Alþýðublaðið - 27.05.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 27. MAÍ 1997
MfMBLÍDID
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýöublaösútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guömundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiöja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
íslenska söguþingið
og rannsóknagróska
íslenskar rannsóknir standa með blóma um þessar mundir.
Gróskan virðist sem betur fer einkenna flestar greinar íslenskra vís-
inda. Það er merkilegt í því Ijósi, að um skeið hefur umræða um
rannsóknir á íslandi litast af þeirri grunnhyggnu kröfu, að svokall-
aðar „hagnýtar“ rannsóknir hafi forgang. Þessi málflutningur, sem
gætir aðallega í röðum stjómmálamanna og leiðtoga í viðskiptalífi,
felur í sér, að fjármagni eigi einkum að veita til að rannsókna sem
tengjast atvinnulífinu. Þetta viðhorf er rangt, og byggir á fullkomn-
um skorti á skilningi á þeirri staðreynd, að grunnrannsóknir eru
óhjákvæmileg forsenda þess, að jaðar atvinnulífsrannsókna verði
brotinn utar. Fjárveisla til gmnnrannsókna og hagnýtra rannsókna
verður því að haldast í hendur.
Um þessar mundir er maðurinn að upplifa hljóðláta tæknibylt-
ingu, sem er líkleg til að hafa jafn afdrifarík áhrif á þróun mannlegs
félags og iðnbyltingin á sínum tíma. Jafnhliða em að verða gagn-
ger umskipti í samskiptum landa með þeim jákvæðu afleiðingum
að óðum hrynja þeir ósýnilegu múrar sem áður stóðu á landamær-
um ólíkra þjóða. Eftir stendur þjóðríkið berskjaldaðra en áður, og
verður að lifa af í krafti innri styrks. Fyrir þjóð sem býr við sérstöðu
íslendinga verður hann fyrst og fremst sóttur í sögu okkar og menn-
ingarhefðir.
Rannsóknir á íslenskri sögu, og tengingu hennar við sögu um-
heimsins em okkur mikilvægari í dag en oftast áður. Hvemig vík-
ur því við? Á fjörum okkar skella þyngri erlendir menningar-
straumar en áður, ýmist í krafti tengsla við erlend þjóðabandalög á
borð við Evrópusambandið eða um fjarskipti sem engin landamæri
fá stöðvað. Það er í sjálfu sér fagnaðarefni, og með hinum nýju
straumum er nýju frjómagni veitt inn í vistkerfi íslenskrar menn-
ingar. Það er hinsvegar eðli þeirra nauðsynlegu breytinga sem okk-
ar heimshluti er að ganga í gegnum að lyfta hinu alþjóðlega á
kostnað hins þjóðlega. Hið eðlilega - og nauðsynlega - mótvægi
smáþjóðar er að efla samhliða rannsóknir á þeim sérstöku þáttum,
sem hafa gert hana að þeirri þjóð, sem hún er í dag. Hin sjálfsagða
opnun íslands í efnahagslegu og menningarlegu tilliti setur því
rannsóknir á íslensku sögu, íslensku máli og íslenskri menningu
ofar á dagskrá stjómvalda en áður.
Af þessum sjónarhóli er fagnaðarefni, að íslenska söguþingið,
sem er í þessari viku haldið í fyrsta skipti, staðfestir með glæsileg-
um hætti að rannsóknargróskan sem einkennir íslensk vísindi hef-
ur ekki gengið hjá garði sagnfræðinnar. Fjögurra daga samfelld
veisla, þar sem ungir og gamlir vísindamenn úr heimi sagnfræðinn-
ar bera afrakstur rannsókna síðustu ára á borð fyrir þjóðina er
lýsandi vitni um þann vaxandi þrótt, sem hefur einkennt greinina
síðustu árin. Ótrúlegur fjöldi erinda um íslenska sögu er á boðstól-
um, og næstum öll vekja forvitni.
Það er sérstök ástæða til að hrósa skilningi skipuleggjenda ráð-
stefnunnar á nauðsyn þess að koma niðurstöðum rannsókna á sögu
íslands út fyrir múra háskólasamfélagsins, - á vit þjóðarinnar sem
þarfnast þeirra engu síður en kunnáttunnar á tölvur og intemet.
