Alþýðublaðið - 30.01.1997, Blaðsíða 2

2
FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 1997
_________ALPVÐUBLAÐÐ
askvrin
n
MHVIIIIIÍIÍIIH
21248. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi
Ritstjóri
Auglýsingastjóri
Umbrot
Prentun
Alprent
Sæmundur Guðvinsson
Ámundi Ámundason
Gagarín ehf.
ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Tölvupóstur alprent@itn.is
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Atvinnuleysi
og vinnumiðlun
Atvinnuleysi var heldur minna hér á landi í fyrra en árið á und-
an. Á árinu 1996 voru að meðaltali 5.790 manns að meðaltali á
atvinnuleysisskrá, sem jafngildir 4,3% af áætluðum mannafla á
vinnumarkaði samkvæmt spá Þjóðhagsstofnunar. Atvinnuleysið
var hins vegar að meðaltali 5% árið 1995. Milli ára hefur at-
vinnuleysi minnkað um 11% að meðaltali á landinu. Það vekur
hins vegar athygli að á höfuðborgarsvæðinu, þar sem atvinnulífíð
er íjölbreyttast, hefur atvinnuleysi aðeins minnkað um 2% í fyrra
miðað við árið áður. Þar er meðalljöldi atvinnulausra um 3.800
manns. Það hlýtur að valda áhyggjum hve lítt miðar að draga úr
skráðu atvinnuleysi á höfuðborgarsvæðinu. Að vísu verður taka
tillit til þess að á því svæði er rekin umfangsmikil svört starfsemi
í ýmsum atvinnugreinum. Þar má til dæmis nefna ýmis konar
veitingastarfsemi, sem virðist blómstra fyrir utan lög og rétt. Þar
ér'stór hópur fólks í vinnu en hvergi á launaskrá. Margt af því
fólki lætur skrá sig atvinnulaust og hirðir atvinnuleysisbætur.
Þessi staðreynd er á allra vitorði en hins vegar er lítið gert til að
uppræta þennan ósóma. Það er ekki aðeins að bætur eru sviknar
úr opinberum sjóðum, heldur tapast einnig umtalsverðar skatt-
tekjur af þessari starfsemi. Hér er um að ræða einn hluta neðan-
jarðarhagkerfís sem veltir milljörðum króna á ári. Þetta breytir þó
ekki því, að umtalsvert atvinnuleysi er viðvarandi á höfuðborgar-
svæðinu. Það er því gjörsamlega út í hött þegar ríkisvaldið reynir
að fá borgarstjóm Reykjavíkur til að draga úr framkvæmdum
undir því yfirskini að það þurfi að koma í veg fyrir þenslu. Nær
væri að hraða framkvæmdum eítir því sem unnt er í því skyni að
auka atvinnu. Sömuleiðis þarf áfram að vinna ötullega að eflingu
löglegs atvinnurekstrar á höfuðborgarsvæðinu með öllum tiltæk-
um ráðum.
Svo virðist sem opinberum skrifstofum, sem skrá þá einstak-
linga sem em án vinnu, verði lítið ágengt við að aðstoða þá að
finna nýtt starf. Samkvæmt tölum frá félagsmálaráðuneytinu vom
skráð samtals 33 laus störf hjá vinnumiðlunum um land allt í lok
desember. Þar af vom sex laus störf skráð hjá vinnumiðlunum á
höfuðborgarsvæðinu. Það er því litla hjálp að fá hjá þessum skrif-
stofum fyrir þá sem em að leita eftir atvinnu. Margir einstakling-
ar em mjög duglegir við að leita eftir vinnu á eigin spýtur og
þurfa ekki á neinni aðstoð að halda. Aðrir gefast upp á því að
ganga á milli fyrirtækja og stofnana dag eftir dag, viku eftir viku
og mánuð efltir mánuð í leit að vinnu án þess að það beri nokkum
árangur. Fólk missir kjarkinn, finnst því vera hafhað af samfélag-
inu og enginn hafi not fyrir starfskrafta þess. Það missir jafnvel
alla löngun til að fara út á vinnumarkað á ný, verður afskipt í
þjóðfélaginu og lokar sig af. Því þarf að stórauka aðstoð við þetta
fólk um útvegun vinnu. Það má til dæmis gera þá kröfu til opin-
berra fyrirtækja og stofnana, að þar gangi atvinnulausir fyrir um
störf sem losna eftir því sem unnt er. Riki og sveitarfélög ættu að
ganga á undan með góðu fordæmi í stað þess að ráða sífellt til sín
fólk vegna ættartengsla eða klíkuskapar. ■
■ Mikil fjölgun útlendinga til starfa hér á landi
Liðlega 1200 atvinnuleyfi
til útlendinga í fyrra
Félagsmálaráðuneytið veitt í fyrra
samtals 1.206 atvinnuleyfi til útlend-
inga en árið áður 1.172. Þama er því
ekki um mikla fjölgun að ræða. Hins
vegar hlýtur þessi fjöldi að vekja at-
hygli með tilliti til þess hve skráð at-
vinnuleysi er mikið á landinu. Á síð-
asta ári synjaði ráðuneytið um heimild
til ráðningar á 39 útlendingum. Þar af
var um að ræða 16 störf við fisk-
vinnslu og 12 vegna umsókna um að-
stoð á heimilum.
