Alþýðublaðið - 05.09.1996, Blaðsíða 8

Fimmtudagur 5. september 1996
muBieiB
132. töiublað - 77. árgangur
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
■ Sigursteinn Másson fréttamaður er að vinna heimildarmynd - Aðför að lögum - um Geirfinnsmálið.
Jakob Bjarnar Grétarsson ræddi við Sigurstein sem segist hafa undir höndum áður óbirtar upplýsingar
sem hugsanlega gefi ástæðu til endurupptöku málsins
Ég get um fátt annað
hugsað þessa dagana
Á sunnudag fóru fram upptökur í dráttarbrautinni í Keflavík, þarsem Geir-
finnur átti stefnumót. Myndin sýnir hvar „Geirfinnur" kemur til þessa ör-
lagaríka fundar.
- segir Sigursteinn Más-
son og að Geirfinnsmálið
sé þess eðlis að ef menn
sogist inní það verði að
fara alla leið.
„í augnablikinu er ég í launalausu
leyfi frá Stöð 2 en er áfram fréttamað-
ur þar. Hagsmunir eiga á engan hátt
að skarast. Þetta er afmarkað mál,“
segir Sigursteinn Másson. Hann er
þessa dagana að vinna að gerð heim-
ildamyndar, tveggja þátta fyrir Sjón-
varp, en í myndinni eru meðal annars
atburðir málsins sviðsettir. I gær var
gengið frá samningum milli fyrirtækis
hans, Veritas ehf. og RÚV um með-
framleiðslu og sýningarrétt. Sigur-
steinn hlaut einnar milljón króna styrk
frá Menningarsjóði íslenskra útvarps-
stöðva. Síðan sú úthlutun átti sér stað
hefur Sigursteinn staðið í samninga-
viðræðum um frekari fjármögnun,
sýningarrétt og meðframleiðslu. „Flest
bendir til að þættimir verði sýndir á
erlendum stöðvum. Fjármögnunin
byggist á því að hluti Ijármagns komi
að utan,“ segir Sigursteinn en kostnað-
aráætlun hljóðar uppá tæpar 12 millj-
ónir króna.
Málsmedferð vekur athygli
utan landsteina
„Samningurinn við Ríkissjónvarpið
er góður þó að ég geti ekki greint frá
innihaldi hans. Einnig hef ég fengið
góð viðbrögð að utan þannig að það
vantar ekki mikið uppá að endar nái
saman. Norðurlöndin hafa sýnt þessu
áhuga, sérstaklega Noregur en einnig
eru Irland, England og Þýskaland inni
í myndinni. Hugsanlega fleiri aðilar.
En það er allt á samningsstigi núna
þannig að ég er ekki tilbúinn að greina
frá því hvaða stöðvar nákvæmlega um
er að ræða.“
Sigursteinn segir menn úti ekki
þekkja þetta mál lengur. „En það var
skrifað um þetta mál á sínum tíma í
þýskum blöðum og á Norðurlöndum.
