Alþýðublaðið - 19.10.1995, Síða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
mmsEmmm
FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 1995
tlÞBVBUDIB
21004. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Alþýðubandalagið
og samfylking
j afnaðarmanna
Vandi fylgir vegsemd hverri. Þetta gamla spakmæli hlýtur nú
að vera nýkjömum formanni Alþýðubandalagsins efst í huga. í
samanburði við það að leiða Alþýðubandalagið á næstu árum,
var það létt verk og löðurmannlegt að leggja Steingrím J. Sigfús-
son að velli í formannskjöri. Margrét mun eflaust fá nokkuð fýlgi
vegna óánægju með ríkisstjómina, eða út á sína persónu. Hvom
tveggja mun reynast henni auðvelt í samanburði við það að skapa
Alþýðubandalaginu stefnu sem tekst á raunhæfan hátt við vanda-
mál íslensk samfélags. í kveðjuræðu sinni sem formaður Alþýðu-
bandalagsins varð Olafi Ragnari Grímssyni tíðrætt um þá um-
brotatíma sem Alþýðubandalagið hefði gengið í gegn um á síð-
ustu ámm. Stefna Alþýðubandalagsins hafði auðvitað dagað uppi
eins og nátttröll og hlutverk Ólafs Ragnars var að halda flokkn-
um á floti og endumýja stefnu hans. Utflutningsleiðin var tilraun
í þessa átt, en skorti trúverðugleika vegna þess að heiðarleg um-
ræða - og ágreiningur - um sögu flokksins og stefnu var ekki til
staðar.
Erindi Alþýðubandalagsins í íslenskum stjómmálum er því enn
nokkuð á huldu. Flokkurinn vill skilgreina sig lengst til vinstri í
íslenskum stjómmálum. Alþýðuflokkurinn er gjarnan sagður
fijálshyggjuflokkur og Alþýðubandalagið hinir sönnu jafnaðar-
menn! Ekki þaif þó að lesa lengi í útflutningsleiðinni til að sann-
færast um hversu íjarstæðukennd þessi kenning er. Svavar Gests-
son gaf út bók í sumar þar sem hamrmeð naumindum kom sér að
því að viðurkenna gildi markaðarins í efnahagsmálum. Svo mjög
hefur Alþýðubandalagið breyst að Svavar tók það fram að fyrir
10 til 15 ámm hefðu skoðanir af þessu táginu leitt til uppnáms í
flokknum.
Ólafur Ragnar Grímsson hefur því á síðustu ámm verið að
draga flokkinn nauðugan viljugan í áttina til sjónarmiða sem Al-
þýðuflokkurinn tók upp fyrir mörgum ámm. Kjör Margrétar Frí-
mannsdóttur sem formanns er staðfesting á þeim breytingum sem
átt hafa sér stað. Ætli Margrét sér stóran hlut í xslenskum stjóm-
málum á næstu ámm verður hún að halda þessu starfi áfram og
vera óhrædd að ræða ágreiningsmál í flokknum og marka flokkn-
um stefnu þótt umdeild sé hjá sjálfskipuðum handhöfum hinnar
sögulegu axfleiðar flokksins. Margrét verður að sýna málefnalega
dirfsku og saima hinum flokkunum það að hún sé ekki í málefna-
legri herkví Svavars Gestssonar og Hjörleifs Guttormssonar. Þeir
em fulltrúar fortíðarinnar í íslenskum stjómmálum. Margrét verð-
ur að sýna þjóðinni fram á að hún sé fulltrúi nútímalegra við-
horfa.
í Tímanum í gær segir Margrét að henni finnist stundum að Jón
Baldvin Hannibalsson sé til hægri við Sjálfstæðisflokkinn. Held-
^ur var þetta nú gamaldags fullyrðing og álíka merkingarlaus og
að Jón Baldvin sé fyrir norðan Sjálfstæðisflokkinn í skoðunum.
Margréti væri hollt að kynna sér viðhorf fólks á borð við Tony
Blair, leiðtoga Verkamannaflokksins í Bretlandi, og Monu Shalin,
sem þrátt fyrir síðustu atburði er enn líklegasti eftirmaður Ingvars
Carlsonar sem næsti forsætisráðherra Svíþjóðar. Þegar íslensk
stjómmálaumræða er skoðuð í ljósi alþjóðlegrar umræðu verður
hún á stundum svolítið hjákátleg.