Samkvæmt gögnum félagsmála-
ráðuneytisins voru gefin út 361 nýtt
tímabundið atvinnuleyfi á árinu 1995.
Á árinu 1996 fjölgaði verulega veit-
ingum á nýjum atvinnuleyfum og
urðu þær samtals 691. Þetta er talið
endurspegla betra gengi landsmanna í
atvinnu- og efnahagsmálum sem skap-
aði stóraukna eftirspum eftir erlendum
starfsmönnum.
Til samanburðar má geta þess að ár-
ið 1992 voru gefin út 601 nýtt at-
vinnuleyfi, árið eftir vom þau 438 og
árið 1994 voru leyfin 324. Hér ber að
hafa í huga að EES-borgarar eru í töl-
um fyrir árin 1992 og 1993. Árið 1993
vom gefin út 152 ný dvalarleyfi vegna
EES-borgara. Fyrsta árið eftir að EES-
samningurinn tók gildi, það er árið
1994, vom gefin út 146 ný dvalarleyfi
vegna borgara frá aðildanfkjum sam-
bandsins.
I yfirliti sem félagsmálaráðuneytið
hefur tekið saman um veitingu at-
vinnuleyfa kemur fram að tölum ráðu-
neytisins og útlendingaeftirlitsins yfir
veitt atvinnuleyfi þarf ekki í öllum til-
vikum að bera saman. Tölur ráðuneyt-
isins byggja á veittum leyfum. Tölur
útlendingaeftirlitsins veita upplýsingar
um útlendinga sem raunverulega
komu hingað til lands til að vinna.
Eitthvað mun vera um það að útlend-
ingar, sem heimilað hefur verið að
vinna hérlendis, koma ekki til lands-
ins.
Leyfi framlengd
Á því er vakin sérstök athygli að í
70 tilvikum hefur verið gefið út tví-
vegis atvinnuleyfi vegna sama ein-
staklingsins á árinu 1996. Skýringin er
sú að fyrst er veitt tímabundið at-
vinnuleyfi með gildistíma sem er inn-
an almanaksársins. Þessu tífnabundna
atvinnuleyfi er síðan framlengt fyrir
árslok. Hliðstæð tala fyrir 1995 hefur
ekki verið tekin saman.
Samtals voru 325 leyfi framlengd á
árinu 1996 á móti 377 árið áður. Hér
er um nokkra fækkun að ræða, en
skýring felst að hluta til í veitingu á
óbundnum atvinnuleyfum.
Óbundin leyfi
Á árinu 1995 voru samtals gefin út
401 óbundið leyfi. f yfirliti yfir veitt
atvinnuleyfi á því ári var lögð á það
áhersla að óbundin atvinnuleyfi væri
ný tegund atvinnuleyfa sem byrjað var
að veita í ársbyrjun 1995. Búist var
við að útgáfa á óbundnum leyfum yrði
mikil íyrsta árið en síðan drægi úr eft-
irspuminni og það hefur gengið eftir.
Samtals voru veitt 154 óbundin leyfi í
íyrra. Óbundið atvinnuleyfi er veitt út-
lendingi en ekki atvinnurekenda.
Hægt er að sækja um slíkt leyfi þegar
viðkomandi útlendingur hefur öðlast
ótímabundinn dvalarrétt hér á landi
sem að öllu jöfnu er veittur eftir þrigg-
ja ára samfellda dvöl á fslandi. Á ár-
inu 1996 voru flest óbundin atvinnu-
leyfi veitt Pólverjum eða 25, Filipps-
eyingum 21 og Tælendingum 18.