Hins vegar er klárt að áhuginn úti er
að nokkru tilkominn útaf Karl Schútz,
þýska „rannsóknarlögreglumannin-
um“ sem var fenginn til liðsinnis rann-
sókninni á sínum tíma, og þess vegna
er lög mikil vinna, bæði hér og erlend-
is, að rannsaka hans feril. Schútz var
vel þekktur á sínum tíma úti í Þýska-
„Nú eru það allra síðustu 66 mínút-
ur úr Fundnum ljóðum Páls Ólafs-
sonar,“ segir Hjalti Rögnvaldsson en
hann flytur ljóð ásamt Halldóru
Bjömsdóttur leikkonu í kvöld á Kaffi
Austurstræti klukkan 22:30. Hjalti er
óvenju seint á ferli að þessu sinni
með dagskrá sína. „Já, eigandinn
verður að gefa túristum að borða til
klukkan tíu. Það er ekki stætt á því að
lesa íslensk Ijóð fyrir Þjóðverja sem
eru að matast,“ segir Hjalti. Þetta er í
þriðja skipti sem þau Hjalti og Hall-
dóra lesa úr ljóðum Páls og Hjalti
þvertekur fyrir það að hann sé orðinn
landi og hans tilkoma í málið þykir
mjög áhugaverð sem og rannsóknar-
aðferðir sem stundaðar voru hér heima
og meðferð málsins í heild sinni bæði
af hálfu rannsóknaraðila og dóms-
valdsins.“
Sigursteinn vill ekki fullyrða að
mannréttindi hafi verið brotin. „Ég
ætla ekki heldur að fullyrða að þau
sem dæmd vom í þessu máli séu sak-
laus. En þegar þættimir verða sýndir
þá munu hins vegar koma fram slá-
andi, nýjar upplýsingar sem aldrei
hafa komið fram áður. Síðan verður
það áhorfandans að vega og meta
hvað stendur eftir í málinu. Þetta
verða staðreyndir sem mikil áhersla er
lögð á að séu vel ígrundaðar og studd-
ar rökum, skjölum og framburði máls-
leiður á skáldinu. ,Jýei, aldrei. Þetta
er svo hugljúft. Þeir sem vilja vita
eitthvað um ástina verða endinlega að
kynna sér Pál Ólafsson."
En er Pdll ekki aðalega frœgur að
bía við börnin með Ijóðum d borð við
Lóan erkomin?
„Hann verður núna mjög frægur
fyrir Fundin Ijóð. Þetta em ástarljóð
og ég hefði haldið að allir blaðamenn
ættu að lesa Fundin ljóð. Þau ylja,“
segir Hjalti og virðist hafa mikinn
skilning á högum blaðamannastéttar-
innar.
metandi aðila. Það verður á engan hátt
aðeins stuðst við framburð sakborn-
inga.“
Sumir neita að tjá sig um
málið
Vinna að gerð myndarinnar hófst í
upphafi þessa árs. „Ég hóf þá að
skoða öll gögn málsins sem vom lögð
fyrir Sakadóm 1977 og Hæstarétt
1980 og lágu til grundvallar dómsnið-
urstöðum. Síðan þá hef ég leitað frek-
ari upplýsinga hjá Dómsmálaráðu-
neyti, Utanríkisráðuneyti, Saksóknara-
embætti og fleiri aðilum. Fyrstu mán-
uðimir fóm alfarið í gagnaöflun en
síðan hefur sumarið að miklu farið í
samningavinnu og ljármögnun. Einn-
ig gerðum við, en hópur manna kemur
að verkinu, kynningarmyndband sem
kynnt hefur verið innlendum sem og
erlendum aðilum."
Aðspurður segir Sigursteinn gífur-
lega vinnu hafa farið í þetta mál enda
eru til heilu bókasöfnin um það.
„Dómsskjölin sjálf em mjög mörg og
við höfum þurft að fara mjög rækilega
í gegnum þau. Auk þess þarf að tala
við marga aðila og sú vinna er tæplega
hálfnuð í dag. Ennþá em á bilinu 20 til
30 manns sem við þurfum að ná tali
af. Auðvitað eru sumir sem neita
hreinlega að tjá sig um málið. En það
þýðir ekkert að gefast upp með þá að-
ila. Ég lít svo á að núna, rúmum 20 ár-
um eftir að það kom upp, sé krafa í
samfélaginu þess efnis að málið sé
tekið til rækilegrar endurskoðunnar."
Sigursteini veittist skyndilega að-
gangur að öllum gögnum málsins og
varð það til að vekja áhuga hans en
þegar málið kom upp var hann á bam-
skóm. „Guðmundur Einarsson hvarf
aðfaramótt 27. janúar 1974 og Geir-
fmnur hverfur að kvöldi 18. nóvember
sama ár. Ég var ekki nema sjö ára
gamall þá þannig að ég gat á engan
hátt metið málið né fylgdist með fjöl-'
miðlaumfjöllun á srnum tíma. Ég kem
því að málinu með hreint borð og án
þess að hafa myndað mér fyrirfram
skoðun á því. En eftir því sem ég fór
lengra inní það þá vakti það æ meiri
áhuga minn. Nú er svo komið að ég
get um fátt annað hugsað. Þetta mál er
þess eðlis að ef maður sogast inní það
þá verður rnaður að fara alla leið. Ég
held að það sé ekki hægt að ná nein-
um árangri í rannsókn málsins án þess
að fylgja því stíft eftir."
