Alþýðublaðið - 26.07.1996, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ1996
s k o d a n
MIYBUBUBIB
21149. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Fréttastjóri Jakob Bjarnar Grétarsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Fangelsismálastofnun,
mannréttindi og
Alþýðublaðið
Alþýðublaðið hefur síðustu misseri ítrekað fjallað um málefni fanga á
íslandi. Að gefnu tilefni: þótt nýtt fangelsi hafi verið tekið í notkun á
Litla-Hrauni er ekki hægt að tala um opinbera stefnu í fangelsismálum
og réttindi fanga hafa verið þrengd til mikilla muna. Búið er að skerða
heimsóknartíma til fanga, minnka útivistartíma þeirra og banna þeim að
hafa ýmsa persónulega muni í klefum sínum. Fáir hafa orðið til að
blanda sér í opinbera umræðu um þessi mál, og engu líkara en fólk vilji
ekki „óhreinka sig“ með því að hafa afskipti af þeim sem er gert að búa
bakvið lás og slá. En skrif Alþýðublaðsins um þessi mál eru greinilega
ekki vel séð. Nú á að reyna að þagga niður umræðuna. Fangelsismála-
stofnun hefúr krafist þess að Ríkissaksóknari gefi út ákæru á hendur Al-
þýðublaðinu.
Samkvæmt upplýsingum frá Rannsóknarlögreglu ríkisins hefur Fang-
elsismálastofnun ákært vegna tveggja greina. Önnur birtist í blaðinu 6.
mars síðastliðinn og er merkt ritstjóra blaðsins. Þar er fjallað um þá
staðreynd, að heimsóknartími til fanga var skorinn niður úr sjö og hálfri
klultkustundu í tvær á viku. Engar skýringar voru gefnar, engin rök færð
fyrir þessari ákvörðun sem vitanlega hefur mikil áhrif á samskipti frels-
issviptra manna við ástvini sína. Jafnframt var vakin athygli á þeirri
staðreynd að fangar fá nú ekki lengur að taka við heimsóknum í klefa
sína. Gömlu klefunum, sem teknir voru úr notkun í fyrra, var breytt í
heimsóknarherbergi - fangamir kalla þessi herbergi „hrútastíur“. Fang-
elsismálastofnun sá heldur ekki ástæðu til að útskýra afhverju fangar
mega ekki lengur fá heimsóknir í klefa sína. í þessari opinberu stofnun
telja menn sig greinilega yfir það hafna að svara spumingum sem varða
starfsemi og stefnumörkun.
Þá hefur Fangelsismálastofnun líka kært vegna viðtals í Alþýðublað-
inu við Ólaf Gunnarsson fanga. Hann hefur staðið í eldlínunni allar göt-
ur síðan hann var dæmdur í fangelsi, og gagnrýnir Fangelsismálastofn-
un harkalega. í viðtalinu við Alþýðublaðið, 20. júm' síðastliðinn, sagði
Ólafur meðal annars: „Ef fólkið vill fá harðari og verri afbrotamenn út í
samfélagið, þá em fangelsin rétt rekin. Engin fjölmiðill, nema Alþýðu-
blaðið, þorir að birta þetta. Ég gerði könnun sjálfur á Litla-Hrauni og
þeir sem em í afplánun í annað uppí fjórtánda skipti em um sjötíu pró-
sent. Þessi svokallaða meðferð hjá Fangelsismálastofnun skilar verri
einstaklingum. Við emm að sóa geigvænlegu fjármagni cif almannafé í
tóma vitleysu. Fangar nenna ekki né þora að berjast fyrir umbótum því
þeir sjá hvaða útreið ég hef fengið.“
Ólafur hefúr Iíka sagt opinberlega það sem allir vita: Að stórfelld eit-
urlyfjaneysla viðgengst í fangelsum. Fangar virðast geta orðið sér úti
um hvaða eiturlyf sem er, - meðan engin markviss meðferð eða upp-
bygging fer fram. Sálfræðiaðstoð og hjálp við að losna úr vítahring eit-
urlyfja er í algem lágmarki. í raun ber allt að sama bmnni: Hin opinbera
stefna í fangelsismálum gengur útá að refsa mönnum harkalega fyrir
brot sín - en ekki fá þá til að snúa af villu síns vegar. Alþýðublaðið hef-
ur gagnrýnt þessa stefnu, enda er hún í eðli sínu heimskuleg, kosmaðar-
söm og mannskemmandi. Fangelsi eiga að vera betranarstofnanir, þar á
að fara fram uppbyggingarstarf á fólki sem lent hefur utan alfaraleiðar.
