Alþýðublaðið - 08.11.1995, Qupperneq 7

MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER 1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
Birgir Hermannsson: „Sem skipu-
iagðar stofnanir eru flokkarnir
óvenju lífseigar skepnur."
uðu samstæða flokka og síðan væru
(þess vegna margir) flokkar þar til hlið-
ar. Þetta er þó fjarlægur möguleiki og
alls ekki raunhæfur í bili.
Ingvar Gíslason fyrrverandi
menntamálaráðherra
Sameininga-
barningurinn
hefur gert hið
mesta ógagn
Svo lengi sem ég man hafa menn
verið að velta þessu fyrir sér. Spum-
ingin virðist sprottin af þeirri hugsun
að íslenskt flokkakerfi sé til muna af-
brigðilegt. Og oft er því haldið fram að
íslenskir stjómmálaflokkar séu óeðli-
lega margir. Hvort sú tilgáta sé rétt að
íslenska flokkakerfið sé afbrigðilegt
umfram önnur er mál út af fyrir sig.
Hitt stenst ekki að stjómmálaflokkar
séu „óeðlilega" margir á Islandi.
Stjómmálaflokkar og framboðssamtök
em síst færri í nágrannalöndum okkar
og hefúr í engu skaðað stjómarfarið. í
fjölhyggjuþjóðfélagi er ekkert óeðlilegt
við það þótt flokkaflóran sé dáh'tið
skrautleg.
Hins vegar skiptir það máh að pólit-
íska kerfið sem heild sé stöðugt, að það
ríki jafhvægi í flokkakerfinu. Stjóm-
málaflokkar jjurfa að þekkja takmörk
sín og vera ábyrgir gerða sinna, hvort
heldur er í stjóm eða stjómarandstöðu.
Ef eitthvað er afbrigðilegt við ís-
lenska flokkakerfið, þá er það þetta
bemskuiega agaleysi sem oft grípur
um sig í flokkum og hvimpnin sem
heltekur fólk ef á það er andað í innan-
flokkseijum og framapoti. Þannig get-
ur maður sem þjáist af homrekukennd,
orðið framboðshetja, jafnvel flokksfor-
maður í 3-4 ár, fyrir það eitt að móður-
sýki hljóp með hann í gönur! I foður-
landi lýðræðisins, Bretlandi, þekkjast
ekki svona fyrirbæri, raunar ekki á
Norðurlöndum heldur svo að neinu
nemi.
íslenska flokkakerfið er í sjálfú sér
ekki úrelt, hins vegar er það ótrúlega
seinþroska eins og raunar flest al-
manna- og hagsmunasamtök á íslandi.
íslensku flokkamir eru ekki endilega of
margir. Ég sé enga brýna þörf að sam-
eina þá, hvað þá að reka sameiningar-
pólitík með hávaða og fyrirgangi. Sam-
einingarbamingurinn hefur gert ís-
lenskri pólitík hið mesta ógagn um ára-
tugaskeið.
Ég vona að enginn misvirði það við
mig þótt ég treysti mér ekki til að svara
því hvemig ég sjái fyrir mér flokka-
kerfið á komandi öld. Þótt ég sé ekki
talsmaður þess að umbylta ríkjandi
flokkakerfi að svo komnu, er ég ekki
þar fyrir viss um að núverandi þing-
ræðisskipulag verði við lýði þegar
kemur fram á næstu öld. Það er engan
veginn gefið að komandi kynslóðir líti
á flokkakerfið (í okkar skilningi) sem
gmndvöll lýðræðis og þingræðis. Vafa-
laust má hugsa sér eitthvert annað
skipulag til að velja þjóðinni löggjafa
og stjómendur ríkisins. Það er reyndar
ekki óhugsandi að Evrópukapítalism-
inn (sem stefnt er að því að verði alls-
ráðandi í okkar heimshluta á komandi
öld) fái því áorkað að samfélagsrekstr-
inum verði breytt í almemúngshlutafé-
lag (kosningaréttur færi þá eftir hluta-
bréfaeign), ellegar að öll sú starfsemi
sem nú er á vegum íikis og sveitarfé-
ó r n m á I
Ingvar Gíslason: „Þannig getur
maður sem þjáist af hornreku-
kennd orðið framboðshetja, jafnvel
flokksformaður í 3- 4 ár, fyrir það
eitt að móðursýki hljóp með hann í
gönur."
laga verði boðin út á verktakamarkaði.
