Alþýðublaðið - 17.07.1997, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 17. JÚLÍ1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
Menningararfleiðin og myndlistin:
Fornsögurnar
þóttu púkó
Aðalsteinn Ingólfsson listfræðingur setti upp og valdi verkin á sýninguna Sögn í
sjón í Listasafni íslands. Margrét Elísabet Ólafsdóttir fékk hann til að skýra nán-
ar frá þema sýningarinnar og frá tilurð hennar.
Sýningin Sögn í sjón sem nú stend-
ur uppi í Listasafni Islands er forvitni-
leg fyrir margra Wuta sakir. Sýningin
er vissulega ekki mjög stór, hún telur
aðeins þrjátíu og sex verk, en hún
vekur spumingar um tengsl íslenskra
myndlistarmanna við bókmenntaarf-
inn. Þegar sýningin er skoðuð vekur
athygli hve sundurleit verk er þar að
finna, en jafnframt að þau em ekki öll
jafn merkileg eða spennandi skoðuð
út frá listrænu sjónarmiði. Hins vegar
er athyglisvert að sjá hvemig íslensk-
ir myndlistarmenn hafa meðhöndlað
fombókmenntimar og óhætt að segja
að þær veitt þeim ólíkan innblástur;
Ásgrímur Jónsson og Finnur Jónsson
sýna á hefðbundin hátt ákveðin atvik
eins og Vignir Jóhannsson sem fer
aðra leið; Ragnheiður Jónsdóttir og
Haraldur Guðbergsson túlka hug-
myndir; Magnús Pálsson og Friðrik
Þór Friðriksson em framsæknir.
Sögn í sjón vekur upp spumingar
um tilgang slíkrar sýningar og um for-
sendur hennar. Því þótti við hæfi að fá
Aðalsteinn Ingólfsson hstfræðing sem
valdi verkin á sýninguna og setti hana
upp til að svara þeim.
Hver var kveikjan að sýningunni
Sögn ísjón?
Ámastofnun átti frumkvæðið. Hún
vildi halda sýningu á handritunum í
tilefni af heimkomunni og hafði
áhuga á að eiga víðara samstarf um
fleiri sýningar þeim tengdar. Þannig
er sýningin í Listasafiii íslands til-
komin og einnig sýning á mynd-
skreytingum við fomritin sem nú
stendur yfir í Norræna húsinu.
Hvemig voru verkin valin á sýning-
una?
Eins og alltaf við undirbúning sýn-
inga af þessu tagi skoðuðum við öll
þau verk sem gátu komið til greina.
Eftir að hafa kannað hvað væri til og
hvaða verk vora fáanleg var fundinn
flötur á þeim verkum og loks fór fram
endanlegt val.
Þú skrifar í sýningarskrá að ís-
lenskir myndlistarmenn hafi yfir höf-
uð ekki sýnt fomsögunum mikinn
áhuga.
Þetta er eins og með ftskveiðamar.
Þær eiga að vera okkar aðalatvinnu-
grein en samt hafa þær ekki verið
áberandi viðfangsefni í íslenskri
myndlist. Hið sama gildir um menn-
ingararfleiðina, miðaldabókmenntir
og þjóðsögur. Það hefur ótrúlega lítið
verið fjallað um þær í íslenskri mynd-
list miðað við hvað þær era mikilvæg-
ar fyrir þjóðina og reyndar evrópskar
bókmenntir í heild sinni.
Kanntu einhverja skýringu á þessu
áhugaleysi?
íslendingar vildu flýta sér svo mik-
ið að vera módem að þeir snera baki
við fortíðinni. Þeir vildu strax byija að
búa til heimslist. Gömul minni úr
þjóðsögunum og fombókmenntunum
urðu útundan.
/ sýningarskrá skrifar þú að ís-
lenskir myndlistarmenn hafi sýnt sam-
tímanum meiri áhuga. Er það ekki
eðlilegt? Eiga myndlistannenn að
velta sér upp úr fortíðinni?
Þetta er eins og með mannkynssög-
una. Þeir sem ekki kunna skil á henni
þekkja ekki sýna eigin fortíð. En það
er nauðsynlegt að þekkja fortíðina til
að vita hvaðan þú ert sprottinn og
hvort þú ert skapandi.
Getur verið að íslenskir myndlist-
armenn hafi ekki sýntfortíðinni áhuga
af því þeir gátu ekki stuðst við ís-
lenska myndlistarhefð þar sem hún
var ekki til?
Þeir hefðu alveg getað búið til
myndlistarhefð eins og Norðmenn og
Finnar gerðu. Þeir áttu ekkert meiri
hefð í myndlist en við. En þegar Finn-
amir fóra að búa til myndlist byijuðu
þeir á að leita í kallivallað.
Okkar myndlistarmenn voram að-
eins seinna á ferðinni svo kannski má
einfaldlega rekja þetta til tíðarandans.
Það er eins og við höfúm misst af lest-
inni. Það þótti púkó að vera fom-
eskjulegur þegar við byrjuðum að búa
til myndhst.
En skiptir það einhverju máli að
skapa nýja hefð úr fortíðinni?
Ég held að Finnar og Norðmenn
hafi gert þetta ekki vísvitandi heldur
hafi þetta legið í loftinu. Finnar hafa
eflaust fundið hjá sér þörf til að nýta
menningararfmn til eflingar þjóðar-
vitundinni og þjóðemiskenndinni
enda vora þeir undir Rússum á þess-
um tíma.