Af því yrði stórfelldur hagnaður og með því væri fyrst hægt að stemma
stigu við afbrotum.
Fangelsismálastofnun og starfsmenn hennar hafa ekki verið áberandi
í opinbeni umræðu um málefni fanga. Hvorki forstjóri Fangelsismála-
stofnunar né nokkur annar á þeim bæ hefur óskað eftir því að koma
sjónarmiðum sínum á framfæri í Alþýðublaðinu. Engar athugasemdir
hafa borist frá stofnuninni vegna skrifa blaðsins - en fangelsismálastjóri
hefúr á hinn bóginn margoft neitað að ræða við blaðið.
Fangelsismálastjóri vill ekki ræða málefni stofnunar sinnar eða fanga
opinberlega. Hann kýs að óska eftir því að Ríkissaksóknari annist málið
fyrir sig. Skilaboðin em skýr: Það á að þagga niður umræðuna - annars-
staðar en í viðhafnarviðtölum blaðs allra landsmanna.
En ekki kæmi á óvart þótt vopnin snerast í höndum fangelsismála-
stjóra. Nú verður ekki hjá því komist að ræða störf hans, stofnunarinnar
og málefni fanga á Islandi. Þessvegna snýst málið um annað og meira
en æm fangelsismálastjóra. ■
Issland
Kunningi Vikupilts dagsins kom að
máli við hann um daginn og hafði
ófagra sögu að segja af viðskiptum
sínum við Póst og síma en ég sagðist
því miður ekki mega að því að vera að
tala við hann því ég væri á leiðinni út
úr bænum. Þetta var fyrir viku...
... og ég búinn að vera á Flúðum
síðan og mér þykir vænt um allt þegar
ég ek aleinn um suðurlandsundirlend-
ið í þokusuddanum með Einar Krist-
jánsson kyrjandi í segulbandinu,
þennan drengilega og óaðfinnanlega
tenór sem bæði kunni að syngja veikt
og sterkt, sannur íslenskur karlmaður:
Því þar er allt sem ann ég - þar er mitt
drau-aumaland, raula ég angurvær
með og hljóma furðu mikið eins og
hann þar sem ég bruna eftir átóbana-
beinum veginum...
Vikupiltar
... því hér er allt sem ann ég. Tveir
dagar í viðbót og ég verð farinn að
bera það fram eins og sannur ættjarð-
arvinur með stuttu i-i og tveimur es-
sum: íssland. Ég hef grillað með fjöl-
skyldunni eins og sannur íslenskur
karlmaður. Ég hef hoppað með böm-
unum og kysst á öll meiddin. Ég hef
lesið ritsafn Hilmars Jónssonar. Hilm-
ars Jónssonar? Já drengur minn: nú er
maður á suðurlandsundirlendinu og
eingöngu verk borgaralegra höfunda
höfð í sumarhúsunum. Ég hef líka les-
ið bók efitir Gunnar Dal og aðra eftir
Snjólaugu Bragadóttur. Snjólaug var
best...
... og ég ek alls ekki mjög hratt og
þegar ég fer um Selfoss þar sem blasir
við manni stoltleg fánaborg með nöfn-
um alls konar nýrra mjólkurafurða
reyni ég að bjóða af mér góðan þokka
með aksturslaginu án þess þó að vekja
of mikla eftirtekt. Ég er vargur í vé-
um. Því að suðurlandsundirlendið er
ekki bara helsta mjólkurframleiðslu-
hérað landsins heldur líka goðorð
þeirra borgaralegu rithöfunda sem
flestir eru komnir langt fram yfir síð-
asta söludag og þóttust sviknir um
umbun fyrir að standa drengilega á
verðinum gagnvart heimskommún-
ismanum. Hér líður mér eins og ég
hafði villst yfir víglínuna sem dregin
var í árdaga. Mér líður eins og litlum
kisa í Öskjuhlíð. Verð hálf. smeykur
og fæ ávæning af því sem sjónvarps-
þýðendur kalla alltaf 'vænisýki*.
Imynda mér æstar en lágróma raddir í
síma: Heyrðu ég sá að strákurinn hans
Thors var að flækjast héma! - Neii!!
Ætla þeir þokkapiltar nú að fara að
stunda iðju sína hérH - Á ég að gera
eitthvað? - Nei bíddu átekta og gerðu
ekki neitt fyrr en ég er búinn að
hringja í strákana ...