Nú er ég ekki að segja að þetta verði
svona, að minnsta kosti ekki í bráð.
Hins vegar hallast ég að því að framtíð
núverandi lýðræðisskipulags sé óvissu
háð, ef horft er langt fram eftir næstu
öld.
Ólafur Þ. Harðarson
stjórnmálafræðingur
Stefnan keimlfk
moðsuða
Meginveikleiki núverandi flokka-
kerfis er sá, að stefnumótun flokkanna
er veik - stefna þeirra er of oft mpð-
suða margra sjónarmiða, af því að
ágreiningur um mörg meginviðfangs-
efni samtfmans er innan flokkanna en
ekki á milli þeirra og skammtímasjón-
armið em of algeng. Stundum virðist
ágreiningur í þinginu ekki vera aðal-
lega á milli þingflokkanna sex, heldur
tveggja óformlegra flokka: lands-
byggðarflokksins og suðvesturhoms-
flokksins. I báðum þessum flokkum
em þingmenn úr öllum þingflokkum,
en landsbyggðarflokkurinn er betur
settur vegna þess að íslenska kjör-
dæmaskipanin mismunar kjósendum
kerfisbundið eftir búsetu í meira mæli
Ólafur Þ. Harðarson: „Það skiptir
ekki mestu máli hvernig flokkakerf-
ið lítur út heldur að flokkarnir bjóði
upp á raunverulegt val um mál-
efni."
en í nokkm öðm þingræðislandi sem
ég hef skoðað: 32 landsbyggðarþing-
menn hafa 35% kjósenda að baki sér,
en 65% kjósenda velja einungis 31
þingmann. Sá tæpi helmingur kjósenda
Framsóknarflokksins sem býr á suð-
vesturhominu kaus 4 þingmenn í vor,
en hirrn helmingur kjósenda Framsókn-
ar fékk 11 þingmenn.
Ef stefna allra flokka er keimlík
moðsuða eiga kjósendur ekkert val um
málefni í kosningum. Þess vegna er
lýðræðislegt lykilatriði að flokkamir
bjóði upp á skýrar málefnalínur og að
því megi treysta að stefhan breytist
ekki stórlega frá mánuði til mánuðar.
Meginveikleiki Sjálfstæðisflokksins
frá þessu sjónarhomi er sá, að innan
þingflokksins rúmast allar skoðanir -
og það á líka við um aðra þingflokka í
misríkum mæli. Nú vilja sumir sam-
eina flesta eða alla aðra núverandi
flokka, burtséð frá málefnaágreiningi
innan og milli flokka. Slíkur sameinað-
ur vinstri flokkur yrði spegilmynd af
Sjálfstæðisflokki: stór, breiður flokkur
allra skoðana. Báðir flokkamir myndu
rúma allt pólitíska litrófið - en hvert
yrði val kjósendanna um málefhi? Yrði
helsta ágreiningsmál flokkanna
kannski Rás 2?
Annar meginveikleiki flokkanna í
dag er pólitísk fyrirgreiðsla og hreppa-
pólihk, sem er miklu meira áberandi á
Islandi en í flestum nágrannalöndum,
þó úr henni hafi dregið hér. En þetta er
arfúr gamals tíma, sem ekki á heima í
upplýstu nútímasamfélagi, þar sem
stjómmál eiga að snúast um málefnan-
legan ágreining, til dæmis um beitingu
markaðslausna, skattheimtu, hlutverk
ríkisvaldsins og stöðu Islands í samfé-
lagi þjóðanna.
Það skiptir ekki mestu máli hvemig
flokkakerfið lítur út, heldur að flokk-
amir bjóði upp á raunverulegt val um
málefni. Langmikilvægast er að breyta
kosningakerfinu og jafha vægi at-
kvæða. En það væri líka til mikilla bóta
að afnema að minnsta kosti opin próf-
kjör (sem hvergi tíðkast í þingræðis-
ííkjum nema hér). Þau leiða að vísu til
meira valfrelsis kjósenda um menn -
en þau veikja flokkana og stuðla senni-
lega að minna valfrelsi kjósenda um
málefni.
