Alþýðublaðið - 15.11.1995, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Dsamn
MIÐVIKUDAGUR 15. NÓVEMBER 1995
■ Kolbrún Bergþórsdóttirvanr\ í þrjú ár sem sérkennari og fræddist þá sitthvað um misþroska
og ofvirkni. Þegar hún, fyrir skömmu, gluggaði aftur í íslendingasögur rakst hún á hetjur
sem hún var ekki í vandræðum með að greina sem misþroska og ofvirkar.
Egill Skaljagrímsson
og Grettir Ásmundarson
- misþroska og ofvirkir
Ekki ætti að fara framhjá lesendum Egils sögu Skallagrímssonar og
Grettis sögu að hegðun hinna tveggja aðalpersóna er stórlega ábótavant
strax í bamæsku. Óhætt er að segja að þar sé ekki við að eiga venjulega
óþekkt tápmikilla drengja, því báðir guttar hafa óvenju mikla skapgerðar-
bresti. Félagsþroska þeirra er einnig stórlega áfátt og þeir bregðast við
minnsta áreiti af fullri hörku. Eðlileg mannleg samskipti eru þeim einfald-
lega um megn og þeir kunna ekki einföldustu leikreglur sem þar gilda.
Hegðunarvandamál þeirra eru svo geigvænleg að hetjusamfélagið forna
stendur ráðalaust frammi fyrir miður þekkilegum gjörðum smápolla sem
engu tiltali taka. Fullyrða má að sérfræðingasamfélag nútímans hefði brugð-
ist skjótt við, eða um leið og Egill Skallagrímsson og Grettir Asmundar-
son hefðu náð leikskólaaldri. Þá hefðu verið kallaðir til sálfræðingar og fé-
lagsráðgjafar sem samstundis hefðu greint drengina sem misþroska með
stórfelld ofvirkniseinkenni. Egill, þriggja ára alkohólisti, hefði umsvifalaust
verið tekinn frá foreldrum sínum og sendur á upptökuheimili þar sem hann
væri gerður upp - og síðan seldur í hendur skólayfirvalda. Grettis biðu svip-
uð örlög. Undir nafni mannúðarstefnu í sálfræði og nýjustu kenninga í
kennslufræðum hefði þeim félögum verið potað inn í skólastofu og settir í
hendur sérkennara. Á örfáum árum hefði skólayfirvöldum, í samráði við
hóp sálfræðinga og félagsfræðinga, tekist að ræna drengina öllu hugmynda-
flugi og frumkvæði og gera þá að hversdagslegum durgum sem féllu inn í
hóphugsun skólakerfisins. Þjóðin ætti ekki Sonatorrek, þvf sá sem elst upp
undir skjóli sálfræðinga fær ekki fundið hinn skáldlega farveg - það næsta
sem hann kemst því er að skrifa opinskáa lífsjátningarbók - og þær eru eng-
ar Eglur. Grettir sterki hefði sömuleiðis litla útrás fengið í þjóðfélagi þar
sem hvergi er pláss fyrir lfkamlega hrausta atgervismenn - nema þá helst í
plebbalegum heilstræktarmiðstöðvum.
Ungir jafnaðarmenn
Framkvæmdastjórnarfundur verður haldinn miðviku-
daginn 15. nóvember klukkan 15. nóvember klukkan 18.
Fundarstaður er Alþýðuhúsið, Hverfisgötu 8-10. Dagskrá
fundarins er eftirfarandi:
1. Fundargerð síðasta fundar lögð fram til samþykktar.
2. Frágangur ályktunar frá síðasta sambandsstjórnar-
fundi.
3. Útgáfumál (kálfur, símaskrá).
4. Fundartími framkvæmdastjórnar.
5. Önnur mál.
Mikilvægt er að þeir framkvæmdastjórnarmenn sem
ekki sjá sér fært að mæta tilkynni forfoll á skrifstofu
sambandsins.
Þar sem á dagskrá fundarins er frágangur á ályktun síð-
asta sambandsstjórnarfundar er þessi framkvæmda-
stjórnarfundur opinn öllum meðlimum sambandsstjórn-
ar.
Framkvæmdastjórn SUJ
Aðalfundur
Aðalfundur Félags ungra jafnaðarmanna í Kópavogi
verður haldinn föstudaginn 24. nóvember 1995, að
Hamraborg 14a, klukkan 19.
Dagskrá auglýst síðar.
Formaður.
Egill
Lesandi Egils sögu kynnist hetjunni
þegar hún er þriggja ára. Lýsingin á
Agli litla hljóðar svo: ,,En þá er hann
var þrevetur, þá var hann mikill og
sterkur svo sem þeir sveinar aðrir, er
voru sex vetra eða sjö. Hann var brátt
málugur og orðvís. Heldur var hann
illur viðureignar er hann var í leik-
um með öðrum ungmennum."
Lýsingar sérfræðinga á einkennum
misþroska bams á aldrinum þriggja til
fimm ára er á þessa leið: „Óvenju at-
hafnasamt. Ratar burt, stingur af. Eirð-
arlaust. Knýr á um að sér sé sinnt
strax. Hengir sig í smáatriði. Gefur
ekki eftir. Skemmir eigin leiki og
annarra barna.“
í fyrstu lýsingu sögunnar á hegðun
Egils kemur greinilega fram að hann
er ófær um að leika sér við önnur böm
átakalaust. Þetta er eitt megineinkenni
flestra misþroska bama með alvarleg
ofvirkniseinkenni. Þau geta ekki farið
eftir einföldustu reglum. Þau em háð
löngunum sínum og hafa enga stjóm á
þeim. Það sem þau ætla sér skal ganga
fram. Af þessum sökum verða þau
yfirleitt snemma óvinsæl og félags-
lega einangmð.