... en ég hef enga iðju stundað hér
heldur bara setið á Flúðum í sæmd
minni: Ég hef gengið upp á hól, ég hef
farið út á róló, ég hef legið í potti í
kvöldgolunni og lapið bjór og horft á
íjöllin. Fjöllin: Einu sinni kom kunn-
ingi Vikupilts dagsins að máli við
hann og hafði ófagra sögu að segja af
viðskiptum sínum við æsku landsins.
Hann var í Þórsmörk með fjölskyldu
sinni og í næsta tjaldi voru unglingar á
fylleríi alla nóttina. Síðla næsta dag
sást grett og þrútið andlit gægjast út
um skörina á fyllibyttutjaldinu. Ungi
maðurinn horfði fýlulega í kringum
sig á stórbrotna náttúruna í sólskininu,
svo tautaði hann: Fjalladrasl...
... eitt af þessum fjöllum sem við
blasir ffá Flúðum er Ésjan. Það veitir
visst öryggi hér í villta hægrinu að sjá
svo vinstri sinnað fjall. f gær flaug hjá
mér hrossagaukur. Ég sá steindepil í
fyrradag, tsjikk tsjikk; ég sá hvít-
möðm og jakobsfífil. íssland. Ég ek
aleinn um suðurlandsundirlendið í
rigningunni og mér þykir vænt um
þann mikla hlýhug sem ég hef hvar-
vetna fundið í grillskálum. Mér þykir
vænt um bílinn minn og ætti kannski
að líta á hann sem meðlim í fjölskyld-
unni eins og þeir í auglýsingunum
vilja að maður geri - gefa honum jóla-
gjafir og sækja hann til Keflavíkur
þegar hann kemur frá útlöndum. Mér
þykir vænt um Póst og síma. Mér þyk-
ir vænt um þjóðina sem kaus enn einu
sinni forsetann sinn af djúpsæi og
visku þótt þau sögulegu tíðindi gerð-
ust að Sigmund og reykvíska intellíg-
ensían snem bökum saman gegn hon-
um og Sigmund enn ekki búinn að
fatta að snúa sér við. Þjóðin: að þessu
sinni var hún eins og skynugur skóla-
stjóri sem lengi hefur fylgst með efni-
legum nemanda í tossabekk, séð
hvernig þessi kynlega setti nemandi
hefur lengi reynt að tosa tossana áffam
og breyta tossabekknum í eitthvað
annað en nú kemst hann ekki lengra
og þá er hann tekinn og honum vippað
efst í besta bekk. Og tossamir geta aft-
ur farið að tossast, rífa kjaft við kenn-
arann, skrópa í nútímum...
... en Snjólaug var best. Hilmar er
dálítið einhæfur höfundur. Hann skrif-
ar aldrei um neitt annað en úthlutanir
úr sjóðum til rithöfunda. Meira að
segja ljóðin hans em um það. Fyrstu
greinar hans frá því í byijun sjötta ára-
tugarins em að vísu líflegar og sýna
sjálfstæði í hugsun og ástríðu. Svo
fylgist maður með sjálfstæðinu verða
að þvergirðingshætti, ástríðunni verða
að þráhyggju. íslenskur menntamaður.
Snjólaug er líka það sem kallað er
íhaldssöm í hugmyndafræði en ólíkt
honum er hún ekkert að stressa sig á
hugmyndum sínum heldur skrifar bara
sögur viss í sinni sök um að staður
konunnar sé á heimilinu og að afköst
við heimilisstörf sýni manngildi kon-
unnar öðm fremur. Þetta olli því að
róttækt fólk brást harkalega við bók-
um hennar á áttunda áratugnum, enda
ofmat það háskaleg áhrif bóka með
íhaldssama hugmyndafræði - hér fá
almennilegar afþreyingarbókmenntir
aldrei að þrífast þvi' allt verður að vera
það sem kallað er afhjúpandi, það er
að segja staðfestandi fyrir ríkjandi
hugmyndafræði vinstri sinnaðra há-
skólaborgara. Og nú þegar manni
finnst að 1980 hafi verið á síðustu öld
virðist manni augljóst að bók eins og
Dægurlagasöngkona dregur sig í hlé
ffá því ári hefur staðist mun betur tífn-
ans tönn heldur en bæði nýraunsæjar
afhjúpunarskáldsögur áranna á undan
og orðmargar en hixtandi kvenna-
skáldsögur áranna á eftir. Plottið er að
vísu algerlega fyrirsegjanlegt en jafn-
vel það veitir manni vissa þæginda-
kennd, nokkurs konar deja vu - það
veitir manni öryggistilfinningu. Og
hún er ekki að reyna að breyta sögu-
sviðinu, hún gengur að því sem vísu.