Þessar breytingar myndu bæta ijór-
flokkinn, þótt fleira þyrfti að koma til.
En mín vegna mættu flokkamir vera
þrír: fijálslyndur hægriflokkur, ftjáls-
lyndur jaíhaðarmannaflokkur og loks
þjóðlegur fhaldsflokkur þar sem stærst-
ur hluti núverandi þingmanna ætti
heima. Þjóðlegir íhaldsmemi myndu að
vísu rífast innbyrðis um afstöðuna til
Stalíns, en fátt annað ætti að verða
þeim til sundurþykkju.
Auður Styrkársdóttir
stjórnmálafræðingur
Konur munu
knýja fram
uppstokkun
Það er margt sem bendir tii þess að
þetta kerfi sé að ganga sér til húðar.
Hér ber auðvitað hæst óánægju margra
með núverandi kerfi, einkum á vinstri
og miðjuvæng stjómmálanna, og með-
al yngri kjósenda. Mjög margir fóm á
kjörstað í vor og kusu sinn gamla flokk
eða einhvem flokk með hangandi
hendi. I Reykjavík átti sér stað allsherj-
amppstokkun fyrir síðustu sveitar-
stjómarkosningar og þar varð til nýtt
Auður Styrkársdóttir: „Það er
margt sem bendir til þess að þetta
kerfi sé að ganga sér til húðar."
kerfi, tveggja flokka kerfi, með nokkuð
skýmm meiningarmun. Mörgum finnst
eitthvað þessu líkt vera það sem koma
þarf í landsmálunum, og ég heid reynd-
ar að sú þróun sé hafin.
Það er raunhæft að ætla að á næstu
öld verði konur mjög sýnilegar og
áberandi í íslenskum stjómmálum. Þró-
unin stefhir öll í þá átt og fátt ef nokk-
uð getur stöðvað hana. Það eitt er auð-
vitað gjörbylting á flokkakerfinu. Ég
tel líka nokkuð raunhæft að ætla að
konur muni bæði knýja ffarn og leiða
þá uppstokkun á flokkunum sem í aug-
sýn er, einfaldlega vegna þess að þær
em óánægðari en karlmenn í heildina
séð með sinn hlut í þessu kerfi og for-
gangsröðun innan þess. Allir flokkar
eiga stóran og ónýttan sjóð afbragðs
stjómmálafólks þar sem konur em, og
þær em óþreyttar. Innan Kvemialistans
hafa rnargar konur fengið að læra á
stjómmál í friði fyrir ffekum karlmönn-
um og það er ómetanlegur lærdómur.
Saman geta þessar konur bylt því sem
þær viija. Þetta er bæði það sem ég vil
sjá á næstu öld og það sem ég tel raun-
hæft að segja fyrir um. ■
Opinn fundur
Fyrirlestur um
áhættuhegðun
Opinber fyrirlestur urn áhættu-
hegðun og hvemig megi meta hana
verður fluttur í stofu 101 í Odda
klukkan 17 í dag, miðvikudag. Fyrir-
lesari er Gerald S. Wilde, PhD - Pró-
fessor í sálffæði við Queen’s háskól-
ann í Kanada.
Fyrirlesturinn nefnist „Are you
taking too much risk or too little, and
how can you tell?“. Doktor Wilde
mun kynna fjölmargar aðferðir við að
meta áhættuhegðun. Wilde er mjög
þekktur fræðimaður og hefur birt um
100 greinar, bókarkafla og bækur auk
þess sem hann hefur haldið fyrirlestra
í fjölmörgum löndum.
Ný Ijóðabók
Vandræður
Komin er í verslanir ný ljóðabók
eftir Hallberg Hallmundsson og
nefnist hún Vandrœður. Bókin hefur
inni að halda 50 stutt ljóð, sem flest
fjalla um mismunandi merkingu
orða. Þetta er sjöunda frumsamda
ljóðabók höfundar, en auk þess hefur
hann gefið út tvær bækur þýddra
ljóða.
I kynningu segir að Hallberg kalli
Vandræður „vísur handa stálpuðum
krökkum tíu til hundrað ára.“ I þeim
leiki hann sér að íslensku máli og
orðurn þess á léttan og spaugilegan
hátt, sem hentað geti greindum böm-
um en eigi þó ekki síður erindi til
hinna eldri. Bókin er til sölu í helstu
bókabúðum og kostar 1.090 krónur.
