Alþýðublaðið - 22.12.1995, Page 13

HELGIN
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
13
Góðmenni
/
Islands-
• •
sogunnar
ISigurbjörn Einarsson biskup, f. 1911. Fékk meðal annars þessi
fallegu ummæli: „Nálgast það að vera helgur maður í lifanda lífi
- og kannski sá eini sem hefur getað gefið kirkjunni einhveija reisn.“
2Guð-
mundur
góði Arason
biskup 1160-
1237. Kunnur
fyrir mein-
lætalifnað og
elskaður af al-
þýðu. Talinn
heilagur maður í lifanda lífi.
„Hlýtur maður ekki að tilnefna
mann sem fékk þetta viðumefni?"
Annar sagði: „Ég veit í sjálfu sér
ekki mikið um hann, en hann
virðist hafa leikið listavel í valda-
baráttu 13. aldar. Sjálfsagt var
hann líka skelfing góður.“
3-4 Jón
Sigurðs-
son 1811-79,
frelsishetja ís-
lendinga.
„Hann var
framsýnn,
gáfaður og
viljasterkur.
Hann lagði raunverulega allt í söl-
umar fyrir málstað íslendinga,"
sagði einn aðdáandi. Annar sagði:
, Auðvitað var Jón ekkert sérstakt
góðmenni, hann kom ár sinni ein-
faldlega vel fyrir borð sem leið-
togi Islendinga í Höfn - en við
njótum góðs af því núna. Þess-
vegna var hann náttúrlega góður
gæi.“
3-4 Krist-
ján Eld-
járn 1916-82,
forseti ís-
lands. Þriðji
forsetinn vek-
ur greinilega
góðar endur-
minningar hjá
fólki enda var hann ofarlega í
hugum nokkurra viðmælenda.
Hann var eini forseti lýðveldisins
sem fékk tilnefningu. „Ég þekkti
Kristján ekki neitt, en það fór ekki
milli mála að hann var ljúfmenni
fram í fingurgóma. Það beinlínis
geislaði af honum.“ Annar sagði:
„Óaðfinnanlegur íslenskur sveita-
maður með menntablæ."
5Þorgeir
Ljósvetn-
ingagoði 10,-
ll.öld.
„Maður sem
afstýrði borg-
arastríði á fs-
landi er sjálf-
kjörinn í hóp
góðmenna."
6-8 Hrafn
Svein-
bjarnarson
11667-1213,
goðorðsmað-
ur og líklega
fyrsti mennt-
aði íslenski
læknirinn.
„Langlundargeðið sem Hrafn
sýndi óvinum sínum er með ólík-
indum, sérstaklega af því maður-
inn virðist hafa verið bráðvel gef-
inn. Góðmennskan drap hann auð-
vitað að lokum,“ sagði kona sem
tilnefndi Hrafn. Annar viðmæl-
andi spurði stutt og laggott: „Af-
hverju heldurðu að allir þessir tog-
arar séu nefndir eftir honum?
Þeim famast vel og þeir fiska vel.
Nafnið er heilagt.“
6-8 Njáll á
Bergþórs-
hvoli persóna
í Njálssögu.
„Hann var
svo góður að
það er næst-
um óþolandi.
Og hvað hafði
hann svo uppúr krafsinu?"
6-8 Séra
Friðrik
Friðriksson
1868-1961,
æskulýðs-
frömuður. „-
Gerði heiðar-
legar tilraunir
til að ala upp
nokkrar kynslóðir íslendinga. Það
er ekki honum að kenna að það
mistókst fullkomlega.“
9-10 Jón
Sveinsson
(Nonni)
1857-1944,
rithöfundur
og Jesúíti.
„Hann skrif-
aði fallegustu
ævintýri ís-
landssögunnar en var líklega sjálf-
ur gersneyddur eðli ævintýra-
mannsins. Halldór Laxness lýsir
honum næstum einsog guði.“
9-10 Þóra Einarsdóttir f. 1911,
Indlandsfari. „Hin íslenska
Móðir Teresa. Konan er krafta-
verk.“
Meðal annarra sem atkvæði fengu
má nefna: Árni Magnússon
1663-1730; handritasafnari, Bríet
Bjarnhéðinsdóttir 1856-1940,
kvenfrelsishetja; Brynjólfur
Sveinsson 1605-75, biskup; Dav-
íð Oddsson f. 1948, forsætisráð-
herra; Guðrún Ósvífursdóttir
söguhetja í Laxdælu; Gylfi Þ.
Gíslason f. 1917, ráðherra og for-
maður Alþýðuflokksins; Halldór
Laxness f. 1902, rithöfundur;
Hallgerður langbrók söguhetja í
Njálu; Hallgrímur Pétursson
1614-74, sálmaskáld; Jón Arason
1484-1550, biskup; Jónas Hall-
grímsson 1807-1845, skáld; Jón-
as Jónsson frá Hriflu 1885-1968,
stjómmálamaður; Megas f. 1944,
tónlistarmaður; Ólafur Friðriks-
son 1886-1964, stjómmálamaður;
Páll ísólfsson 1893-1974, tón-
skáld; Steingrímur Thorsteins-
son 1831-1913, skáld.
