Alþýðublaðið - 16.10.1996, Side 7

MIÐVIKUDAGUR 16. OKTÓBER 1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
Hvar endar náttúran? Hvar byrja leiktjöldin?
í Listasafni Kópavogs hafa þær
hreiðrað um sig Ragnheiður Jónsdóttir
og Þorbjörg Höskuldsdóttir hvor með
sína einkasýningu á nýjum verkum.
Enda þótt sýningar þeirra séu afar
ólíkar og engir snertifletir augljósir
má samt finna með þeim samnefnara
eftir nokkra umþóttun. Vissulega
hverfist list beggja um náttúrusprotin
áreiti eins og list fjölmargra annarra
íslenskra listamanna en þau áhrif eru
engan veginn ómenguð. Ragnheiður
og Þorbjörg eru bersýnilega dætur
tveggja tíma, gamla Islands og hins
nýja.
Menning & listir
Halldór Björn
Runólfsson
listfræðingur
skrifar
Engin þjóð í Evrópu hefur mér vit-
anlega átt jafn erfitt með að kasta af
sér sveitalörfunum og við íslendingar.
í raun höfum við ekki enn stigið
skrefið til fulls þótt þjóðin hafi fýrir
löngu ákveðið að sökkva en ekki
hrökkva. Vandi okkar er hve afger-
andi við erum í allri ákvörðun. Sættir
milli ólíkra atvinnuhátta virðast
óhugsandi í okkar fúndamental samfé-
lagskerfi enda virðist mér sem við sé-
um optimalistar fremur en eklektistar
eða: Við trúum því enn að eitthvað
það ástand sé til sem kallast geti best
og heppilegast. Við sjáum með öðmm
orðum tilveruna í efsta stigi eins og
þjóðir sem eiga sér aðeins eina stóð í
tilverunni.
Svoleiðis pöpull eignast marga
predikara og mikla spámenn þegar
best lætur en tekst sjaldnast að slaka á
og lifa í áhyggjulausu tómarúmi líð-
andi stundar. Þjóðirnar fyrir botni
Miðjarðarhafs eru ágætt dæmi um
fólk sem á sér aðeins eina stóð í tilver-
unni þótt samanburðurinn sé ef til vill
eilítið of ýktur og öfgafullur. Óheppi-
leg ofuráhersla á einþætta leið til
bjargar og sáluhjálpar er þó einatt
fylgifiskur einhæfra og frumstæðra
búskaparhátta við óblíð skilyrði á
mörkum hins byggilega heims. Ein-
gyðistrúin er af svipuðum toga og trú-
in á sauðkindina. Sauðfjárbóndinn
Abel hlaut náð fyrir augliti Guðs með-
an akuryrkja Kains kom honum á
kaldan klaka. Svínarækt er þó enn
verri synd en bölvuð akuryrkjan og
nautgripahald er ekki annað en trúar-
legt framhjáhald eins og dansinn um
gullkálfmn sannar best.
List þeirra Ragnheiðar og Þorbjarg-
ar er uppfull af þeirri þversagna-
kenndu tilfinningaspennu serh ein-
kennir öll syndsamleg svik við hefð-
bundna lifnaðarhætti. Eins og allir
góðir listamenn eru þær nægilega
heiðarlegar til að gera þessa togstreim
milli hefðar og nýskipunar að inntaki
verka sinna. Til er urmull af falsspá-
mönnum sem njóta þess að túlka nátt-
úmna gegnum bílrúður og stofuglugga
án þess að gera nokkum tíma grein
fyrir skerminum sem stúkar þá frá
umhverfinu. Það er aðal raunverulegra
listamanna að horfast í augu við
vandamál líðandi stundar og leitast
við að túlka þau. Þeir láta hinum lítil-
sigldu eftir að hlaupast undan merkj-
um og ráðast á garðinn þar sem hann
er lægstur.
Sennilega voru konur næmari fyrir
umskiptum búskaparhátta þegar land-
inn var búinn að uppfylla mölina.
