Alþýðublaðið - 09.08.1995, Blaðsíða 8

i™/ iimhii IDII ni l| 'mn7
533 35 22 XlLF 11111 IIUJlUIII 51315 22
Miðvikudagur 9. ágúst 1995 118. tölublað - 76. árgangur Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
■Útgjöld vegna nýjunga og vaxandi fjöldi aldraðra gera miklu meira en éta upp
sparnað sjúkrahúsanna, segir Davíð Á. Gunnarsson, forstjóri Ríkisspítalanna, í
viðtali við Sæmund Guðvinsson
Kostnaður ekki
lækkaður nema
með samdrætti
„Við verðum að horfast í
augu við það að ekki
verður dregið saman í
heilbrigðisþjónustunni að
neinu marki nema það
komi niður á starfsem-
inni," segir Davíð.
.Jaftivel þótt alltaf megi gera betur
á sviði hagræðingar og spamaðar þá
gera nýjungarnar sem fram koma á
hverju ári og vaxandi fjöldi aldraðra
miklu meira en að éta spamaðinn upp.
Þá verður annað hvort að hætta ein-
hveiju sem gert hefur verið til margra
ára eða hægja á sem þýðir að fólk þarf
að bíða lengur eftir þjónustu. Við
verðum að horfast í augu við það að
ekki verður dregið saman í heilbrigð-
isþjónustunni að neinu marki nema
það komi niður á starfseminni,“ segir
Davíð A. Gunnarsson forstjóri Ríkis-
spítalanna í viðtali við Alþýðublaðið.
Samdráttur í rekstri sjúkrahúsa og
lokun einstakra deilda hefur verið
mjög til umræðu að undanfömu. Það
hefur jafnvel verið rætt um að einstak-
ar deildir verði áfram lokaðar eftir að
sumarleyfum starfsfólks lýkur. Rikis-
endurskoðun segir í nýrri skýrslu að
telja verði að komið sé að þeim tíma-
punkti að stjórnvöld þurfi að taka
ákvarðanir um þjónustustig og gæði
þeirrar þjónustu sem sjúkrahúsunum
er ætlað að veita og að framlög verði
ákveðin á samræmi við það. Davíð
var fýrst spurður um ástæður þess að
rekstur Ríkisspítaianna væri svo erfið-
ur um þessar mundir.
„Landspítalinn hefur verið mjög
mikið opinn á fyrri hluta ársins og í
rauninni allt upp í 20 til 30 prósent
meiri starfsemi á sumum deildum
heldur en oft áður. Ástæður fyrir því
em ýmsar. Oft á ámm áður hafa kjara-
deilur lokað spítalanum að hluta en
fjárveitingar til okkar em gjaman mið-
aðar við reynslu undanfarinna ára. Nú
hafa ekki verið uppi kjaradeilur og
starfsemin gengið mjög vel og að
meðaltali hafa um tíu prósent fleiri
sjúklingar verið afgreiddir hér í gegn
en oftast áður.
Staðreyndin er hins vegar sú að við
eigum ekki peninga fyrir þessari aukn-
ingu. Af hálfú síðustu ríkisstjómar var
okkur gert að spara eitt hundrað millj-
ónir á þessu ári og ríflega það. Það
hafði verið gert ráð fyrir að ná þeim
spamaði fyrst og fremst með sumar-
lokunum, það er að segja ráða ekki
fólk í afleysingar þannig að það bitn-
aði eins lítið á starfseminni og unnt
væri. Eftir lok júh'mánaðar sýnist okk-
ur að sumarlokanimar hugsanlega tak-
ist að spara það sem okkur var fyrir
lagt í upphafi. Það sem fer hins vegar
nokkuð með reksturinn umfram það
sem við höfðum reiknað með er þessi
mikia starfsemi á fýrri hluta ársins. Af
þeim sökum þurfum við að draga úr á
seinni hlutanum til þess að mæta um-
frameyðslunni á fýrstu fimm mánuð-
unum. Það verður gert með mjög
margvíslegum aðgerðum. Reynt að
draga úr kostnaði á öllum sviðum,
fækka eitthvað sjúkragöngum sem að
eru opnir og reyna að fækka starfs-
fólki. Það verður því gripið til allra
hefðbundinna ráða til að spara.“
Er hœgt að hagrœða og spara
meira en þegar hefur verið geri?