Þess er freistað með því að setja upp sýningarbása, veggspjöld og
bókasýningar, sem eiga erindi við gesti og gangandi, sem taka að
öðm leyti ekki þátt í ráðstefnunni. Sérstaklega ber að lofa það ör-
læti skipuleggjenda að hafa dagskrá, þar sem ungir fræðimenn,
sumir ekki búnir að ljúka námi, fá vettvang til að kynna viðfangs-
efni sín. Það er sannarlega við hæfi, því sá straumur hæfileikafólks
sem hefur á síðustu ámm einkennt sagnfræðideildina við Háskól-
ann bendir til að gróskan, sem einkennir greinina í dag, eigi eftir að
brjótast fram í blómaskeiði á næstu ámm.
skoðanir
Snjöll tillaga Grósku um ESB
Eitt af því sem gjaman er nefnt
þegar samstarf jafnaðarmanna ber á
góma er mismunandi afstaða manna
Pallborð

f Svanfríöur
Jónasdóttir
skrifar
til Evrópusamvinnunnar. Þó munur
á afstöðu manna þeim megin í póli-
tísku veröldinni sé ekki meiri en
munurinn á afstöðu manna innan
Sjálfstæðisflokksins er bent á þetta
mál sem sérstakan Þránd í Götu
samvinnunnar á vinstri kantinum.
Það var því sjallt og þarft af Grósku
að banda á hina augljósu leið í
þessu máli.
Er ESB hægri eöa
vinstri?
Afstöðu fólks til ESB er hvorki
hægt að flokka til vinstri eða hægri.
Stjómmálaleiðtogar reyna að af-
greiða ESB með afstöðu til þess
hvort Evrópusamvinnan sé á dag-
skrá eða ekki og eiga í erfiðleikum
með að veita aðra leiðsögn. Afstaða
hagsmunasamtaka og fólks, hvort
sem er í flokkunum eða meðal kjós-
enda flokkanna, er svo mismunandi
að þverklýfur stjómmálafylkingar.
Hér er því um dæmigert þjóðarat-
kvæðagreiðslumál að ræða eins og
tillaga Grósku vísar til. Þar er lagt
til að fólkið í landinu fái að segja
álit sitt á því hvort sækja eigi um að-
ild að ESB. Ef niðurstaða- úr slíkri
atkvæðagreiðslu yrði jákvæð yrði
næsta skref að kanna hvað kæmi út
úr samningaviðræðum um aðild.
Niðurstaða samnigaviðræðnanna
yrði síðan aftur lögð fyrir þjóðina
og ef henni væri niðurstaðn hugnan-
leg yrði af aðild okkar. Semsagt,
leyfum þjóðinni að segja sitt álit á
því í almennri atkvæðagreiðslu
hvort við eigum að vera að hugsa
um ESB aðild. Framhaldið ræðst af
niðurstöðunni.
„Afstaða hagsmunasam-
taka og fólks, hvort sem
er í flokkunum eða með-
al kjósenda flokkanna,
er svo mismunandi að
þverklýfur stjórnmála-
fylkingar. Hér er því um
dæmigert þjóðarat-
kvæðagreiðslumál að
ræða eins og tillaga
Grósku vísar til.“
Stór álitamál leyst
með beinu lýöræöi
Fulltrúalýðræði í flokkakerfi dug-
ar prýðilega þegar mál liggja nokk-
umvegin eftir flokkslínum eða eru í
takti við megnistefnur. Þá takast
fylkingar á eftir hefðbundnum leik-
reglum og niðurstaðan ætti að lýsa
meirihlutavilja. Þegar þannig háttar
hinsvegar að mál liggja þvert á
flokka er fulltrúalýðræðið ekki eins
góð aðferð til að kalla fram meiri-
hlutavilja. Og þegar stjómmála-
flokkamir gefast upp við úrlausn
mála af því þau ganga ekki eftir
hefðbundnum línum þá verður hið
beina lýðræði að taka við svo vilji
fólksins nái fram að ganga. Annars
er hætt við að sterk hagsmunasam-
tök fái enn meiru um það ráðið hver
verður niðurstaðan og ráðherrar
endi í fanginu á forystumönnum
þeirra.
Eg sé það fyrir mér ef leið Grósku
yrði farin að þá færi fram löngu þörf
umræða um stöðu Islands í atvinnu-
og menningarlegu tilliti við nýjar
aðstæður í breyttri veröld. Hvaða
möguleika á lítil þjóð £ samfélagi
þjóðanna? Hvemig nýtum við þá
möguleika sem best fyrir okkur og
afkomendur okkar á ókominni tíð?
Með hverjum eigum við samleið og
hvaða form finnum við því sam-
starfi sem okkur er hagfelldast og
eðlilegast? Markviss umfjöllun um
þessi efni og svör, þó ekki væru
nema drög að svörum, væri síðan
dýrmætt veganesti fyrir fulltrúana,
hvort sem væri í samningaviðræður
við ESB eða til að leita annarra
leiða.
Það var auðvitað að kynslóðin,
sem ekki er mörkuð af hinum hörðu
andstæðum kalda stríðsins, kæmi
auga á hina augljósu og eðlilegu
leið. Við ættum e.t.v. að leggja eyr-
un betur við.
Svanfrlöur Jónasdóttir
Þingflokki jafnaðarmanna