Alþýðublaðið - 08.11.1995, Síða 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER 1995
■ Núverandi flokkakerfi á rætur allt afturtil ársins 1916, og á næsta ári fagna tveir af „fjórflokkunum" svo-
nefndu áttræðisafmæli. Mörgum finnst að flokkakerfið sé komið að fótum fram og það sé í reynd löngu
úrelt — en það hefur staðist allar atlögur. Kolbrún Bergþórsdóttir, sem er óþreytandi áhugamaður um pól-
itík, leitaði til níu einstaklinga úr öllum áttum og lagði fyrir þá tvær spurningar. Annarsvegar: Er flokka-
kerfið úrelt? Hinsvegar: Hvernig flokkakerfi vilt þú sjá á næstu öld?
Er kominn tími til
að kveðja f lokka-
kerfi Hriflu-Jónasar?
Hrafnkell A. Jónsson for-
maður Árvakurs á Eskifirði
Held að til
verði stærri
krataflokkur
Að því leyti er það úrelt að það er í
meginatriðutn byggt á greiningu sem
varð fyrir 1920. Við búum nú í allt
öðm þjóðfélagi. Hitt er svo er annað
mál, að við getum horft í kringum okk-
ur, farið allt vestur til Bandaríkjanna og
horft á flokkakerfið þar og þá er
flokkakerfi okkar nútímalegt miðað við
flokkakerfi þeirra. Þar er það meira að
segja þannig að flokkamir reka ólíka
stefnu eftir því hvaða fylki um er að
ræða.
Ég er ekkert frá því að það eigi við
einhver rök að styðjast að flokkakerfið
sé úrelt, en ég get ekki sagt þér hvemig
flokkakerfi ég vil sjá hér á næstu öld
ffekar en ég hef hugmynd um hvemig
þjóðfélag verður á næstu öld. Ég ætla
ekki að segja að ég vilji sjá uppstokk-
un. Ég held hins vegar að það verði
uppstokkun. Mér finnst líklegt að þessi
öfl, sem skilgreind em sem vinstri öfl,
muni fyrr en seinna komast í það far að
ná saman stærri fylkingu. Ég held sem
sagt að það verði til stærri krataflokkur
en við eigum í dag. Síðan fer það eftir
kjördæmaskipan og kosningafyrir-
komulagi hvemig kosningabandalög
myndast. En þessari seinni spumingu
er ekki hægt að svara af nokkm viti.
Sigríður Stefánsdóttir bæj-
arfulltrúi Alþýðubandalagsins
á Akureyri
Ástæða og
full þörfá
uppstokkun
Ég held að miðað við þær aðstæður
sem ríktu þegar flokkakerfið komst
fyrst á, þá hafi orðið miklar breytingar
og þess vegna ástæða og full þörf á
einhverri uppstokkun. Aftur á móti
finnst mér ekki einfalt að sjá hvað
Sigríður Stefánsdóttir: „Fólk má
aldrei binda sig um of í kerfi."
kæmi út úr þeirri uppstokkun. Það hef-
ur verið reynt að stofna nýja flokka
sem hafa átt að bjarga einhveiju, en
þær tilraunir hafa mistekist. Þetta er því
líka spuming um aðlögun núverandi
flokka að nýjum aðstæðum. Mér finnst
ekki vera til einfalt já eða nei svar við
spumingunni.
Ég vildi gjaman sjá flokkakerfi þar
sem væm tveh til þrír nokkuð öflugir
flokkar. Þannig að línumar væm skýr-
ari. Við megum hins vegar aldrei búast
við því að finna eitthvert endanlegt
svar. Fólk má ekki binda sig um of í
kerfi og þó tilraunh til að hrista upp í
kerfinu hafi mistekist þá vona ég að
þjóðfélagið verði þannig að fólk reyni
áfram að koma með nýjar hugmyndh.
Það sem ég vildi gjaman sjá á næstu
öld er að vinsha fólk og félagshyggju-
fólk yrðu sterkari afl í þjóðfélaginu en
núer.
Haraldur Ólafsson
dósent
Flokkarnir eins
og deildir í ein-
um flokki
Ég held að flokkakerfið þjóni ekki
þeim tilgangi sem það þjónaði fyrir
þremur til fjómm áratugum. Að því
leyti er það úrelt. Munur milli flokka er
svo smávægilegur að það er nokkuð
skoplegt að þeir skuli vera skipth.