Þann 28. desember frumsýnir Leikfélag Reykjavíkur íslensku
mafíuna eftir Einar Kárason og Kjartan Ragnarsson. Kol-
brún Bergþórsdóttir hitti þá félaga fyrir skömmu og forvitn-
aðist um verkið og samvinnuna.
Kannski erum við
mátulega ólíkir
Ég átti að hitta þá félaga í Borg-
arleikhúsinu og rambaði strax á
Kjartan. Þar sem Einar Kárason
var seinn fyrir notaði ég tækifærið
og beindi spumingu um verk þess
ljarstadda til Kjartans:
Hvemig hafa þér líkað skáld-
sögur Einars?
Kjartan: „Ég er mjög hrifin af
verkum hans. Þetta em bækur sem
búa yfir óvenjumiklu dramatísku
innsæi. Þar er líka karlmannlegur
þróttur sem okkur strákunum þykir
vænt um. Það er vamarsigur
okkar að eiga Einar Kárason
að.“
Hvað er það sem gerir
það að verkum að þér þykir
eftirsóknarvert að setja verk
hans á svið?
Kjartan: „Afgerandi, lif-
andi flóra af karakterum og
mannlíf sem byggir á sterk-
um andstæðum. Það er mik-
ill lífskraftur, þróttur og lífs-
löngun í öllu sem Einar setur
saman. Þar er kjöt á beinun-
um. Hitt er annað mál að
Einar skrifar stórar og mikl-
ar epískar sögur þar sem
sögusviðið er afar vítt og í
upphafi sá ég ekki fyrir mér
hvemig væri hægt að leik-
gera Heimskra manna ráð og
Kvikasilfur. Þá kom til tals
milli okkar Einars hvort við
ættum ekki að setjast niður
og vinna saman. Við köllum
þetta ekki leikgerð heldur
leikrit eftir Einar Kárason og
Kjartan Ragnarsson, þar sem
persónur em sóttar í þessar
tvær bækur. I leikgerðinni er
mun meira vikið frá bókun-
Einar: „Nú kemurðu flatt upp á
mig. Ég held að það sé alveg sama
hvað kemur íyrir þann sem skrifar
skáldsögur, á einn eða annan hátt
hefur það áhrif á hann. Jafnvel það
að ekkert komi fyrir skáldsagna-
höfund hlýtur að vera mjög inspír-
erandi. Hann yrði ömgglega feiki-
lega góður í því að skrifa bók þar
sem ekkert gerðist. Tæknilega held
ég ekki að ég læri neitt sérstakt af
þessari vinnu sem ég get nýtt í
skáldsögu.“
„Nú gæti það reyndar gerst að almenningur og
fraeðimenn yrðu á einu máli um að ekkert hafi
jafn hraklegt hent okkur eins og það að vinna
saman," segir Einar um möguleg viðbrögð við
samvinnu þeirra Kjartans; viðbrögð sem hljóta að
teljast heldur fjarlægur möguleiki.
um heldur en í öðmm leikgerðum
eftir skáldsögum sem ég hef unnið
að.“
Einai' Kárason er nú mættur til
leiks og til hans er beint spuming-
unni:
Sumir segja að leikgerðir úr
sögum sé ófrumleg aðferð. Þar sé
verið að tyggja upp og teygja efhið
afþví mönnum detti ekkert annað í
hug.
Einar: „Ég held að í einhveijum
tilfellum geti þetta verið réttmæt
gagnrýni. Hitt er annað mál að efni
skáldsagna, leikrita, smásagna og
ljóða má nota á ýmsa vegu. Þama
þóttumst við hafa efni sem biði upp
á að gert væri leikrit úr því. Við
vildurn ekki taka efnið eins og það
kom út í skáldsögunni og troða því
og nudda og skera utan af því og
pressa saman þannig að skáldsagan
kæmist inn í leikhúsið."
Kjartan: „Nú hef ég unnið
nokkrar leikgerðir og mér finnst
nokkuð afstætt hvað er að vera höf-
undinum trúr. Hvemig á að vera
hlutnum trúr? Með því að taka
hann nákvæmlega eins og hann er í
sögunni eða er mögulegt að ná
andblænum enn betur með því að
hnika hlutunum eilítið til? En í
þessu tilviki eiga þessar vangavelt-
ur ekki við. Þar geta ekki verið um
að ræða nein svik við höfundinn
því ég vinn í samvinnu við hann.“
En hvað lœrir skáldsagnahöf-
undur afþví að vinna í leikhúsi og
setja eigið verk í leikbúning?
