Alþýðublaðið - 22.05.1997, Blaðsíða 2

Alþýðublaðið - 22.05.1997, Blaðsíða 2
2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. MAÍ1997 Brautarhoiti 1 Reykjavík Sími 562 5566 Útgáfufélag Ritstjóri Auglýsingastjóri Auglýsingasími Auglýsinga fax Dreifing og áskrift Umbrot Prentun Ritstjórn Fax Alþýðublaðsútgáfan ehf. Össur Skarphéðinsson Ámundi Ámundason 562 5576 562 5097 562 5027 Guðmundur Steinsson ísafoldarprentsmiðja hf. Sími 562 5566 562 9244 Askriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði. Afrek á Everest Þegar Bretinn Edmund Hillary komst ásamt sherpanum da Tenzing við illan leik á hæsta tind Everest fyrstir manna þann 29. maí árið 1953 vakti það heimsathygli. Ganga þeirra á tindinn var lokahnykkur fjölmargra árangurslausra tilrauna margra áratuga til að leggja Everest að velli, og öll heimsbyggðin fylgdist með tilraun Hillarys. Hin mikla athygli sem leiðangur þeirra fékk stafaði af sífelldri þrá mannsins til að leggja undir sig ný lönd og ónumin. Hin upp- haflega ganga tvímenninganna á Everest var manninum einskonar landnám í tvennum skilningi. Hún sýndi að hann gat lagt á sig erf- iði sem vísindamenn þeirra tíma töldu tvísýnt að hann gæti staðið undir, því á tímum Hillarys og Tenzing höfðu menn ekki viðlíka stoðbúnað og í dag, til að mynda notaði Hillary ekki súrefni. Nú hafa þrír íslenslcir ofurhugar lagt Everest að velli. Á okkar íslensku vísu er afrek þeirra engu minna en þegar heimurinn fylgd- ist andaktugur með tvímenningunum árið 1953. Kanski er það bamalegt, og örugglega hégómlegt, en vissan yfir því að eiga að löndum þrjá slíka ofurhuga, sem með frábærri blöndu af kappi, for- sjá og þolgæði, fylgdu í fótspor Hillarys og da Tenzings, fyllir menn örlitlu meira stolti yfír því að vera Islendingur. Landvinningaþráin er eðlishvötin sem leiddi til þess að ísland byggðist, og að afkomendur landnámsmannanna fundu Ameríku. Líkt og hjá Hillary og da Tenzing er afrek íslendinganna þriggja líka táknrænt landnám í tvenns konar skilningi. Það skapar þjóð- inni orðstír meðal annarra þjóða, og vinnur henni þarmeð ný lönd. Meiru skiptir þó, að afrek þeirra sýnir okkur sjálfúm, að þó menn komi frá lítilli þjóð geta þeir með þrautseigju og þjálfun að lokum komist hærra en nokkur annar í öllum heiminum. Einsog Everestfaramir eigum við að setja markið á tindinn. Frjálslyndir læknar og lyfjafræöingar í gær kom fram í fréttaskýringu í blaðinu að gmnur leikur á um að notkun á lyfinu Dycykloverin hafí hugsanlega valdið andnauð hjá ungbömum sem hefur verið gefíð lyfið við ungbarnakveisu. Lyfið er óskráð en flutt inn á undanþágu með heimild frá Lyfja- nefnd, samkvæmt beiðni lækna, en varað er við því hjá framleið- anda, að gefa það yngri komabömum en sex til átta vikna. Þrátt fyr- ir það var komið með fjögurra vikna bam sem hafði fengið öndun- arstopp á bamadeild Hringsins, en það hafði tekið lyfið samkvæmt uppáskrift frá heimilislækni tvisvar á dag um tíma. Lyfjanefnd var ókunnugt um málið en engin tilkynningaskylda er frá læknum til nefndarinnar um munstur aukaverkanna þrátt fyr- ir að nefndin eigi að fjalla um leyfi lækna til að ávísa lyfinu, það er brot á EES samingum um aukaverkunarskrá lyfja. Það er einnig umhugsunarvert að lyf á EES svæðinu þurfa að fá formlega stað- festingu heilbrigðsyfirvalda eftir að sérfræðingar hafa yfirfarið öll gögn sem að þeim lúta, því er framfylgt að því er varðar skráð lyf, en þegar kemur að óskráðum lyfjum er það alfarið á ábyrgð lækn- anna sjálfra hvað þeir em að biðja um fyrir hönd sjúklinga sinna. Nefndin virðist taka á þeim málum eingöngu uppá punt og leggja metnað sinn í að vera frjálslyndur, enda skili gögn frá læknum sér misjafnlega. Þegar kemur að lyfinu Dycykloverin sem er gefið við ungbama- kveisu sem vissulega tekur á taugar foreldranna en gengur yfir og er ekki hættuleg, er undarlegt að því skuli vera ávísað í stómm stíl, lyfi sem getur haft alvarlegar hliðarverkanir, svo sem sljóleika, þreytu, óreglulegan hjartslátt og öndunartruflanir. Það skildi þó aldrei vera að læknar væm stundum líka