Manni finnst þeir frekar vera eins og
deildir á einum flokki. Það er hins veg-
ar spuming hvað em flokkar og hvað á
að vera af flokkum. Það hlýtur að vera
fólkið sjálft sem ákveður það. En ég
held að nú sé þannig komið að sumh
flokkar haldist við frekar af gömlum
vana, en að þeir gegni einhverju sér-
stöku afmörkuðu hlutverki. Flokkar
geta haft miklu hlutverki að gegna og
eiga að hafa það, en það hlýtur að fara
svo að flokkakerfið stokkist upp.
Ég held að viðfangsefnin verði svo
breytt á næstu öld að erfitt verði að
byggja á núverandi flokkum. Ég held
að þá verði kannski aðallega um að
ræða flokkakerfi sem stuðli að ömgg-
ara og skilvhkara lýðræði. Og í öðra
lagi held ég að ýmis viðfangsefni sem
þurfi að leysa verði þá fremur leyst á
tæknilegum grundveUi en hugmynda-
legum.
Sverrir Hermannsson
bankastjóri
Framsóknar-
flokkurinn þarf
að fara í endur-
hæfingu
Ég skal segja þér að ég hef enga
sannfæringu fýrir því að flokkakerfið
sé úrelt. Það veldur hver á heldur. Það
er meginmálið. Auðvitað hafa hugsjón-
h brenglast. Hér vom menn bundnir
við ismana, en em nú sem betur fer
laush úr öllu slíku ofstæki. Ég hef ótt-
ast að menn bíti sig í enn nýjan Chic-
agoisma Friedmans og félaga, fijáls-
Hrafnkell A. Jónsson: „Ég er ekkert
frá því að það eigi við einhver rök
að styðjast að flokkakerfið sé úr-
elt."
hyggjuismann, sem ég hef óbifur á. Þar
hefur verið undhgangur í mínum
gamla flokki, sem hefur verið kveðinn
niður á milli, en þetta er eins og með
selshausinn og Fróðá, hann vill ganga
upp við högginn. En ég er að vona að
menn læri betur, því heilbrigð skyn-
semi verður að vera í fyrirrúmi, en ekki
binding við kennisetningar. Ég held að
þetta flokkakerfi geti átt erindi áfram ef
menn rata ekki á vilUgötur.
Ég er að þessu leyti ekki nýjunga-
gjam og vil bara sjá tU hvort þetta
flokkakerfi getur ekki enst okkur. En
menn mega bæta sig og ég held að
Framsóknarflokkurinn þurfi nauðsyn-
lega að fara í endurhæfingu. Svo ætla
ég ekki að segja meira um það.
Tryggvi Harðarson
bæjarfulltrúi Alþýðuflokks í
Hafnarfirði
Sundrungin á
vinstri væng
hefur háð þjóð-
félaginu
í sjálfu sér er það ekki úrelt. Flokka-
kerfið á hverjum tíma endurspeglar að
ákveðnu marki vUja almennings. Það
hefúr oft verið talað um gamla fjór-
flokkinn í niðrandi merkingu. Hann
hefur hins vegar sýnt sig í því að standa
af sér flest ný framboð. Ég held að það
skipti ekki öllu hvort flokkur sé stofn-
aður fyrr eða síðar, heldur hlýtur gengi
hans að fara eftir því hvað hann stendur
fyrir. Flokkar hafa náttúrlega gengið í
endumýjun h'fdaga. Menn hafa breytt
um.stefnur og áherslur. Sumir flokkar
jafhvel afneitað fortíð sinni þar sem
kennisetningar þeirra hafa ekki staðist
tímans tönn. Aðrir flokkar hafa ekki
þurft að breyta sínum hugmyndafræði-
lega gmnni þrátt fyrir að breyttir tímar
kaUi á breytt vinnubrögð og nýjar
áherslur.
