Alþýðublaðið - 18.10.1996, Blaðsíða 2

B2
ALÞÝÐUBLAÐK)
FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 1996
• •• Að undanfömu hefur verið mikil umræða um kvótakerfið og tillögu þingflokks
Alþýðublaðið bað þingmenn úr öllum þingflokkum og formenn Sjómannasambandsins
Hverjir eru helstu annmarkar á
Á að taka upp
w
Hjálmar Arnason alþingismaður
Steingrímur J. Sigfússon alþingismaður
Einstaklingar fá
tugi milljóna
Banna á leigubraskið
með kvóta
Aðal annmarki núverandi
kvótakerfis, sem ég tel eitt
brýnasta mál þingsins núna
að taka á, er þetta óhefta framsal á
kvóta. Leiguliðafyrirkomulagið felur
annars vegar í sér að einstaklingar em
að maka krókinn og dæmi em um ein-
staklinga sem em að fá tugi milljóna
króna í þessum viðskiptum án þess að
stunda sjó. í öðm lagi hefur það þau
áhrif að stærri fyrirtækin tútna út á
kostnað minni útgerða, minni fisk-
vinnslufyrirtæki em að greiða hinum
stærri í raun styrk af sínu eigin fé, allt
upp í 20% af veltufé, sem kemur síð-
an niður á skiptahlut sjómanna. Þetta
kemur niður á stöðu fiskvinnslunnar
til að bæta aðstöðu sína og síðast en
ekki síst til að greiða fiskvinnslufólki
laun. Þetta er það réttlætismál sem
held ég að brenni mest á þjóðinni og
er mikilvægast að taka á.
Fyrst að laga til
Hvað varðar veiðileyfagjaldið þá er
mín skoðun sú, að eins og staða sjáv-
arútvegsins er nú í heild, bæði hvað
varðar útgerð og vinnslu, þá séu ekki
burðir til að taka upp veiðileyfagjald.
Fyrst þarf að laga til í rekstrarum-
hverfi greinarinnar. Þá á ég við að það
þarf að svara ýmsum stómm pólitísk-
um spumingum. Svo sem eins og; á
allur fiskur að fara á markað, taka á
leiguliðafýrirkomulaginu, gefa grein-
inni færi á að bæta stöðu sína eftir
langvarandi tapár og nokkur slík atriði
sem þarf að taka pólitíska afstöðu til
og skapa greininni eðlilegt rekstrar-
umhverfi. í fýllingu tímans, þegar og
ef, og við skulum vona að að því komi
að greinin fari að skila hagnaði og
standi vel að vfgi, finnst mér koma
mjög til greina að skoða þá leið að
skattleggja hana með þeim hætti sem
að hefur verið nefnt veiðileyfagjald.
Eg tel að langalvarlegasta mein-
semdin í núverandi kvótakerfi
sé leigubraskið með veiðiheim-
ildirnar. Ég vil gera mjög skýran
greinarmun á annars vegar varanlegu
framsali og hins vegar rétti til að leigja
veiðiheimildimar innan ársins endur-
tekið. Hafa sem sagt tekjur af þeim ár
eftir ár án þess að menn nýti þær sjálf-
ir, nema kannski að því litla leyti er
nemur 50% annað hvort ár. Þó er út-
færslan þannig að það hefur takmark-
að gildi þar sem hún snýst um að nýta
50% af þorskígildum veiðiheimild-
anna með einhverjum hætti. Þetta
skapar allt það mikla leiguliðafyrir-
komulag, tonn á móti tonni viðskipti
og óánægju með kjör sjómannna sem
eru skert með þátttöku í leigunni í
reynd með lægra fiskverði og svo
framvegis.
Auðvitað má benda á ýmislegt
fleira, eins og spurninguna um það
hvort kerfið eigi að vera þannig að
veiðheimildimar geti færst algerlega
milli skipa ffá minnstu trillum á afla-
marki og upp í stærstu verksmiðju-
skip. Það er vissulega ástæða til að
hafa áhyggjur af ýmsu sem þar er í
gangi. Veiðiheimildir færast yfir á
stærri skip sem breyta forsendum fyrir
nýtingu lífríkisins, svo sem þegar
veiðiheimildir færast frá netaveiðum
eða krókaveiðum upp í togveiðar. Það
sama má segja um samþjöppun veiði-
heimilda, öryggisleysi byggðarlaga og
svo ffamvegis. Allt em það afleiðingar
af því að einhvers konar viðskipti telja
menn að þurfi að leyfa. Einn alvarleg-
ur annmarki enn sem menn em sam-
mála um að flest aflamarkskerfi hafi í
för með sér er að þau auki hættuna á
úrkasti.
