Alþýðublaðið - 17.01.1996, Side 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 17. JANUAR 1996
s k o ð a n i r
ÍMIIIIMIDID
21048. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun (safoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Silkihanskar
og hrútshorn
Eftir nokkra daga munu fulltrúar íslands, Færeyja, Rússlands og Nor-
egs funda í Moskvu og freista þess að komast að samkomulagi um veið-
ar úr norsk-íslenska sfldarstofninum. Óbilgimi Norðmanna veldur því
að menn eru vægast sagt hóflega bjartsýnir á að nokkrir samningar tak-
ist. Miklu varðar hinsvegar að treysta samvinnu við Færeyinga og reyna
að reka fleyg millum Norðmanna og Rússa. Gríðarlegir hagsmunir eru í
húfi fyrir Islendinga.
Áður en norsk-íslenski sfldarstofninn hmndi, laust fyrir 1970, vom
veiðar úr honum afar mikilvægar fyrir íslenskt þjóðarbú. Á ámnum
1962-68 veiddu ísiendingar samtals rúmlega tvær milljónir og þrjú-
hundmð þúsund tonn. Hámarki náðu veiðamar árið 1966, námu þá 691
þúsundi tonna, sem var litlu minna en Norðmenn veiddu það ár. Frá
1970 og fram á síðasta ár veiddu íslendingar hinsvegar ekkert úr stofn-
inum, enda hafði honum nær verið útrýmt og hélt sig að mestu við
strendur Noregs. Nú er hinsvegar svo komið að þessi sfldarstofn vex
með ævintýralegum hraða og er talið að óhætt sé að veiða allt að millj-
ón tonn á ári. Þá er sfldin aftur farin að ganga til vesturs, inn í lögsögu
Færeyja og Islands. Á síðasta ári kom sfldargangan lítillega inn fyrir
fiskveiðilögsögu íslands, en vonir em bundnar við að á næstu ámm hafi
sfldin lengri viðdvöl.
Norðmenn, sem líta á sig sem drottnara Norðurhafa, ljáðu ekki máls á
samningum í fyrra um sanngjama skiptingu á veiðum úr stofninum.
Niðurstaðan varð því sú, að Islendingar og Færeyingar sömdu um veið-
ar og þannig veiddu íslensku skipin íyrst og fremst innan færeysku lög-
sögunnar. Norðmenn em enn við sama heygarðshomið og hafa einhliða
ákveðið að þeim beri 725 þúsund tonn af væntanlegum milljón tonna
veiðum úr stofninum. Norskir útvegsmenn vilja raunar ganga enn
lengra og heimta 89% prósent af heildarkvótanum sér til handa. íslend-
ingar og Færeyingar geta vitanlega ekki beygt sig fyrir hroka Norð-
manna í málinu, og nú er svo komið að Rússum er líka nóg boðið. Þeir
gagnrýna harkalega sjálftöku Norðmanna og kreíjast réttlátari skipta.
Mjög mikilvægt er að efla samstöðu með Rússum og einangra þannig
Norðmenn eftir föngum.
Yfirgangur Norðmanna í þessu máli kemur ekki á óvart, enda í fullu
samræmi við framgöngu þeirra í öðmm málum sem varða veiðar í
Norðurhöfum. Deilur íslendinga og Norðmanna eru víðtækar. Þær snú-
ast um veiðar úr norsk-íslenska sfldarstofninum, veiðar í Smugunni og á
Barentshafi, um fiskvemdarsvæðið við Svalbarða, Reykjaneshrygg og
sfldarsmuguna. f hveiju málinu á fætur öðru hafa Norðmenn sýnt að
frændur em frændum verstir; í besta falli verður um þá sagt að þeir séu
manna duglegastir við að veija eigin hagsmuni.
Þegar Halldór Ásgrímsson tók við embætti utanríkisráðherra lét hann
á sér skilja, að honum myndi veitast létt að ná samningum við Norð-
menn. Nýi utanríkisráðherrann taldi að með því einfaldlega að setja upp
silkihanska og leita til gamalla vina og skólabræðra í Noregi myndi allt
falla í ljúfa löð. Vitanlega vom þessar yfirlýsingar einkum til marks um
að formaður Framsóknarflokksins hefur ekki djúpan skilning á alþjóða-
málum, þótt hann hafi setið áratugum saman á Alþingi. Alltjent er kom-
ið á daginn að aðferðir Halldórs duga skammt.
Sighvatur Björgvinsson sagði í viðtali við Alþýðublaðið í síðustu
viku að Norðmenn hafí varpað öndinni léttar þegar þeir heyrðu af við-
horfsbreytingunni í íslenska utanríkisráðuneytinu. Þeir telji sig eiga í
fullu tré við íslendinga eftir ráðherraskiptin og gangi því á rétt okkar
hvað eftir annað. Sighvatur segir að Halldór Ásgrímsson eigi að svara
Norðmönnum með sama hætti og formaður Alþýðuflokksins lagði
gmnninn að - Norðmenn skilji ekkert annað.