Málið tekið upp að nýju?
í Aðför að lögum eru atburðir svið-
settir að verulegu leyti. „Við sviðsetj-
um atburði aðalega uppúr hæstaréttar-
dómi. Síðan sviðsetjum við líka sam-
kvæmt framburðum fangavarða og
annarra opinberra starfsmanna um það
sem gerðist í Síðumúlafangelsinu í lok
árs 1975 eða skömmu eftir að sak-
borningar voru handteknir og síðan
frameftir 1976. Sviðsetningamar felast
í aðalatriðum í þessu tvennu. Síðan
fórum við ofan í öll grundvarllaratriði
hæstaréttardóms og þær forsendur
sem Hæstiréttur gefur sér í dómsnið-
urstöðu." Enn hefur ekki verið ákveð-
ið hvenær eftirvinnsla myndarinnar
fer fram en gert er ráð fyrir því að
myndin verði sýnd í upphafi næsta
árs. Sigursteinn telur nokkra þætti
þess valdandi að áhugi á Geirfinns-
málinu er eins mikill nú og raun ber
vitni. „í fyrsta lagi hefur málið komist
á það stig að í fyrsta skipti hefur verið
skipaður sérstakur talsmaður Sævars
Cieselskys um kröfuna um endurupp-
töku málsins: Ragnar Aðalsteinsson.
Þannig er málið komið á nýtt stig. f
öðru lagi hefur Guðjón Skarphéðins-
son, einn tveggja sem dæmdir voru i
málinu og ekki höfðu dregið játningar
sínar til baka, nú komið fram og sagt
að einhverju leyti sína hlið á málinu.
Einnig held ég að það sem ræður því
að þetta mál er svona mikið til um-
fjöllunar núna sé sú staðreynd að
Sævar Ciescielsky hefur allar götur
síðan hann losnaði úr fangelsi barist
fyrir endurupptöku málsins. Sú barátta
er nú að vekja athygli nýrrar kynslóð-
ar. Nú liggja fyrir nýjar upplýsingar."
Er þitt mat að þœr nœgji til endur-
upptöku mdlsins?
„Ég er ekki lögfróður maður en ég
held að almenn réttlætiskennd manna,
eftir að staðreyndimar á bak við þetta
mál koma fram í þessum þáttum
tveimur, muni segja að það sé ástæða
til að endurskoða þetta mál.“
Lítill metnaður í gerð heim-
ildamynda
„Ég hef gífurlegan áhuga á þeirri
tegund af sjónvarpsefni sem heitir
heimildamyndagerð," segir Sigur-
steinn. „Mér finnst að henni hafi verið
illa sinnt fram til þessa - sérstaklega
heimildamyndum um þjóðfélagsleg
málefni. En þetta er dýr þáttagerð og
þar af leiðandi erfiðari í framkæmd en
ýmist annað sjónvarpsefni. En ég tel
að sjónvarpsstöðvunum beri rík
skylda til að sinna þessari tegund af
heimildaþáttagerð með betri hætti en
gert hefur verið. Því miður hafa heim-
ildamyndaþættir á íslandi oft ein-
kennst af því að talsverðir peningar
hafa verið settir í þætti sem í raun og
veru hafa kostað lítið. Við höfum
mörg afmörkuð dæmi um þætti um
einbúa eða sögu eða eitthvað sem af-
skaplega lítil vinna virðist hafa verið
lögð í og mér finnst það hafa skaðað
heimildamyndagerð á Islandi og
metnaðarleysi einkennt þessa grein
hingað til.“
■ Hjalti Rögnvalds enn og aftur á ferð með Ijóðalestur
Þetta er svo hugljúft
- segir Hjalti Rögnvaldsson leikari og Ijóðaupplesari