„Það er auðvitað ekki hægt nema
það komi niður á einhveiju. Alltaf er
hægt að spara og hagræða í rekstri en
vandinn er hins vegar sá að hjá þjóð
sem fjölgar um tvö prósent á ári og
þar sem öldruðum fjölgar um það bil
helmingi meira hlýtur kostnaður að
aukast. Það er til bandarísk rannsókn
sem leiðir líkur að því að kostnaður
við heilbrigðisþjónustuna verði eink-
um til á síðustu vikum lífsins. Mig
minnir að það sé talað um þar, að
meðaltali sé fimmtíu prósent af öllu
því fé sem varið er í heilbrigðisþjón-
ustu á hvem einstakling fari á síðustu
30 dögum ævinnar, hvort sem einstak-
Jingurinn deyr gamall eða ungur. Þeg-
ar öldruðum fjölgar mjög mikið þá
aukast útgjöldin og það er staðreynd
sem menn geta ekki komist fram hjá.
Auk þess er komið mikið af nýjum
lyfjum á markað. Vegna þessara nýju
lyfja hefur lyfjakostnaður aukist mjög
mikið þótt okkur hafi tekist að spara
mikið í þessum eldri hefðbundnu lyfj-
um og draga úr útgjöldum vegna
þeirra. Nýju lyfin gefa ýmsa nýja
möguleika en auka jafnframt útgjöldin
á þessu og síðasta ári um 50 til 60
milljónir króna eða jafnvel meira. Þá
er ég eingöngu að tala um ný lyf sem
eru að koma á markaðinn síðast liðin
tvö til þijú ár. Enn er mikið af nýjum
lyfjum sem við vitum að munu koma
fram á næstu árum og auka útgjöldin."
En hvaða deildum er helst hœgt að
loka ísparnaðarskyni?
„Við lokum engum deildum. Þó að
við tölum um að loka einhverjum
göngum eða draga úr starfsemi þá er
ekki hægt að hætta að þjóna sjúkling-
unum. Þeir verða þá fluttir yfir á aðra
ganga og þjónað þar.“
Er þá bara ekki verið að ýta vand-
anum á undan sér eða búist þið við
að fá auknar fjárveitingar á nœsta
ári?
,,Ég get ekki svarað því hvort fjár-
veitingar verði auknar. En það er
ósköp einfalt mál að kostnaður verður
ekki lækkaður í þjónustunni nema
dregið verði saman með einhverjum
hætti. Ég er sammála því sem kemur
fram í skýrslu ríkisendurskoðunar að
við erum búin að gera flest af því sem
við getum hér innanhúss til að spara
einhveijar umtalsverðar upphæðir. En
jafnvel þótt alltaf megi gera betur á
því sviði þá eru eins og ég sagði áðan
nýjungamar sem koma á hverju ári, ný
lyf, ný tækni og öldrun þjóðarinnar
sem gera miklu meira en éta spamað-
inn upp. Þá verður annað hvort að
hætta einhverju sem hefur verið gert
til margra ára eða hægja á þannig að
fólk þarf að bíða lengur eftir þjónustu.
Það þýðir ekki annað en að horfast í
augu við það að ekki verður dregið úr
kostnaði í heilbrigðisþjónustunni að
neinu marki nema það komi einhvers
staðar niður á starfseminni."
Davíð Á. Gunnarsson: Ég verð að viðurkenna að það kom mér á óvart að
heyra fjármálaráðherra segja í fréttum að honum fyndist að heilbrigðis-
stéttirnar ættu einar að forgangsraða. a -mynd: E.ÓI.
Finnst þér rétt að varpa ábyrgð-
inni af samdrœtti í þjónustu sjúkra-
húsa yfir á ykkur?
,JÉg verð að viðurkenna að það kom
mér á óvart að heyra fjármálaráðherra
segja í fréttum að honum fyndist að
heilbrigðisstéttimar ættu einar að for-
gangsraða. Þá er ég ekki að tala um
þessa forgangsröðun sem ailtaf hefúr
verið gerð milli einstakra sjúklinga
eftir heilsufari þeirra heldur heyrist
mér menn nú veraað óska eftir tiilög-
um heilbrigðisstéttanna um miklu rót-
tækari forgangsröðun. Sumar þjóðir
hafa sett sér regiur um aidurstakmark
við ýmsar skurðaðgerðir og strangar
reglur um ákvarðanir hvað varðar
notkun nýrra lyfja og ýmislegt flena.