Leiðindin í hinu einmanalega um-
hverfi úthverfanna, þar sem náttúran
var mestmegnis numin gegnum gler-
rúður, hafa bitnað á þeim með marg-
fóldum þunga með því þær voru ein-
angraðar hver á sínum bás þegar karl-
amir héldu til starfa utan heimilisins. í
bókmenntum okkar eru mýmörg
dæmi um togstreituna milli borgarlífs
og sveitalífs og ósætti nútímamanns-
ins við sitt nýfengna hlutskipti. Nægir
að benda á sögur Svövu Jakobsdóttur
og Jakobínu Sigurðardóttur. Með sínu
kvenlega næmi tókust þær á við þver-
stæður hins gamla og nýja í umskipta-
róti eftirstríðsáranna.
List Ragnheiðar og Þorbjargar á sér
sömu rætur þótt úrvinnslan sé auðvit-
að öll önnur. Ragnheiður heldur áfram
að þróa mergjaðar, óhlutbundnar kola-
teikningar sínar og bætir nú við þátt-
um sem breyta þeim í einu vetfangi úr
óskipulegu og náttúrukenndu flæði
smástrika og skygginga í ákveðinn,
staðlaðan farveg sem óneitanlega
minna á hálfgagnsæ gluggatjöld eða
baðhengi. Með þessum einföldu en
áhrifaríku stuðlum verða teikningar
Ragnheiðar allt í einu menningarlegar
enda nefnir hún myndröðina Húm-
tjöld.
Tengsl flestra okkar við náttúruna
eru einungis óbein. Við finnum ekki
„Þannig eru kolateikningarnar tvímælalaust marg-
slungnustu verk Ragnheiðar til þessa. Einföld tæknin
fellur einstaklega vel að margræðu inntakinu.”
lengur fyrir henni á skrápnum. Við
njótum hennar oftast úr vemduðum
hýbýlum okkar eins og leikmyndar
bak við tjöldin. Þessi staðreynd íþyng-
ir okkur ef til vill enn meir en öðmm
Evrópubúum vegna þess að við gemm
ómeðvitað tilkall til titilsins „náttúm-
böm álfunnar". Hins vegar er þver-
stæðan sú að íslensk veðrátta er með
þeim ósköpum að hún verður ekki
þoluð án þéttra skerma og afkastamik-
illa varmagjafa. Við byggjum vel,
kyndum meir en góðu hófi gegnir og
dveljum innandyra mun oftar og leng-
ur en frændur okkar sunnar í álfunni.
Hin sjónrænu áhrif verða sterkari og
innilegri en önnur skynjun og geta
beinlínis reynst villandi eins og óraun-
hæf tálsýn. Náttúran verður að undur-
fagurri og heillandi umhverfismynd
handa prúðbúnum matargestum í Perl-
unni sem njóta lokkandi sólarlags
slitnir úr öllum beinum tengslum við
napran raunveruleikann utan dyra.
Þannig erum við í ámóta nánum
tengslum við náttúmna og geimfarar
við himinhvolfið.
Með Húmtjöldum sínum dregur
Ragnheiður fram þverstæður tilver-
unnar þar sem umhverfið er að mestu
numið prívat út um gler. Þessi óbeini
impressionismi líkist vissulega im-
pressionisma Monets - einkum Vatna-
liljunum - en um leið er hann líkt og
fíltraður úr fókus og lit. Þannig eru
kolateikningamar tvímælalaust marg-
slungnustu verk Ragnheiðar til þessa.
Einföld tæknin fellur einstaklega vel
að margræðu inntakinu.
Og andi þeirra rímar ágætlega við
málverk Þorbjargar þar sem skipulag-
ið ryður sér inn i náttúruna eins og
óhjákvæmilegt hróksendatafl. Ólíkt
impressionisma Ragnheiðar býður
beinskeytt klassík hennar ekki upp á
neinar vffilengjur. Náttúran hopar ein-
faldlega fyrir skipulaginu. Þar með
gætu málverk Þorbjargar verið inn-
legg í baráttuna um Seyðishóla í
Grímsnesi ef menn vildu túlka þau
svo bókstaflega. Frumgerðir hennar
eða arkitýpur fara vart milli mála.