frjálslyndir þegar kemur að því að skrifa út lyfseðlana sjálfa. Peking er staðurinn Annað fólk hefur að vonum fund- ið sér annan miðdepil í veröldinni og það er líka allt í lagi. Til dæmis kemst William Heinesen fallega að orði um sinn í Fjandinn hleypur í Gamalíel í þýðingu Þorgeirs Þor- geirssonar (1978) sem þá skrifaði sig enn með tveimur essum: „Eins og ég hef margítrekað, varla þó nægjanlega oft né kröftuglega því enn virðist vera til fólk sem efast um þetta; þá er miðpunktur alheimsins einmitt í Fær- eyjum og heitir Þórshöfn." f góðu samræmi við máltækið að leita langt yfir skammt hef ég aldrei komið til Þórshafnar. Aftur á móti hef ég einu sinni komið til Oslóar. Það var um hávetur í hörðu frosti. Eftir klukkan tíu á kvöldin var ekki hægt að kaupa sér kaffibolla hvað þá meir. En síðan eru liðin mörg ár eins og þar stendur og bæjarbragurinn víst allur annar. En því nefni ég Osló til þessarar sögu að sú borg var mið- depillinn í tilveru næsta heimildar- manns, hungurmeistarans í Sulti Hamsuns og hét þá enn Kristjanía. 1 „Það var á þeim árum, þegar ég ráf- aði um og svalt í Kristíaníu, þessari undarlegu borg, sem enginn yfirgefur fyrr en hann hefir látið á sjá,“ sem Halldóri Laxness þykir nokkuð dauf- leg þýðing Jóns frá Kaldaðamesi á at bli mærket. „Ég held það þýði: án þess að bíða tjón á sálu sinni, amk bera þess merki; þess bera menn sár, stendur einhverstaðar hjá okkur,“ segir Halldór í sínu ágæta skáldverki Ungur ég var. Nei. Peking er staðurinn - eða Beijing, eftir því hvaða stafrófsnálg- unarkerfi maður aðhyllist og notar til að bera fram kínversk tákn. Beijing er nær framburðinum en Peking, en á móti kemur að síðamefnda orðmynd- in hefur aldagamla hefð að baki sér og því ætla ég að halda mig við hana - og Kína í víðara samhengi Ég hef áralanga búsetureynslu af því hve öflugur hinn kínverski menningar- heimur er. Hann læsir klónum í hvem þann sem gefur færi á sér og sleppir ekki þaðan í frá. Ég vona reyndar að við þessar fáu hérlandshræður sem höfum átt heima í Miðrikinu um ein- hverra ára skeið og gert Kína að hluta af okkar reynsluheimi höfum ekki látið á sjá í Sultarmerkingunni hér að framan. Hitt efast ég ekki um að við bemm þess merki. Hvað er þá svona merkilegt við þetta kínverska mannlíf og menning- arheim? Mér er ljúft að reyna að segja lesendum Alþýðublaðsins und- an og ofan af því í nokkrum hálfs- mánaðarpistlum. Þetta verður ekki merkileg sagnfræði, og kannski á stundum vangaveltur um smotterí og tittlingaskít frekar en stórvægilega atburði eins og landanum er títt. Öðr- um þræði er tilgangurinn líka að halda til haga ýmislegu sem var en er ekki lengur í Pekingborg sem hefur breyst flestum öðmm meira og örar. Víst státar Osló af liprari og fjöl- breyttari greiðasölu en þegar ég átti þar leið um fyrir löngu og ekki skal ég gera lítið úr því, en kennileiti á borð við aðalstrætið Karl Jóhann er þó á sínum stað og að mestu í sömu mynd skilst manni. Peking aftur á móti þekkir maður ekki fyrir sömu borg. Ég átti þar heima á árunum 1976 til 1981, þvældist um allt á reiðhjóli og stærði mig af því að þekkja borgina út og inn. I skreppitúr í hittifyrra varð ég svo fyrir þeirri Tvíhlgypor Hjörleifi Sveinbjc son skrifar m»n niðurlægingu að villast þama á sama farartæki, og það svo illilega að ég varð að spyrja þónokkrar umferða- löggur til vegar áður en villan rann af mér. Þetta, að þurfa stöku sinnum að brjóta odd af oflæti sínu, vera rekinn á gat og neyðast til að viðurkenna vanmátt eða götótta þekkingu, er hverjum manni reyndar hollt og þroskandi fyrir sálina vegna þess að það kennir manni hógværð og að taka sig ekki alltof hátíðlega. Því gleymi ég til að mynda aldrei aldrei hve rækilega ég var rekinn á gat í ís- lenskum bókmenntum þegar ég var Ég hef áralanga bú- setureynslu af því hve öflugur hinn kínverski menningarheimur er. Hann læsir klónum í hvern þann sem gefur færi á sér og sleppir ekki þaðan í frá. nýkominn til Peking haustið 1976 og heimamenn fóru að rekja úr mér gamimar. „Jæja, svo þú ert frá Is- landi, jahá. Ég hef