Alþýðublaðið - 17.01.1997, Blaðsíða 5

rÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
Mér finnst hafa verið litið á mig frá upphafi sem einn af
þeim höfundum sem ekki átti að verða. Óþægilegur fyrir
menningarelítuna, andstyggilegt aðskotadýr í augum
þeirra sem eiga gilda sjóði og lifa í klíkusamfélagi.
tók Eysteinn okkur í gegn og hann
sannfærði okkur. Svona eiga forystu-
menn ykkar krata líka að tala.“
Jónas var bara reiðari en
aðrir menn
Hvernig menn voru Eysteinn og
Hermann?
„Eysteinn var mjög sérstakur maður
og stóð með manni gegnum þykkt og
þunnt. Hið sama má segja um Her-
mann. Þeir vom ólíkir menn en unnu
vel saman. Þeir máttu ekki vamm sitt
vita, en það var alltaf meiri glanna-
gangur í kringum Hermann. Hugsaðu
þér, báðir þessir menn verða ráðherrar
komungir menn, Eysteinn 27 ára og
Hermann 36 ára. Þetta eru mennta-
skóíastrákar. Én fíinkir menn. Þeir
höfðu Jónas frá Efriflu á bak við sig en
hann gat verið Akkillesarhæll því
hann vildi öllu stjóma. I Framsóknar-
flokknum átti Jónas vinum að mæta
en ekki stuðningsmönnum.
Og svo var annar stjómmálamaður,
Vilmundur Jónsson, geysilega
skemmtilegur maður og stórgáfaður.
Hann og Héðinn Valdimarsson skrif-
uðu Jónasi bréf og sögðu: „Þú ert
frekur og vitlaus og við viljum ekki
hafa þig í ríkisstjóminni“. Fyrir bragð-
ið varð Jónas ekki forsætisráðherra.“
Það voru skapgerðarbrestir í Jón-
asi, eða hvað?
„Nei, nei. Hann var bara reiðari en
aðrir menn. Hann gekk langt í öllu
sem hann gerði. Hann vann eins og
berserkur alla daga og skapsmunimir
vom svo miklir að hann mddi frá sér
með látum. Hann eignaðist ótrúlega
marga óvini og hlífði þeim ekki. En
honum fyrirgefst margt því hann af-
rekaði margt.
Okkur Jónasi var vel til vina og við
töluðum ýmislegt. Jónas sagði eitt
sinn við mig, þegar hann var sestur í
helgan stein: „Nú er mér orðið vel við
alla menn. Reyndar var mér aldrei illa
við neinn. Þegar ég fór heim á kvöldin
eftir að hafa verið í slagnum allan
daginn þá lokaði ég hurðinni á eftir
mér og ajlt var gleymt“. En hann
sagði mér að einu sinni hefði hann séð
eftir því að hafa ekki tekið dýpra í ár-
inni en hann gerði. Það var út af deil-
um á þingi um lifratoll. Þar tókust þeir
á Jónas og Ólafúr Thors. ,£g skamm-
aðist lengi og mikið,“ sagði Jónas, „en
ég átti ekki að eyða tímanum í það. Ég
átti bara að segja: „Þið emð vondir
menn“ - og ganga svo út.“
Finnst þér stjórnmálamennirnir í
dag kannski sviplitlir miðað við þá
gömlu?
„Ekki er það nú. Þeir em bara öðm-
vísi. Slípaðri. Ég hef alltaf mikið dá-
læti á Jóni Baldvini. Mér finnst hann
góður krati. Hann minnir mig á Jón
Baldvinsson, en er dugmeiri. Það er
svo einkennilegt að mér líkar yfirleitt
betur við krata en framsóknarmenn.
Ég skil eiginlega ekkert í því sjálfur.
Annars eiga kratar ekki neinn mann
núna sem jafnast á við Vilmund land-
lækni. Hann var fyndinn og skemmti-
legur, alveg indæll, meira en hægt er
að lýsa.“
Finnst þér að Vilmundur hefði átt
að einbeita sér meir og lengur að
stjónimálum en hann gerði?
„Ég er sammála Jónasi frá Hriflu
sem sagði við mig rokhneykslaður:
vHugsaðu þér, eitt ágætasta höfuð á
Islandi vill verða landlæknir!"