Þetta em orð að sönnu. Ef Norðmenn mæta fullir þvermóðsku og
hroka til fundarins í Moskvu er kominn tími til að Halldór Ásgrímsson
taki af sér silkihanskana. Deilunni um fiskvemdarsvæðið við Svalbarða
á þá að vísa til Alþjóðadómstólsins í Haag og kæra Norðmenn til EFTA
fyrir að neita að afgreiða íslensk skip sem veiða á úthafmu. Silkihansk-
amir hafa reynst haldlitlir í samskiptum við Norðmenn - og því kann að
reynast nauðsynlégt að tala við þá með tveim hrútshomum. ■
Þannig fer lokaatriðið sem er hápunktur verksins forgörðum
að miklu leyti vegna þess að fjarlægðin milli persónanna sem takast
á er hreinlega of mikil. Ógnin og átökin lenda í einhverju tómarúmi
og hið sama á við um áhorfandann.
Lánlaus leigjandi
Verkefni: Leigjandinn
Höfundur: Simon Burke
Þýðing: Hallgrímur H. Helgason
Lýsing: Jóhann Bjarni Pálmason
Hljóðmynd: Georg Magnússon
Leikmynd og búningar:
Vignir Jóhannsson
Leikstjórn: Hallmar Sigurðsson
Sýningarstaður: Þjóðleikhúsið -
Smíðaverkstæðið
Útaf fyrir sig góð og gegn leið, en
tekst ekki að þessu sinni. Kemur þar
bæði til holdleysi verksins og síðan
vinnur rýmið á Smíðaverkstæðinu
eins og það er nýtt í sýningunni gegn
þessari aðferð. Sviðið er vítt og tekur
frá manni tilfinninguna fyrir þeirri
innilokun og bælingu sem persónumar
búa við. Þannig fer lokaatriðið sem er
hápunktur verksins forgörðum að
Ekki veit ég hvemig á því stendur
að verk sem fjalla um enska lágstétt
virðast eiga upp á pallborðið hjá ís-
lensku leikhúsfólki, og vel að merkja
íslenskum áhorfendum. Verk Jim
Cartwrights hafa verið sýnd í öllum
atvinnuleikhúsunum undanfarin miss-
eri við gífurlegar vinsældir. Og enn er
höggvið í sama knémnn. Leigjandinn
segir okkur af portkonunni Lois og
vonlítilli leit hennar að betra og ham-
ingjuríkara lífi í umhverfi sem iyrst og
fremst lýtur lögmálum ftumskógarins.
Það hvarflar auðvitað að manni að
höfundurinn Simon Burke sé að
freista þess að feta í fótspor Cartw-
rights og nýta sér vinsældir verka
hans. En auðvitað er Ijótt að gera fólki
upp ætlanir og því rétt að setja punkt-
inn hér. f það minnsta er ljóst að
Leigjandinn er ekki verulega merki-
legt verk, persónumar eintóna og kli-
sjukenndar, skilningur og samúð höf-
undarins á örlögum þessa fólks tak-
markaður og húmorinn, sem í senn
getur skerpt, og gert manni návistina
við þennan ömurleika léttbærari er
víðsfjarri í þessu verki. í raun er hér
um að ræða léttmeti sem betur hæfir
sjónvarpsskjánum en virðulegum
Þjóðleikhúsum.
Leikstjóranum Hallmari Sigurðs-
syni er því nokkur vandi á höndum,
við að skapa úr þessu flata verki lif-
andi og skemmtilega sýningu. Hann
velur þá leið að treysta á innlifaðan og
lágstilltan leik leikaranna og byggja
upp spennu í sálrænum átökum þeirra.
miklu leyti vegna þess að fjarlægðin
milli persónanna sem takast á er hrein-
lega of mikil. Ógnin og átökin lenda í
einhverju tómarúmi og hið sama á við
um áhorfandann. Eftir stendur að
vinna Hallmars með leikurunum er
unnin af fagmennsku og fágun sem er
að verða eins konar vörumerki hans.
En að þessu sinni hefði örlítið meiri
gredda og geðveiki nýst betur til að
fleyta þessu vanburða verki yfir verstu
blindskerin.
Leikmynd Vignis ber þess merki að
þar er myndlistarmaður á ferð sem
vinnur meira út ífá sjónrænum þáttum
en leikhúslegum. Þannig var vandséð
hveiju hin holræsalegu hringform áttu
að þjóna í framvindu leiksins og virk-
uðu frekar utanáliggjandi og tilgerðar-
leg. Búningar hans voru hins vegar
betri og þjónuðu vel persónusköpun
leikaranna.
Hljóðmynd Georgs var vel unnin
og fagmannleg þannig lagað séð. En
hafi hún átt að magna spennuna og
skapa stemmningar var hún einfald-
lega of sterk fyrir þetta lágsiglda verk.
a n u a r
Lýsing Jóhanns Bjama var hógvær
en lítið notuð sem gerandi í sýning-
unni og hefði að ósekju mátt nota
hana meira til hljómfallsbreytinga.