Ekki er hægt að hugsa sér ákjósanlegri
táknmyndir menningarinnar en klass-
ískar súlur sem umtumast í riddara og
hróka og flísalögð gólf sem enda í
köflóttu skákborði.
Þessar ftumgerðir standa traustum
fómm í listasögunni. Áhrif Uccellos,
Mantegna, Leonardos og Duchamps
leyna sér ekki í myndum Þorbjargar
en persónuleg úrvinnsla hennar úr að-
föngunum hefur löngum hrifið sam-
ferðamenn hennar. Hún fiskar nefni-
lega ekki á ólíkum slóðum og Kjarval
gerði, og Einar Jónsson fyrir hans
tíma, en niðurstaðan er afar ólík. I
staðinn fyrir að líkja náttúrunni við
heilög vé eins og Baudelaire gerði
með orðum en áðumefndir listamenn
með leir og litum afhelgar Þorbjörg
vén og teflir þeim fram sem ógn við
ósnortna náttúm.
Mikið væri gaman að sjá meira af
undirbúningsteikningum Þorbjargar
og vatnslitaskissum. Verk hennar
byggja svo eindregið á teiknuðum
undirbúningi að það er nánast synd að
hún skuli ekki sýna fleiri en eina
vatnslitamynd á móti tíu málverkum.
Þetta eina smáverk býr yfir fögrum
fyrirheitum sem málverkin bergmála
vissulega með sínum hætti en þó ekki
með þeim hispurslausu töfrum sem
vamslitimir gera. f Þorbjörgu býr ber-
sýnilega meistari hinna viðkvæmari
miðla án þess hún geri sér fyllilega
grein íyrir því. ■
Dagskrá42. sambandsþings Sambands ungra
jafnaðarmanna, Breiðabliksskálanum í Bláfjöl um:
FÖStudagur 18. október Kl: 18:00 - 19:30Greiðsla þinggjalda og afhending þing-
gagna. Kl: 19:30 -19:45 Setning þingsins Gestur G. Gestsson, formaður SUJ flytur ávarp og setur
þingið. Kl: 19:45 - 20:00 Kosning starfsmanna þingsins: Þingforseta, varaforseta, aðalritara, vararitara,
þriggja manna kjörbréfanefndar, 7 manna nefndanefndar, forstöðumanna málefnahópa. Kl: 20:00 -
21:00 Skýrsla framkvæmdastjórnar SUJ, skýrsla framkvæmdastjóra SUJ, skýrsla styrktarsjóðs SUJ,
skýrslurformanna málstofa SUJ. Kl: 21:00 - 21:30 Umræður um skýrslur. Kl: 21:30 - 22:30 Laga-
breytingar. Kl: 22:30 Kvöldvaka og uppistandsdagskrá í umsjá fráfarandi framkvæmdastjórnar.
Laugardagur 19. október Kl 9:00 -10:00 Morgunverður. Kl 10:00 -12:30 Fundir mál-
efnahópa. Kl 12:30 -13:30 Matarhlé. Kl 13:30 -14:15 Álit málefnahópa, almennar umræður. Kl
14:15 -15:00 Umræður og afgreiðsla ályktana. Kl 15:00 -16:00 Kosning framkvæmdastjórnar SUJ.
Kl 16:00 -16:45 Kosningar í málstofur SUJ, stjórn styrktarsjóðs SUJ, tveggja endurskoðenda og
tveggja til vara. Kl 16:45 -18:00 Stjórnmálaályktun 42. sambandsþinas SUJ, umræður og afareiðsla.
Kl 18:00 -18:15 Þingslit. Kl 20:00 nA-v i iL//-vnL
VEGNA 42. SAMBANDSÞINGS SUJ.
nmaiaaiyKtun 4^. samDanaspings bUJ, umræour og argreiosií
HATIÐARDAGSKRA OG KVOLDVERÐUR
VEISLUSTJORI Davíð Þór Jónsson. HEIDURS-
GESTIR Jón Baldvin Hannibalsson og Bryndís Schram