Kynning í Árnagarði
Helgisögur
í handritum
Stofnun Árna Magnússonar efnir
til handritakynningar í Ámagarði á
laugardaginn. Milli klukkan 14 og 18
verður opin sýning á handritum frá
fyrri öldum í sýningarsal stofnunar-
innar, einkum þeim sem tengjast
kirkju og kristnidómi.
Meðal handrita á sýningunni verð-
ur Skarðsbók postulasagna, vandað
handrit og myndskreytt frá þriðja
fjórðungi 14. aldar, sem frá upphafi
átti heima á Skarði á Skarðsströnd en
lenti snemma á síðustu öid í einka-
eign á Bretlandi. Árið 1965 keyptu
íslensku bankamir handritið á upp-
boði í Lundúnum, létu gera við það
og binda og gáfu íslensku þjóðinni.
Klukkan 16 á laugardaginn verða
fluttir tveir stuttir kynningarfyrirlestr-
ar í stofu 201 í Ámagarði. Þar mun
doktor Ólafur Halldórsson tala um
Skarðsbók postulasagna og doktor
Sverrir Tómasson um íslenskar
postulasögur og aðrar kirkjulegar
miðaldabókmenntir. Þá gefst gestum
kostur á að skoða útgáfubækur stofn-
unarinnar og festa kaup á þeim með
25% afslætti. Aðgangur að sýning-
unni og fyrirlestrunum er ókeypis og
öllum heimill meðan húsrúm leyfir.
Námsgagnastofnun
Handbók
um málfræði
Ut er komin hjá Námsgagnastofn-
un Handbók um málfrœði eftir Hösk-
uld Þráinsson, prófessor við Háskóla
Islands. Bókin er hugsuð sem hjálp-
arrit bæði fyrir nemendur og kennara
á gmnn- og framhaldsskólastigi.
Lýðveldissjóður styrkti útgáfu
bókarinnar mjög myndarlega. Hefur
verið ákveðið að láta nemendur og
skóla njóta þess í verðlagningu bók-
arinnar og jafnframt með því að gefa
bókina öllum nemendum sem nú eru
í 8. bekk. I þessu skyni hafa á fimmta
þúsund eintök fengið sérstaka gjafa-
áritun.
Handbók um málfræði er afar
hentugt uppflettirit fyrir almenning
enda hefur áhersla verið lögð á hvort
tveggja í senn, nákvæmni í skilgrein-
ingum og einfalda framsetningu,
þannig að bókin komi sem allra flest-
um að gagni.
Opinber heim-
sókn
Forsætisráðherra Eistlands, Tiit
Vahi og frú Raine-Lea Vahi koma
til landsins í opinbera heimsókn í dag
og mun heimsóknin standa fram á
laugardag. I för með þeim eru ráð-
herra efnahagsmála Eistlands, sendi-
herra Eistlands og embættismenn.
Meðal dagskrárliða heimsóknar-
innar eru viðræður við forsætisráð-
herra og utanríkisráðherra, fundur á
vegum Útflutningsráðs með fulltrú-
um íslensks atvinnulífs, skoðunarferð
um Suðurland og frumsýning í ís-
lensku óperunni.
Ungir jafnaðarmenn
Sambandstjórnarfundur verður haldinn sunnudaginn
12. nóv. kl. 13.00 á efri hæð Sólon íslandus.
Dagskrá:
1. Fundargerð síðasta fundar lögð fram til samþykktar
2. Kosningar í lausar stöður innan sambandsins
3. Fréttirfrá aðildarfélögum og málstofum
4. Ályktanir um umhverfismál
5. Ályktanir um menntamál
6. Önnur mál
Mikilvægt er að þeir sambandstjórnarmenn sem ekki sjá
sér fært að mæta tilkynni forföll á skrifstofu sambands-
ins.
Framkvæmdastjórn SUJ
Ungir jafnaðarmenn
Skrifstofa sambandsins verður opin fram til áramóta
sem hér segir:
Mánudaga 9.00 til 13.00
Þriðjudaga 9.00 til 13.00 .
Miðvikudaga 12.00 til 16.00
Fimmtudaga 14.00 til 18.00
Framkvæmdastjórn SUJ