Þýðing Hallgríms H. var lipur og
eðlileg og laus við allan ritmálsblæ.
Tinna Gunnlaugsdóttir leikur leigj-
andann Lois og gerir það vel og ekki
verður við hana sakast þó höfundinn
skorti reynslu til að ljá þessari persónu
meiri dýpt.
Örn Árnason fer með hlutverk
leigusalans Wise. Örn sem fyrst og
fremst er þekktur fyrir gamanleik og
sönghlutverk, glímir hér við hinn
bælda og vondapra kokkál og gerir
honum fantagóð skil og sýnir að hann
er fyrst og fremst góður leikari og sem
slíkur jafnvígur á gaman og alvöru.
Pálmi Á. Gestsson leikur úrhrakið
og ofbeldismanninn Pollock, týpa sem
er ekkert nýjabmm fyrir hann að fást
við. Pálmi er stór og kraftmikill leikari
og fer vel með þetta hlutverk, en verð-
ur eins og fleiri fyrir barðinu á
spennulítillri uppsetningaraðferð. Smá
tittlingaskítur, það að láta Pollock
byrja svona snemma að handleika
hnífinn tekur ógnina ansi mikið úr
þeirri senu þar sem hnífurinn er í aðal-
hlutverki.
Reed er í höndum Randvers Þor-
lákssonar. Persónan er á margan hátt
best unnin frá höfundarins hendi, býr
yfir mestum mótsögnum og er í raun
skítsokkurinn í verkinu. Randver nær
ekki að skapa úr honum trúverðuga
persónu og sú ógn sem Reed á að
skapa kemst aldrei til skila og verður
fremur flatur og átakalxtill í meðfömm
Randvers.
Anna Kristín Arngrímsdóttir og
Stefán Jónsson fara með lítil hlutverk
og gera það af trúmennsku.
Niðurstaða: Litlaus sýning sem
einkennist af hetjulegum tilraun-
um leikaranna við að blása lífs-
anda í nasir andvana verks.
Atburðir dagsins
1850 Skólasveinar hrópuðu
pereal! (niður með hann) að
Sveinbirni Egilssyni rektor
Lærða skólans. Þeir voru að
mótmæla skylduaðild að bind-
indisfélagi skólans. 1874 Sí-
amstvíburarnir frægu, Chang
og Eng, deyja með þriggja
klukkustunda millibili, 62 ára
gamlir. 1914 Eimskipafélagið
stofnað. 1934 Hvítur fátækling-
ur finnur 500 karata demant í
Suður-Afríku. 1975 Sjö fórust í
þyrluslysi á Kjalarnesi. 1979
Iranskeisari flýr úr landi og
leitar hælis í Egyptalandi. 1991
Eldgos í Heklu, stóð í fjóra
daga.
Afmælisbörn dagsins
Benjamin Franklin 1706,
bandarískur sljómskörungur og
vísindamaður. David Lloyd
Gcorge 1863, brcskur forsætis-
ráðherra. Al Capone 1899,
bandarískur glæpaforingi. Mú-
hameð Alí 1942, bandarískur
hnefaleikameistari.
Dóni dagsins
Ég viidi gefa handlegginn á
mér upp í axlarliö til þess að
hafa ekki lifað, cins og ég hel'
gert.'Það cr í mér helvítis dóni,
sem hugsar ekki um neitt nema
peninga. Hann sér við gentlc-
manninum. En />eir uilast
aldrei viö.
Hínar Benediktsson viö Þórö
Sveinsson lækni.
Málsháttur dagsins
Það er ckki oft, að fógetinn
kemur í Tálknafjörð.
Annálsbrot dagsins
Varð úti Einar Þorleifsson bóð-
ir Bjöms ríka, áður hirðstjóri, á
Sölvmannagötum. við 13.
mann. Riðu tveir dauðir í söðl-
unum, freðnir, til Staðar í
Hrútafirði aptur.
Vatnsfjaröarannáll elsti 1463.
Orð dagsins
Gekkstu þannig lífsins leið
langa gtítu og breiða:
Gerðir aðeins út úr neyð
tíðnmt mtínnuni greiða.
Egill Jónasson, 1899-1989, verka-
maður á Húsavík.
Skák dagsins
Pólski meistarinn Akiba Rúb-
enstein var í hópi bestu skák-
manna heims á fyrri hluta ald-
arinnar. Stíll hans var skáldleg-
uf, leiftrandi af andríki og ærsl-
um. Við skoðum skæra perlu
úr skríni Rúbensteins í dag.
Hann hefur svan og á leik gegn
Belsit/.nian í skák sem tefld
var í Varsjá 1917. Svarti ridd-
arinn á d4 er í uppnátni en
Rúbenstein hefur annað en
undanhald í huga. Þeir sem
finna fléttuna ættu að snúa sér
að atvinnumennsku í skák!
Svartur leikur og vinmtr.
1. ... Ii5l! 2. cxd4 h4 3. Dé2
Dxh2+I! Glæsilegt! 4. Kxh2
hxg3+ 5. Kgl Hhl Skák og
mát!