Þetta em að mínu mati alvarlegustu
meinsemdimar sem tengjast veiðinni
og kannski tilfærslu veiðiheimilda
með vissum hætti. Allt þetta tel ég að
hægt sé að leysa án þess að fóma kost-
um aflamarkskerfisins sem em vissu-
lega miklir, að minnsta kosti fyrir
stærri skip. Það á einfaldlega að gera
með því að banna þessa leigu og setja
viðskipti með varanlegar veiðiheim-
ildir á viðurkenndan markað þar sem
samband kaupenda og seljenda er rof-
ið og koma þannig í veg fýrir óheil-
brigða viðskiptahætti. Það má gera til-
raun til að leysa úrkastvandann eða
minnsta kosti draga úr honum með því
að útfæra reglur um tiltekna með-
höndlun aflans.
Úr öskunni í eldinn
Svarið við seinni spumingunni er
það, að veiðileyfagjald eða auðlinda-
skattur ofan á núverandi óbreytt
kvótakerfi leysir engan vanda. Með
því fæmm við úr öskunni í eldinn. Ég
hygg nú að fleiri og fleiri séu að átta
sig á því, sérstaklega þeir sem nú em
hnepptir í viðjar leiguviðskiptanna eða
em fómarlömb þeirra með einum eða
öðmm hætti. Kvótalitlir einyrkar í út-
gerð, sjómenn og fiskverkafólk, illa
stödd byggðarlög. Þessir aðilar átta sig
auðvitað á því að leiga ofan á núver-
andi ástand, viðbótargjaldtaka, yrði
aðeins til að gera þeirra stöðu enn
verri. Þessi útgjöld hafa tilhneigingu
til að leita út í leiguverðið og skipta-
verð til sjómanna, skerða kjör fisk-
verkafólks í landi sem og gera stöðu
byggðarlaga sem em illa stödd með
veiðiheimldir enn lakari.
Það er því reginmisskilningur að
með einhverri gjaldtöku, hvort sem
það er kallað auðlindagjald, veiði-
leyfagjald eða skattur, ofan á núver-
andi núverandi kvótakerfi í óbreyttri
mynd, leysi nokkum vanda. Þvert á
móti gerði það illt verra. Auk þess
leiddi slík gjaldtaka til þess að yfir-
burðir hinna efnahagslega stóru og
sterku yrðu enn meira yfirgnæfandi.
Þeir hafa bolmagn til að borga gjaldið
en hinir ekki. Aðrar hugmyndir um
gjaldtöku, til dæmis með uppboði
veiðiheimilda eru vissulega annars
eðlis. Þær fela hins vegar í sér annars
konar hættu. Þá gætu fáir stórir og
sterkir aðilar látið greipar sópa um
veiðiheimildimar, náð þeim öllum til
sín og síðan myndu þeir krefjast ffels-
is til að endurráðstafa þeim, með leigu
eða láta aðra veiða fýrir sig sem verk-
taka og svo ffamvegis. Með sKku fyr-
irkomulagi fæm menn einnig úr ösk-
unni í eldinn.
Mín niðurstaða er því sú að það
hefur enginn maður, hvorki einstakur
stjórnmálamaður, fræðimaður né
stjórnmálaflokkur sýnt framá neiha
færa leið að mínu mati til að taka þetta
gjald öðru vísi en það geri bara illt
verra. Ég tel það ranga nálgun frá upp-
hafi að tala um veiðileyfagjald sem
einhveija lausn í sambandi við stjóm
fiskveiða. Þar eiga menn að ráðast að
rótum vandans en ekki að fara að beita
einhverri gjaldtöku sem hhðarráðstöf-
un eða deyfilyfi vegna gmndvallar-
meinsenda í stjómkerfinu. Ef leigan
verður bönnuð tel ég að þessi ræðu-
höld um auðlindaskattinn nuni að
miklu leyti hverfa þar sem þá er sú
meinsemd ekki lengur fýrir hendi sem
rök fyrir því að leggja á veiðileyfa-
gjald.
Hvort einhvem tíman seinna yrði
niðurstaðan sú að láta sjávarútveginn
og allar hliðstæðar greinar greiða eitt-
hvert gjald til samfélagsins með vísan
til þess að þær byggðu á sameiginlegri
auðlind er skattapólitísk ákvörðun og
að mínu mati allt annar hlutur.