Evrópskir kratar em auðvitað fyrirmyndin að öllum hugmynd-
um um samfylkingu vinstri manna hér á landi. Telji Alþýðu-
bandalagið þessar fyrirmyndir ónothæfar, er rétt að það komi
fram strax. Vilji Alþýðubandalagið skilgreina sig vinstramegin
við krataflokkinn (hvað sem það nú þýðir), en slíkir flokkar em
til á Norðurlöndunum, mun það fyrr eða síðar leiða til klofnings
Alþýðubandalagsins. Það mun einnig leiða til þess að aðrir
stjómarandstöðuflokkar munu hugsa sér til hreyfings í þá átt að
mynda raunhæfan valkost við íhaldsstjóm framsóknaraflanna í
landinu.
Hugmyndir um nána samvinnu og jafnvel sameiningu jafnaðar-
manna velta því ekki síst á því að Alþýðubandalagið geri það upp
við sig hvers konar flokkur hann vill vera í framtíðinni. ■
Heilbrigði í stað sjúkdóma
eftir Árna Gunnarsson forstjóra Heilsustofnunarinnar í Hveragerði
Einn helsti forystumaður náttúru-
lækningahreyfingarinnar á fslandi,
Jónas Kristjánsson læknir, lauk mörg-
um blaða- og tímaritagreinum með
eftirfarandi setningu: „Heilsuvemd er
betri en nokkur lækning." Enginn get-
ur andmælt þessari staðhæfingu né
neitað þeim gömlu sannindum að
betra sé heilt en vel gróið. Og er ekki
mikill sannleikur fólginn í því að stór
hluti mannkyns eigi ekki í höggi við
sjúkdóma heldur rangar lífsvenjur,
hvort sem þær má rekja til örbirgðar
eða ofgnóttar?
Talið er að hinn þekkti gríski læknir
Hippókrates, sem fæddist árið 460
fyrir Krist, hafi orðið 109 ára gamall,
væntanlega vegna hollra lífsvenja.
Hann lagði áherslu á að sérhver læknir
lærði sem mest af náttúmnni og leitað-
ist við að komast að því hvaða sam-
band væri á milli fæðu mannsins og
heilbrigði hans. Hippókrates vildi að
hver maður ræktaði sína eigin heil-
brigði.
Enginn vafi leikur á því að hver ein-
staklingur getur ráðið talsverðu og
jafhvel miklu um líkamlegt og andlegt
ástand sitt. Ekki þarf að leiða rök að
því. En alltof fáir eru sinnar gæfu
smiðir á þessu sviði. Ástæðan fyrir því
er meðal annars sú að hugsun og um-
ræða um sjúkdóma yfirgnæfir alla
umfjöllun um stöðu og þróun heil-
brigðismála. Gagnrýnin umræða um
skynsamlega þróun lækninga, forvam-
ir, fræðslustarf og eiginlega ræktun
heilbrigði kemst ekki að. Margir setja
samasemmerki á milli heilbrigðismála
og sjúkdóma. Og alltof margir lifa og
hrærast í sjúkdómum; horfa ekki út
íyrir þröngt lækningasviðið.
Það er orðið mjög tímabært að end-
urskoða meðferð ijármuna sem fara til
heilbrigðismála. Ábyrgðina á heilsu
almennings verður að færa yfir til ein-
staklinganna og gera þá sjálfa meðvit-
aða um „gæðastuðla" heilbrigðs lífs.
Hinar neikvæðu hliðar velferðarkerfis-
ins hafa orðið þess valdandi, að
ábyrgðinni hefur verið varpað á lítt
skilgreindan heilbrigðisgeira og starfs-
menn innan hans. Krafan um lækn-
ingu og bata beinist í eina átt. Allir
telja sig eiga inni hjá samfélaginu,
hvort sem þeir hafa ræktað með sér
sjúkdómana eða ekki. Hér þarf að
móta nýja stefnu, allt ffá því að skiln-
ingur bams vaknar; rækta trú á heil-
brigði. Læknar og aðrar heilbrigðis-
stéttir verða að hafa forgöngu um
breyttar áherslur.
Vilmundur Jónsson landlæknir þótti
stundum harður í hom að taka þegar
honum mislíkaði. Oft hlaut hann ákúr-
ur íyrir hjá starfsbræðmm og fleirum.
Eg vitna ósjaldan í grein sem Vil-
mundur skrifaði árið 1933. Þar mótar
hann og skilgreinir hugsun í fáum og
meitluðum setningum, hugsun sem
þyrfti að verða almennara umræðuefni
og umhugsunarefni en verið hefur.