Við voram undir Dönum á þeim
tíma sem við eignuðumst okkar fyrstu
myndlistarmenn. Það hefði því mátt
búast við því að þeir fyndu hjá sér
svipaða þörf og Norðmenn og Finnar
til að rækta þjóðemisvitundina með
því að leita í bókmenntimar. En þeir
gerðu það nánast ekkert og þjóðrækn-
in í íslenskri myndlist birtist einna
helst í málverkum af íslensku lands-
lagi.
Þegar þú varst að velja verk á sýn-
inguna, tókstu þá eftir einhverju sem
gœti kallast sameiginlegt með verkun-
um sem fjalla umfomritin?
Ekki get ég sagt það. Að vísu era
þrívíddarverkin heildstæðari en mál-
verkin. Það er eins og viðfangsefhið
liggi betur fyrir þeim en málverkinu.
Annars hef ég ekki velt þessu neitt
sérstaklega fyrir mér.
Þó er greinilegt að yngri kynslóðin
hefur verið sprækari að fást við fom-
bókmenntimar en hinar eldri. Þeir rót-
tæku og óþjóðlegu pæla í fortíðinni
með sýnu nefi. Menn einsog Magnús
Pálsson, Magnús Tómasson og Daní-
el Magnússon.
Getur verið að þessir myndlistar-
menn, þeir sem sumir gagnrýna fyrir
að vera of ginkeyptir fyrir erlendum
áhrifum, þeir sem eru hvað nœst sam-
tímanum, séu eftir allt saman þjóð-
legri en hinir sem vilja ekkert af er-
lendum straumum vita?
Þeir virðast í það minnsta hafa náð
fullkomnu jafnvægi í list sinni; þeir
nýta sér nútímatækni og erlend áhrif
en myndefnið sjálf snertir okkur ís-
lendinga prívat. Og kannski þessi
kynslóð sé sú þjóðlegasta af öllum.
Þetta á ekki aðeins við um þrívídd-
arverkin á sýningunni. Ragnheiður
Jónsdóttir fjallar um Völuspá út frá
ógnum nútímans og túlkun Vignis Jó-
hannssonar á atviki úr Egilssögu er
afar ferskt. Það sést á þessum verkum
að núlifandi íslenskir myndlistarmenn
hafa pælt í þjóðsögunum, jafnvel á út-
lenskum forsendum. Þeir leggja nýjan
skilning í söguna.
Það má sjá merki um þetta á Suður-
götu 7 sýningunni sem nú er á loftinu
í Nýlistarsafninu. Til dæmis í verkum
Steingríms Eyfjörð og Friðriks Þórs.
Var mikil fjölbreytni í þeim verkum
sem þú skoðaðir?
Fjölbreytnin er eflaust meiri í þrí-
víddarverkunum. Það er mikil munur
á verkum Einars Jónssonar og Frið-
riks Þórs Friðrikssonar. Það er þó
óhætt að segja að það komi fram öll
möguleg sjónarhom. Sum nýrri verk-
in era ofurlítið flókin en í rauninni
gildir hið sama um verk Einars Jóns-
sonar. Hugmyndimar á bakvið verk
Einars og allt sköpunarferli þeirra era
álíka flóknar og hjá Magnúsi Páls-
syni.
Er hægt að greina meiri áhugafyr-
ir ákveðnum bókmenntaverkum en
öðrum?
1 heildina er hægt að segja að áhug-
inn sé mestur á Völuspá og á áhrifum
Snorra-Eddu. Þessi verk em miklu
meira en sögulegar frásagnir. Þetta
eru mýtur. í þeim koma fram ákveðin
heimssýn og ákveðinn skilningur á
lífinu og dauðanum.
Snorri og Völuspá standa kannski
nœr myndlistarmönnum en sjálfar
fomsögumar?
Þau eru auðvitað meira hugleg en
frásögnin í Egilssögu. Og það er ekki
ólíklegt að menn vilji gera þær að
tákni fyrir eitthvað sem við skynjum
úr samtímanum og úr fortíðinni. For-
tíð sem við teljum að sé séríslensk.
Geturðu nefiit dœmi?
Ragnarrökin í Völuspá og
heimsendirinn sem þar er spáð. Við
höfum oft staðið frammi fyrir hug-
myndum um heimsendi og í Ragnar-
rökum er sláandi lýsing á eyðingu
allrar sköpunnar. Hún er í senn fom
um leið og hún minnir á lýsingar af
eyðingu af völdum kjamorku-
sprengju.
Er hœgt að benda á eitthvert þeirra
listarverka sem jjalla um miðaldabók-
menntir okkar og segja að það hafi
markað tímamót í íslenskri myndlist-
arsögu?
Ekki get ég sagt það. Fæst þeirra
hafa skipt sköpum. Nema verk Magn-
úsar Pálssonar. Það er eitt af lykil-
verkununt í íslenskri myndlist. Það er
í því stórbrotin hugsun og djörfung í
efnismeðferð. Túlkunin er mikilfeng-
leg. Það era ekki mörg slík verk í ís-
lenskri myndlist.
Það hefur enginn íslenskur mynd-
listarmaður einbeitt sér að því að
fjalla um fombókmenntimar?
Nei. Ég held það sé óhætt að segja
að þær séu aukageta hjá flestum.
Sýningunni Sögn í sjón i
Listasafnilslands, Fríkirkjuvegi 7
lýkur 17. ágúst. Safnið er opiö alla daga frá
11-17. Lokað mánudaga.