Ég hef ekki enn myndað mér skoðun á
því hvort það er framkvæmanlegt að
setja slíkar reglur í okkar litla velupp-
lýsta samféfagi. Ég geri mér ekki
grein fyrir hvort fólk er tilbúið að
sætta sig við slika forgangsröðun eða
hvort stjómmálamenn munu sætta sig
við að heilbrigðisstéttimir setji slfkar
reglur einar. Það sem er að gerast hjá
okkur er svo sem ekkert nýtt. Aðrar
þjóðir hafa gengið í gegnum það sama
og má nefna að bæði Norðmenn og
Svíar hafa farið í gegnum svona um-
ræðu. Þar hafa verið nefndir starfandi
og norsku nefndinni var stýrt af guð-
fræðingi en þeirri sænsku af mjög
þekktum krabbameinslækni, Jesse
Einholm, sem ég held að sé þingmað-
ur líka. Ernnig hafa þverfaglegfr hópar
íjallað um þessi mál og þar er verið að
ræða í alvöru um hvað skuli hafa for-
gang. Þetta er vitaskuld afskaplega
uppáþrengjandi umræða í hvetju þjóð-
félagi þegar hægt er að gera miklu
meira en menn telja sig hafa ráð á.“
Við höfum hœlt okkur af því að
hafa eitt besta heilbrigðiskerfi á Vest-
urlöndum. Stefnir íþað að við höfum
ekki fé til að nota öll ný lyf eða nýj-
ustu tœki á sjúkrahúsunum?
„Það hvarflar ekki að mér að við sé-
um að stefna í að dragast aftur úr. Við
erum þvert á móti að reyna að vera
fljótir til að taka upp nýjungar. Á öll-
um Vesturlöndum eru menn að velta
því fýrir sér hvað hægt er að taka upp
af nýrri þekkingu og tækni og hveiju
hún skilar. Það er býsna misjafnt
hveiju ný tækni skilar og stundum vita
menn það ekki fyrr en eftir einhvem
tíma.“
Þið fáið þau skilaboð frá stjórn-
völdum að þið eigið að draga svo og
svo mikið úr útgjöldum en það sé al-
farið ykkar að ákveða hvar skuli
skera niður?
„Ég held að það sé erfitt að segja
lækni að reyna ekki að gera allt sem
hægt er til að hjálpa þeim sjúklingi
sem stendur fyrir framan hann hveiju
sinni, jafnvel þótt ákvörðun sem hann
tekur kunni að bitna á öðrum sjúk-
lingi. Það hlýtur að kalla á nokkra um-
ræðu og hugsanlegar breytingar í námi
heilbrigðisstétta ef menn ætla sér að
breyta þessum hugsanagangi.
Það er vitaskuld mjög erfitt fyrir
heilbrigðisstarfsfólk að standa annars
vegar fyrir framan stjómendum sína
sem segja þið eyðið of miklu og hins
vegar fyrir framan almenning og fjöi-
miðla sem segja þið verðið að taka
alla sjúklinga inn og afgreiða þá fljótt.
Því miður bý ég ekki yfir þeirri visku
að ég geti svarað því hvernig á að
leysa þetta vandamál og menn em,
eins og ég sagði áðan að velta þessari
forgangsröðun fyrir sér vítt og breytt
um heiminn. Við skulum líka átta
okkur á því að þróunin er á fullri ferð.
Það er að koma mikið af nýjum lyfj-
um sem bæta líðan og hugsanlega
lengja Kf. Það er mikið af nýrri tækni
á leiðinni sem gerir til dæmis skurðað-
gerðir mun einfaldari og sársauka-
minni og sjúklingurinn kemst fyrr á
fætur, en aðgerðin verður jafnframt
dýrari. En ekkert af þessu breytir samt
þeirri staðreynd að við deyjum. Með-
an að svona stór hluti útgjalda heil-
brigðisþjónustunnar fer til fólks
skömmu fyrir dauðann þá era engar
líkur á öðru en hún haldi áfram að
draga til sín síaukin útgjöld. Það verða
síðan að vera stjórnmálamennirnir
sem ráða því hversu dýr hún má vera
miðað við þjóðarhag.," sagði Davíð
Á. Gunnarsson. ■