42 ára, lýsir verkum listsköpun?
sínum sem „rannsóknum á því fallega
og hættulega". Hún lét setja myndavél-
arnar í munn sinn, nefhol, sköp og
endaþarm. Afsprengið kallar hún Corps
Etranger (Ókunnur líkami) og það er til
sýnis í Tate gallerúnu í London.
Hinir þrír þessara valinkunnu lista-
manna hafa heldur ekki farið troðnar
slóðir í listsköpun sinni. Má þar fýrst
nefna Damien Hirst, sem hlýtur nú út-
nefningu til verðlaunanna í annað sinn.
Verk hans eru að mestu leyti byggð
upp á dauðum dýrum og er eitt fræg-
asta hans verk pækluð kind.
Einsog áður hlýtur hefðbundin
myndlist enga náð fýrir augum þeirra
sem velja í þennan þrönga hóp, en einn
hinna útvöldu er abstraktmálarinn Call-
um Innes. Hann vinnur verk sín á
striga og fjarlægir málninguna með ter-
pentínu til að skapa hughrif. Fjórði
Kind í pækli keppir við líffæri listakonunnar um verðlaunin eftirsóttu.
Innviðir listakonu. Mona Hatoum
lét koma örlitlum myndavélum fyr-
ir í öllum líkamsopum.
listamaðurinn er Mark Wallinger.
Með málverkum og nýtingu venjulegra
hluta á óvenjulegan hátt kemur hann á
framfæri háðsádeilu á breska kerfið,
stéttaskiptingu og valdhafa. Á síðast-
liðnu ári keypti hann og skráði sem list,
lifandi kappreiðahest og gaf honum
nafhið Alvöru listaverk (A Real Work
of Art).
Sex manna dómnefnd listfróðra
manna mun nú setjast á rökstóla og
ákveða hver þessara innblásnu listag-
úrúa teljist hafa þjónað listagyðjunni
mest og best. Niðurstöður verða kynnt-
ar í nóvember.
Byggt á The Independent.