Ef við snúum okkur að næstu öld þá
tel ég það hafa háð íslensku þjóðfélagi
hversu sundraður vinstri vængurinn
hefur verið. Við höfum mátt horfast í
augu við það að við erum á mörgum
Haraldur Ólafsson: „Munur milli
flokka er svo smávægilegur að það
er nokkuð skoplegt að þeir skuli
vera skiptir."
sviðum langt á eftir nágrannaþjóðum
okkar, þar sem stórir jalhaðarmanna-
flokkar hafa haft afgerandi áhrif á mót-
un samfélagsins. Hér á landi hafa Sjálf-
stæðisflokkur og Framsóknarflokkur
haff meiri áhrif en ella, beinlínis vegna
klofnings í röðum vinstri manna. Af
þessu höfum við verið að súpa seyðið
og virðist allt benda til að svo muni
verða allt ffarn á næstu öld.
Birgir Hermannsson
stjómnnálafræðingur
Kjördæmakerfið
brenglar stjórn-
málastarfið
Já og nei. Vandamálið er fyrst og
fremst vanhæfhi flokkanna til þess að
sinna því hlutverki sínu að móta sæmi-
lega heildstæða stefnu í samræmi við
þau vandamál sem við er að glíma og
óskir og vilja kjósenda. Af þessu leiðir
að hinar eðíiiegu lýðræðislegu boðleið-
ir milli kjósenda og ríkisvalds em hálf
stíflaðar.
Hinar félagslegu forsendur sem upp-
haflega lágu flokkakerfinu til grund-
vallar em horfnar, en sem skipulagðar
stofhanir em flokkamir óvenju lífseigar
skepnur sem lifa sínu eigin lífi. Eins og
allar stofnanir af þessu toga nærast
flokkamir á ákveðinni söguskoðun um
mikilvægi sitt, baráttumál og glæsta
sigra. Þessi söguskoðun þjónar ekki
síst kröfum samtímans hveiju sinni og
er skrifuð út ffá þörfum hans; flokkam-
ir þurfa réttlætingu fyir tilvist sinni og
mikilvægi um alla ftamtíð. Þeim sem
efast um þetta er bent á greinaflokk
Svavars Gestssonar sem birtist í Al-
þýðublaðinu þessa dagana. Til að
mynda heldur Svavar því blákalt fram
að Alþýðubandalagið hafi eitt og sér
með aðstoð verkalýðshreyfingarinnar
(hins faglega arms baráttunnar) byggt
upp velferðarkerfið hér á landi, Al-
þýðuflokkurinn hafi þar hvergi komið
nærri, nema kannski í eitt skipti og þá
með dyggri aðstoð Alþýðubandalags-
ins. Þetta em auðvitað söguleg rök fyrir
tilvist Alþýðubandalagsins; sannleiks-
gildi þessarar fullyrðingar skiptir ekki
máli meðan menn trúa henni.
Það sem menn almennt finna flokka-
kerfinu til foráttu er klofningur vinstri
manna. Þessi klofhingur á sér sína sögu
sem hefur alla tíð skipt máli. Ef sagan
mótar sjálfsmynd flokkanna og er rétt-
læting á tilvist þeirra, skiptir sögulegur
ágreiningur flokkanna miklu máli.
Þessi saga er ekki bara í fortíðinni,
heldur hfandi veruleiki í samtímanum.
Þetta vill off gleymast í umræðu um
klofning og hugsanlegt samstarf vinstri
manna.
Annars er hættan sú að beija of mik-
ið á flokkunum þegar leikreglumar
sem þeir starfa eftir em jafti vitlausar
og raun ber vitni. Þetta á sérstaklega
við um kjördæmakerfið sem brenglar
allt stjómmálastarf hér á landi.
Hvemig flokkakerfi vil ég sjá? Þetta
er hættuleg spuming. Aðstæður em
ekki þannig að við getum byijað með
hreint borð og skipulegt nýja flokka ffá
byijun. Fyrsta skrefið að breyttum
flokkum - og hugsanlega breyttu
flokkakerfi - er breytt kjördæmakerfi
og jafh kosningaréttur landsmanna.
Meginandstæður í íslenskum stjóm-
málum em þjóðlegir íhaldsmenn og
ffjálslyndir jafnaðarmenn (báðirhópar
lifa góðu lffi í Alþýðubandalaginu).
Það væri æskilegt að þessi öfl mynd-
Sverrir Hermannsson: „Vil bara sjá Tryggvi Harðarson: „Flokkakerfið á
til hvort þetta flokkakerfi getur hverjum tíma endurspeglar að
ekki enst okkur." ákveðnu marki vilja almennings."