Einnig voru Bandaríkjamenn hlutfalls-
lega fjölmennir. Ríkisborgarar sömu
ríkja skera sig einnig úr að því er
varðar tímabundin atvinnuleyfi. Á ár-
inu 1996 var í samtals 395 tilvikum
veitt leyfi til að ráða Pólverja til vinnu
hér á landi. Hliðstæð tala fyrir 1995
var 215. Heimilt var að ráða Filipps-
eyinga í 102 tilvikum, Bandaríkja-
menn í 75 og Tælendinga í 46 tilvik-
um.
Flestir f fiskvinnslu
Yfirlit yfir starfsgreinar þar sem út-
lendingar voru helst ráðnir til starfa
endurspeglar mikinn fiskafla á síðasta
ári. Þá var atvinnurekendum í fisk-
vinnslu heimilað í 312 tilvikum að
ráða til sín nýja erlenda starfsmenn
sem komu frá ríkjum utan Evrópska
efnahagssvæðisins. Hér er um að ræða
mjög mikla aukningu þegar haft er í
huga að árið 1995 voru veitt 130 slík
leyfi. Ráðning erlendra málmiðnaðar-
manna í störf hér á landi vekur at-
hygli. Á árinu 1995 var ekki veitt leyfi
vegna ráðningar á málmiðnaðarmönn-
um en í fyrra voru veitt 48 shk leyfi.
Eins og á árinu 1995 var töluvert
um umsóknir um heimild til að ráða
Austur-Evrópubúa og Bandaríkja-
menn til að leika með og þjálfa hand-
knattleiks-, knattspyrnu- og körfu-
knattleikslið. Við flokkun nýrra leyfa
eftir störfum kom í ljós að árinu 1996
var í 42 tilvikum heimilað að ráða út-
lendinga til að þjálfa og leika með ís-
lenskum íþróttaliðum, 29 útlendingum
var heimilað að starfa við það sem
flokka má undir verslun og ýmis kon-
ar þjónustu á hótelum og veitingahús-
um.
Flestir f Reykjavík
Þegar ný atvinnuleyfi eru flokkuð
eftir sveitarfélögum kemur í ljós að
flestir útlendingar hafa verið ráðnir í
vinnu í Reykjavík og kemur það ekki
á óvart. Hlutfallslega flestir tækni-
menn og aðrir sérhæfðir starfsmenn
eru ráðnir þangað. Þessi hópur dvelur
yfirleitt skemur en aðrir og veiting
leyfa tíðari. Fiskvinnslu- og útgerðar-
íyrirtæki á Vesturlandi og á Vestijörð-
um hafa fengið hlutfallslega mörg
leyfi til ráðningar á erlendum starfs-
mönnum. Benda má á Hmfsdal, Bol-
ungarvík og Flateyri. Hins vegar eru
fá leyfi veitt fyrirtækjum á Akranesi, í
Vestmannaeyjum og á Norðurlandi
vestra svo nefndir séu staðir þar sem
rekin er umfangsmikil fiskvinnsla.
Mikil aukning hefur orðið á veitingu
atvinnuleyfa til fyrirtækja á Akureyri
en þau hafa einkum sótt um leyfi til að
ráða erlenda málmiðnaðarmenn til
starfa við tímabundin verkefni.
Framlengd leyfi dreifast meira um
landið. Fyrirtæki í stærstu sveitarfé-
lögunum fá flestar framlengingar.
Þannig hafa fyrirtæki í Reykjavík
fengið 99 leyfi framlengd. Einnig má
nefna mörg framlengd leyfi íyrirtækja
í Hnífsdal og Grundarfirði.
Helstu skilyrði þess að ráðherra sé
heimilt að veita atvinnuleyfi em sam-
kvæmt lögum þau, að kunnáttumenn
verði ekki fengnir innanlands, at-
vinnuvegi landsins skorti vinnuafl eða
aðrar sérstakar ástæður mæli með
leyfisveitingu. ■
Starfsgreinar sem útlendingar eru
helst ráðnir til starfa (nýatvinnuleyfi)
1995 1996
Fiskvinnsla 130 312
Heimilishjjálp 14 15
Málminadarmenn 0 48
Verslun og þjónusta 31 29
Þjálfarar/leikmenn 47 42