Vilmundur segir m.a.: „Læknar nú-
tíðarinnar standa undir merki sjúk-
dómanna og helga sig þeim. Við lær-
um nær eingöngu um sjúkdóma, og að
því leyti, sem við ífæðum almenning,
fræðum við hann nær eingöngu um
sjúkdóma, sem er von, því að heil-
brigði þekkjum við varla nema að
nafninu til. Sjúkdómamir eru viður-
kenndir, sjálfsagðir, læknir á aðeins að
vera við höndina til að lækna þá svo
vel sem það gengur ... Að slepptum
öllum syndum þjóðfélagsins gegn al-
mennri heilbrigði, sem það gleymir af
umhyggju sinni fyrir öllum sjúkdóm-
um, er íjölda margt fólk veikt, af því
að það vill vera veikt.“ Vilmundur
fjallar síðan um lækna og sjúkdóma
og segir: „Læknar framtíðarinnar
munu aftur á móti skipa sér undir
merki heilbrigðinnar. Þá verður heil-
brigðin talin jafnsjálfsögð og sjúk-
dómamir nú og læknamir verða fyrst
og fremst verðir heilbrigðinnar. Önnur
störf þeirra verða aukastörf. Þá læra
læknarnir fyrst og fremst um heil-
brigði, kenna um heilbrigði, rækta
heilbrigði, trúa á heilbrigði og lifa á
heilbrigði."
Ekki tel ég að Vilmundur hafi með
þessum skrifum ætlað sér að gera lítið
úr störfum lækna heldur að hvetja þá
til breyttra starfshátta og að fá nýjar
áherslur í störf þeirra. Þessi herhvöt
Vilmundar er í fullu gildi enn þann
dag í dag. Hún beinist að öllu starfs-
fólki heilbrigðiskerfisins. Núverandi
kerfi er löngu gjaldþrota og mun kom-
ast í ennþá meiri ógöngur ef trúin á
heilbrigði fær ekki meiri hljómgmnn
en nú er.
Grein þessi birtist í nýjasta
tölublaði tímaritsins Heilbrigðismál.
Atburðir dagsins
1812 Her Napóleons Frakka-
keisara hörfar frá Moskvu eftir
12 vikna herför í Rússlandi.
1918 Spænska veikin barst til
fslands með tveimur skipum. Á
næstu mánuðum dóu á fimmta
hundrað manns úr þessari
skæðu inflúensu. 1919 Smá-
saga efúr 17 ára gamlan Hall-
dór Guðjónsson frá Laxnesi
birtist í danska blaðinu Sön-
dags BT. 1969 Stytta af Ólafi
Thors afhjúpuð framan við
Ráðherrabústaðinn. 1987 Einn
besti og frægasti sellóleikari
heims, Jacqueline du Pré deyr,
aðeins 42 ára gömul.
Afmælisbörn dagsins
Aifred Dreyfus 1859, ffanskur
herforingi, ranglega dæmdur
fyrir landráð. John Le Carré
1931, breskur rithöfundur. Pet-
er Tosh 1944, tónlislarmaður
ffá Jamæka.
Annálsbrot dagsins
Þá var gott haust, en vætusamt.
Árferðið víðast bærilegt, nema
í þremur sveitum fyrir vestan
vom stórharðindi, svo að sumt
fólk gekk frá húsum, nefnilega
í Trékyllisvík, Aðalvík og
Grunnavík.
Grfmsstaðaannáll 1707.
Málsháttur dagsins
Sá er hvefsinn í dag sem hanga
á á morgun.
Klám dagsins
Loksins, óprenthæf bók sem er
læsileg. Ezra Pound um Tropic of
Cancereftir Henry Miller.
Gjöf dagsins
Með dauðann í brjóstinu sat
hann endalaust við að fága og
fága það, sem hann ætlaði að
bjóða íslenskri þjóð, því að
aldrei var það nógu gott handa
henni.
Einar H. Kvaran um
Þorstein Erlingsson skáld.
Orð dagsins
Klíf í brattann! Beil í vindinn,
brotin þrœð og hika ei!
Hik er aðal erfðasyndin.
Ut í stríðið, sveinn og mey!
Hannes Hafstein.
Skák dagsins
Svarti kóngurinn á ekki sjö
dagana sæla: Hvít drottning
hefur brotist inní vígi kóngsa,
og er albúin að binda endi á
þjáningar hans. Damaso hefur
hvítt og á leik gegn Lima.
Hvernig gerir Damaso útum
skákina?
Hvítur leikur og vinnur.
1. Rg6+! Ke8 og Lima gafst
upp um leið enda mát á næsta
leiti. Aðrar leiðir dugðu líka
skammt: 1. ... fxg6 2. Bxf6
Rxc2 3. Dh8+ Kf7 4. Dxg7+
Ke8 5. Dg8+ Kd7 6. Df7 mát.