einmitt lesið skáldsöguna íslenskir sjómenn," sögðu margir minna nýju viðmæl- enda. Svo röktu þeir fyrir mér ein- hverjar glefsur úr bókinni og höfðu einkum staðnæmst við harðræðið sem var hlutskipti sjómanna við Is- land fyrr á tíð. Ég hlustaði á þetta eins og tröll í heiðríkju og kannaðist ekki við bók- ina. Reyndar lét ég lítið á því bera, enda þóttist ég betur að mér í íslensk- um bókmenntum en svo að ég gæti verið þekktur fyrir að láta hvem Kín- verjann á fætur öðmm reka mig á gat á mínum eigin heimavelli. En ekki gat ég áttað mig á því hvaða bók allt þetta fólk var að tala um og var þó fljótlegt að hvima yfir sviðið; hvaða skáldsögur hafa íslenskir rithöfundar svosem samið um samlanda sína í sjómannastétt? í svipinn mundi ég eftir nokkmm smásögum eftir Jónas Amason og þar með upptalið. Það var ekki fyrr en seinna að það rann upp fyrir mér að þessi „íslenska" skáldsaga var alls ekki íslensk heldur frönsk og var eftir Pierre Loti. Það breytir þó engu um móralinn í sögunni, þar sem ég hélt allan tímann að um íslenskt skáldverk væri að ræða og stóð því miður á gati. Að sínu leytinu er þetta hliðstætt atviki sem kom fyrir mig þegar ég dvaldi sumarlangt við kvikmyndaleik í Kanton, næsta bæ við HongKong (Guangzhou og Xianggang sam- kvæmt nýju stafsetningunni), en sú sumarvinna var þannig til komin að það vantaði stómefjaðan og bláeygan skúrk að vestan í tiltekna bíómynd sem verið var að taka þar í borginni. Þama eignaðist ég kunningja sem vildu kynna mér hinar fáfamari slóð- ir kínverskrar matargerðarlistar og buðu mér heim til að snæða með sér einn sérlegan rétt þar sem uppistaðan var rottukjöt. Mér leist ekki meira en svo á, en ákvað að láta slag standa þar sem ég vildi kanna eigið þanþol gagnvart framandi matreiðslu. Svo var rétturinn borinn á borð. Þetta var dökkrautt kjöt í smáum bitum og ég lét mig hafa það að smakka, en svo ekki meir. Ég hafði fundið mín mörk í þessum efnum. Ekki var ég betur að mér í tungu- málinu en svo þegar þama var kom- ið sögu að ég misskildi húsráðendur í fyrstu þegar þeir sögðust ekki hafa getað útvegað rottukjötið, enda reyndar ekki hlaupið að því. Kjötið sem.borið var fram var með öðmm orðum af einhverju allt öðm og geðugra dýri. En söm var mín gerð- in: Ég stóð sem sagt í þeirri trú að ég væri að leggja mér rottukjöt til munns, og það er það sem gildir. Aðeins aftur að bókinni íslenskir sjómenn sem reyndist vera þýðing úr frönsku. Þau vom fleiri dæmin um að Kínverjar vissu sitthvað um ísland á þessum árum. Mér þótti reyndar ekki einleikið hve fróðir menn vom um þetta örsmáa, fámenna land á heimsenda. En svona var nú þetta. Is- land könnuðust menn gjaman við þó að önnur evrópsk smáríki á borð við Danmörku og Belgíu væm mjög í þoku fyrir þeim. Skýringarinnar var að leita í „upp- byggilegri" fréttamennsku áranna á undan. Ríkisreknum dagblöðunum í byltingarríkinu þótti það sumsé til mikillar fyrirmyndar hve ódeigir Is- lendingar vom að standa uppi í hár- inu á Bretum í nýliðnum þorskastríð- um, og gerðu mikið úr kjarki og sam- heldni smáþjóðarinnar gegn ásælni stórveldisins. Bentu fréttamiðlar á að þetta væri lýsandi fordæmi smáum og kúguðum þjóðum sem enn ættu eftir að hrista af sér klafa nýlendu- drottnunar gömlu herraþjóðanna. í bland við þennan rauða þráð flutu svo með ýmsir fróðleiksmolar um land og þjóð eins og gengur. Síðan þá hefur fréttamatið breyst eins og annað og er orðið hlutlægara og kaldara. Og talandi um kulda, svona í lokin: Merkilegt nokk hafa Kínverjar þýdd nafnið á landinu okk- ar bókstaflega og kalla Bingdao sem útleggst íseyja og fer hrollur um alla sem heyra. Hitt má nefnilega heita regla að þýða örnefni og mannanöfn með runu af hljóðum sem líkjast því sem verið er að þýða, en aftur á móti er merkingin víðs fjarri. Dæmi um þetta er Danmai fyrir Danmörku og Nuowei fyrir Noreg: líkt en merking- arlaust. Sama gildir um nafnið á borginni þar sem þetta er skrifað. Það hefur ekkert með reyk eða vík að gera, en þar á móti fáum við rununa Leikeyaweike.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.