Víkjum að öðmm atriðum í lýsing-
um sérfræðinga á atferli misþroska
þriggja ára bams og mátum við Egil:
„Óvenju athafnasamt.Eirðarlaust".
Ekki leikur nokkur vafi á því að þess-
ar lýsingar gefa hárrétta mynd af Agli
Skallagrímssyni þriggja ára. Hann
hefur nær ömgglega gert þá skýlausu
kröfu að sér væri sinnt - og það sam-
stundis. Ekki væri heldur ólíkt honum
að hengja sig í smáatriði og gera þau
að aðalatriðum.
Hin litla persónulýsing sem vísað
var til í Eglu nægir reyndar ekki ein
sér til að færa sönnur á að Egill hafi
búið yfir öllum áðumefndum eigin-
leikum, en í framhaldi sögunnar koma
þeir hins vegar skýrt í ljós.
Þriggja ára alkohólisti
Þriggja ára vill Egill fara til veislu
ásamt fjölskyldu sinni: „Egill ræddi
um við föður sinn að hann vildi fara.
,Á eg þar slíkt kynni sem Þórólfur,“
segir hann. „Ekki skaltu fara,“ segir
Skallagrímur, „því að þú kannt ekki
fyrir þér að vera í fjölmenni, þar er
drykkjur em miklar, er þú þykir ekki
góður viðskiptis að þú sért ódmkk-
inn.“
Þama er upplýst að þriggja ára
drengur sé vondur með víni. Nú er
misþroska bömum með sterk ofvirkn-
iseinkenni hættara en öðmm bömum
til að lenda á glapstigu. Þau seilast til
þess sem þeim er ekki ætlað og kunna
sér ekki hóf. Þegar haft er í huga að
Egill er þriggja ára orðinn drykkju-
maður af þeirri sort sem eftir er tekið,
þá verður ekki annað séð en sú stað-
reynd styrki þau rök að hann hafi haft
sterkustu einkenni misþroska og of-
virkni.
Agli er bannað að halda til veislu,
en hann ætlar sér þangað. „Gefur
hvergi eftir.Ratar burt.Stingur af.“
Það er einmitt það sem Egill gerir.
Litli ofvirki pjakkurinn sest upp á hest
og heldur að heiman. Hann þekkir
ekki leiðina og veit ekki hvert hann er
að fara, en sér heimamenn á undan sér
og eltir þá. Þessari kotrosknu boð-
flennu er vel tekið og kveður vísur
milli þess sem hann sýpur á öli.
Sjö ára morðingi
Hetjan okkar er orðin sjö ára. Les-
andinn fær stutta lýsingu af henni á
þeim aldrei og hún bendir til að h'tt
hafi dregið úr misþroska- og oívirkni:
.Egill var mjög að glímum; var hann
kappsamur mjög og reiðinn, en allir
kunnu það að kenna sonum sínum
að þeir vægðu fyrir Agli.“
Böm með sterk misþroska- og of-
virkniseinkenni eiga erfitt með að taka
tapi, fremur en öðm mótlæti, og
bregðast iðulega mjög ofsafengið við.
Sérfræðingar skilgreina misþroska
bams á aldrinum sex til átta ára á
þessa leið: „Óvenju athafnasamt.
Óþolinmótt. Lendir auðveldlega í
árekstrum. Virðist ekki átta sig á af-
leiðingum eigin gjörða. Fer ekki eftir
fyrirmælum." Lesendum skal bent á
að þegar bullandi ofvirkni bætist við
misþroska þá em einkennin sem lýst
er mun sterkari en áðumefnd skil-
greining gefur til kynna.
Enginn ætti að draga athafnasemi
Egils í efa. Hann fór ekki eftir fyrir-
mælum þriggja ára gamall og ekkert
bendir til að hann hafi lært þá list sjö
ára. Hann hefur enga stjóm á skapi
sínu og gefur sér ekki tíma til að
hugsa um afleiðingar gjörða sinnai
Egluhöfundur segir að Egill taki tapi
illa og það sannast rækilega stuttu síð-
ar í sögunni, þegar Egill glímir við
dreng sem er nokkmm ámm eldri en
hann sjálfur. Sá nennir ekki að fara að
tilmælum foreldra sinna um að sýna
ekki styrk sinn þegar hann keppir við
Egil: „En er þeir lékust við, þá var Eg-
ill ósterkari. Grímur gerði og þann
mun allan er hann mátti. Þá reiddist
Egill og hóf upp knatttréið og laust
Grím, en Grímur ók hann höndum og
keyrði hann niður fall mikið... Enn er
Egill komst á fætur þá gekk hann úr
leiknum, en sveinamir æptu að hon-
um.“
Þessi ffásögn lýsir ekki einungis
ofsafengnu skapi Egils heldur einnig
því hversu óvinsæll hann er meðal
annarra drengja sem sýna eineltistil-
burði þegar þeir gera hróp að honum.
Hinn óvenju athafnasami Egill snýr
frá en kemur aftur ásamt vini sínum,
sem er nokkm eldri en hann. Síðan
hleypur Egill að Grími og rekur exi í
höftið honum. Svo notast sé við sér-
fræðingamál sýnir móðir Egils þessu