Kjartan:" Hitt er annað mál að
eftir að hafa eytt hugsun og erfiði í
að hugsa um leikhúsið þá áttu
hugsanlega eftir að skrifa meira
fyrir leikhús."
Einar: „Það er annar handlegg-
ur. En sú hugsun að menn eigi ekki
að deila sér víða, eins og Ingjalds-
fíflið gerði á sínum tíma, er hugsun
sem allir góðir menn aðhyllast, ég
þar á meðal. Einhvem tfmann
ræddum við Ólafur Gunnarsson
þetta og voram sammála um að við
skyldum ekki láta hafa okkur út
það að semja leikrit, kvikmynda-
handrit eða ævisögur. Tíu árum
síðar sagði ég honum í síma að ég
væri að vinna að kvikmyndahand-
riti. Þá kom löng þögn og svo sagði
Óli: „You are selling out fast, kid.“
Þvíverður vart á móti mœlt, Ein-
ar, að þú ert mjög vinsœll höfund-
ur meðal almennings. Nú les fólk
skáldsögur þinar, fer st'ðan í leik-
hús til að hotfa á leikrit gert eftir
sögu þinni eða horfir á kvikmynd
gerða eftir handriti þínu. Heldurðu
að þessi lýðhylli geri það að verk-
um að einhverjir bóhnenntafrœð-
ingar lítiþig homauga?
Einar: „Ég vil nú ekki gera allt-
of mikið úr lýðhylli minni. Mér
hefur gengið upp og ofan og oft og
tíðum ágætlega. Auðvitað em ekki
allir bókmenntafræðingar jafn
ánægðir með það sem ég geri. Ef
einhveijum finnst ég vera verri fyr-
ir það að einhverjum öðmm finnst
gaman að lesa bækur mínar þá em
þeir á villigötum, karla- og kerl-
ingagreyin. Maður þekkir þá hugs-
un úr háskóla að það hljóti að vera
mikill mínus fyrirhöfunda að njóta
almenningshylli. Þessum bama-
skap vaxa menn upp úr. Það er
nefnilega lítil ávísun upp á það að
menn séu góðir að enginn nenni að
lesa þá.“
Hvað var erfiðast í samvinn-
unni?
Kjartan: „í dag er erfiðast að
skila þessu frá sér upp á leiksvið.
En það var erfiðast að sitja í
þvælu við að leysa ein-
hveija hnúta. Svo man
maður ekki eftir þeim þegar
þeir hafa verið leystir.
Hvað segir þú Einar?“
Einar: ,JEg held að þetta
sé nú eins og með aðra
samvinnu. Það þarf að fá
hugmyndimar til að harm-
ónera. Það koma erfið
augnabhk þegar menn hafa
ólíkar hugmyndir.“
Kjartan: „Það kom mér
á óvart hvað við toguðumst
lítið á um hugmyndir,
markmið og leiðir. Það
urðu aldrei nein átök þann-
ig að við yrðum fýldir yfir
því.“
Einar: „Það er rétt.“
Urðuð þið þá aldrei
þreyttir hvor á öðrum? Nei,
það þýðir ekkert að spyrja
svona, þið munduð aldrei
viðurkerma að svo hefði
verið.
Einar: „Kannski er mál-
ið það að því líkari sem
menn era því hættari er á
árekstmm. Kannski erum
við mátulega ólíkir. Svo komum
við að verkinu úr sitt hvorri áttinni.
Kjartan frá leikhúsinu, ég frá
skáldsögunni. Ef báðir hefðu kom-
ið með skáldsagnahugmyndir og
ætlað að búa til úr þeim leikrit þá
hefði þetta orðið miklu erfiðara og
flóknara samstarf."
Kjartan: „Milli okkar var mjög
ákveðinn skilningur á því hvar
hugmyndalegu verkaskiptin
væm.“
Einar: „Stundum kom það fyrir
að annar treysti hinum betur en
sjálfum sér. Þá var það bara ansi
gott mál; Svo getur vel verið að það
komi í ljós þegar upp er staðið að
við höfurn allan tímann farið villur
vegar. Það á nú eftir að frumsýna
verkið."
Sjáið þið fram á frekari sam-
vinnu á nœstu árum ?
Kjartan: ,Ja, ég segi fyrir mig
að ég vona að svo verði."
Einar: „Nú gæti það reyndar
gerst að almenningur og fræði-
menn yrðu á einu máli um að ekk-
ert hafi jafn hraklegt hent okkur
eins og það að vinna saman. Svo
má einnig vel vera að einhveijir
verði til að segja: „Einar Kárason
gerði nú aldrei neitt af viti nema
Kjartan Ragnarsson leiddi hann sér
við hönd“. En ég tel rétt að búa
þjóðina undir það að framhald
verði á samvinnu okkar.“
Kjartan: „Svo biðjum við að
heilsa öllum og óskum gleðilegra
jóla.“