Segðu mér meira jrá Vilmundi.
„Eitt sinn mætti ég Vilmundi á
horninu á Ingólfsstræti. Hann tók í
olnbogann á mér eins og hann var
vanur og sagði: „Komdu, Halldór er
heirna." Ég fór með honum heim. Þar
er Halldór Laxness, nýbúinn að gefa
út Skáldatíma, og fer nú að segja okk-
ur svakalega mikla sögu af manni sem
hann hafði kynnst á Spáni. Sá hafði
haft í sér stóran orm. AJltaf át maður-
inn á við tíu en var ætíð jafn horaður
því ormurinn tók allt til sín. Halldór er
í miklum ham í lýsingum sínum á
hörmungum þessa manns, en Vil-
mundur, læknirinn sem mestan áhuga
hefði átt að hafa á sögunni, horfir stíft
á vegginn og segir loks: Já, jæja, nú,
heyrðu, er annars ekki eitthvað að
frétta?"
Mér fannst dónalegt af lionum að
tala svona við Nóbelsskáldið.
Vilmundur stóð eins og guðfaðir á
bak við ýmsa menn. Vestur á ísafirði
dvaldi Þórbergur hjá honum, ungur
maður, og skrifaði Bréf til Láru. Þarna
vora tveir normal menn á ferli á ísa-
firði og ekkert sögulegt við það, en ef
maður les Bréf til Láru þá finnst
manni eins og þetta hafi allt verið
hálfgert tívolí.
Það fór vel á með okkur Þórbergi,
en ég get ekki sagt að við höfum
kynnst mikið. í eðli sínu var hann
hóglátur, gáfaður og kurteis maður.
Það er ekki fyrr en maður fer að lesa
hann að maður sér þessi skrítilegheit.
A einstaka stundum gat hann reyndar
verið sérkennilegur. Eitt sinn komum
við að Skálholti þegar verið var að
grafa upp kistu Páls biskups. Þórberg-
ur rýkur beint í garðinn og þramar til
mannanna sem voru ofan í gröfunum:
„Eru nokkrir draugar hér?“
Sumir segja að þjóðin sé að gleyma
Þórbergi.
„Þjóðin gleymir honum aldrei.
Menn geta það ekki. Hann er svo mik-
ill hugsuður. Maður frá Suðursveit.
Óskemmdur af skólum. Fullur af nátt-
úragreind."
En hann hafði skelfilega rangt fyrir
sér ípólitíkinni.
„Mér frnnst allt í lagi að graflarar
hafi rangt fyrir sér í pólitík. En ég þoli
ekki þegar harðkúluhattar og vitleys-
ingar með vöðvabúntin utan á sér setja
sjálfa sig á stall og níðast á öllum sem
ekki era sammála þeim. Ég hef kynnst
mörgum sem vora harðir sósíalistar en
það kom aldrei fram í neinu nema
manngæsku. Þórbergur var einn
þeirra."
Hef engan áhuga á rómans
eftir dauðann
Segðu mér svona í lokin, kvíðirðu
því að kveðja lífið?
„Nei, ég kvíði ekki dauðanum. Ég
hef alltaf haldið því fram að þá taki
við eilífur svefn. Hvað ætti arrnars að
gera við allar þessar sálir? Ég skal
segja þér að ég hef engan áhuga á
rómans eftir dauðann. Trúir þú á líf
eftir dauðann?"
Eg er ekki í nokkrum vafa.
„Helvíti ertu kræf. Þú ert svo ung.
Þetta kemur allt með aldrinum.
Mundu mín orð. Efinn á eftir að koma
til þín.“
Hver eru mestu vonbrigði sem þú
hefur orðiðfyrir í lífinu?
„Sjálfsagt varð ég fyrir einhverjum
vonbrigðum þegar ég var ungur, en ég
er löngu búinn að gleyma þeim. Mér
finnst lífið einhvem veginn þannig, að
annað hvort sé það allt saman ein stór
vonbrigði eða maður fmni ekki von-
brigðin. Nei, þegar allt kemur til alls
hef ég líklega aldrei orðið fyrir von-
brigðum. Mér þykir vænt um að hafa
fengið að vera til.“
En þú fórst aldrei mjúku leiðina í
lífinu.
„Ekki ef önnur leið fannst.“ ■