Fyrir vikið fær hún ráðrúm til að
draga fram eitthvað sem kalla má and-
rúmsloft tímans. Það er alls staðar. f
mannlýsingum og lýsingum á klæðn-
aði fólks, hvort heldur sparifötum eða
hversdagsflíkum, í bókbandi, í letur-
gerð, í prentvillunum. Hún ver miklu
plássi í að lýsa herbergjaskipan og
innréttingum í húsum, hún lýsir hús-
gögnum af nákvæmni, hárgreiðslu
fólks, mat og - auðvitað kaffidrykkju
og með því. Það er ekki til betri lesn-
ing í íslensku sumarhúsi. Rammís-
lenskur vemleiki með lykt, mold, poll-
um og fjöllum stígur fram úr bókinni
Dægurlagasöngkona dregur sig í hlé
án þess að maður taki beinlínis eftir
því, enda Snjólaug umfram allt yfir-
lætislaus höfundur. Persónur em ein-
faldar að gerð og í sniðum: sá
karlmannlegasti maður sem hún hafði
augum litið..en um leið vaxnar úr
íslenskum þokusudda. Glæsimennið
er síbjástrandi durtur sem lætur ekki
uppi hug sinn en er þess í stað á þön-
um um alla sveit að gera við bfla og
mykjudreifara - íslenskar konur eiga
að láta sig dreyma um slíka menn og
það er skylda íslenskra kvenrithöf-
unda að næra slíka óra. Það er mikil
synd að Snjólaug skyldi draga sig í hlé
því að hún skrifaði í merkri íslenskri
kvennabókmenntahefð, komin í bein-
an kvenlegg frá Guðrúnu frá Lundi,
bara ekki jafn orðmörg. í bókum Snjó-
laugar Bragadóttur finn ég íssland...
Ú I í
Atburðir dagsins
1936 Pétur Eiríksson synti
Grettissund, frá Drangey til
lands. Hann var aðeins 19 ára.
1952 Eva Peron, forsetafrú í
Argentínu, deyr. Hún var 33
ára. 1952 Farúk konungur Eg-
yptalands afsalar sér krúnunni
eftir valdarán herforingja. 1956
Nasser forseti Egyptalands
þjóðnýtir Súez-skurðinn, að-
eins mánuði eftir að hann
komst til valda. 1959 Til mik-
illa átaka kom á dansleik á
Siglufirði, þar sem á annað
hundrað skip voru í höfn. 1978
Fyrsta glasabamið í heiminum
fæðist.
Afmæiisbörn dagsins
George Bemard Shaw 1856,
írskur rithöfundur. Carl Jung
1875, svissneskur brautryðj-
andi á sviði sálgreiningar.
Stanley Kubrick 1928, banda-
rískur kvikmyndaleikstjóri,
gerði meðal annars Dr. Strang-
elove, 2001: A Space Odyssey
og A Clockwork. Orange.
Annálsbrot dagsins
Voru réttuð maður og kona frá
einum bæ við Elliðaár syðra;
hafði hann verið húsmaður hjá
henni og bónda hennar og
myrti hann, því vingott var
með þeim í meira lagi; þau líf-
látin í Kópavogi.
Mælifellsannáll 1704.
Lán dagsins
Giftu þig ekki til fjár. Það er
ódýrara að taka lán.
Skoskt máltæki.
Málsháttur dagsins
Mý flutti kvis í rófunni yfir
Rín.
Ást dagsins
Sá sem elskar sjálfan sig, á
sjaldnast keppinaut.
Benjamin Franklin.
Orð dagsins
Fölnar rós og bliknar blað
á birkigreinum,
húmar eins og haustar að
í hjartans leynum.
Kristján Jónsson Fjallaskáld.
Skák dagsins
Hvítur var að bjóða uppá
drottningakaup í skák dagsins.
Trifunovic hefur svart og á Ieik
gegn Subaric, og hann finnur
íeiftrandi snjalla vinningsleið.
Svartur leikur og vinnur.
1. ... Dxd4!! 2. Bxd4 R13+ 3.
Kfl Bb5 og mát verður ekki
flúið.