Vísir - 04.05.1976, Blaðsíða 4

4
Þriðjudagur 4. mai 1976. VISIR
ALDARFJÓRÐUNGUR
Á morgun 5 mai eru
liðin 25 ár frá því að
íslenzk stjórnvöld undir-
rituðu varnarsamning við
Bandaríkin, en eins og
kunnugt er var varnar-
samningurinn gerður
innan ramma Atlants-
hafssáttmálans, sem
Island hafði gerzt aðili að
tveimur árum áður.
Bandarískt herlið kom til
landsins nokkrum dögum
eftir undirritun varnar-
samningsins og hefur
dvalizt hér síðan. Á
aldarf jórðungsaf mælinu
er e.t.v. ekki úr vegi að
staldra við og rifja upp
nokkur atriði viðvíkjandi
veru varnarliðsins.
Hvers vegna kom
bandarískt varnarlið
til islands?
Vegna ástandsins i alþjóða-
málum. Kóreustriðið haföi
byrjað árið áður (1950) og
vestræn stjórnvöld óttuðust að
Sovétmenn og Kinverjar kynnu
að láta til skarar skriða á fleiri
vigstöðvum. Atlantshafsbanda-
lagið hafði verið stofnað árið
1949, en það var fyrst er hér var
komið sögu, að hafizt var handa
um gerð samræmdra varnar-
áætlana og stofnun sameigin-
legra herstjórna.
Við inngönguna i Atlantshafs-
bandalagið árið 1949 var á þvi
fullur skilningur af hálfu
annarra aðildarrikja banda-
lagsins, að ekki kæmi til mála,
að erlendur her eða herstöðvar
yröu á íslandi á friðartimum.
En jafnframt var þvi lýst yfir af
hálfu Bandarikjamanna, að ef
til ófriðar kæmi, myndu banda-
lagsþjóðirnar óska svipaðrar
aðstöðu á Islandi og i heim-
styrjöidinni siðari, og mundi
algerlega vera á valdi Islands
sjálfs, hvenær sú aðstaða yrði
látin i té. Sem fyrr segir ollu
blikur, sem á lofti voru i
alþjóöamálum þvi, að vorið 1951
þótti nauðsynlegt að styrkja
varnir landsins og um leiö
varnir Atlantshafsbandalagsins
i heild. Þess vegna sté erlent
varnarlið á land á tslandi hinn 7.
maí 1951.
Hvert er hlutverk
varnarliðsins í dag?
Hlutverk varnarliðsins hefur
frá upphafi verið tviþætt, þ.e.
annars vegar varnir landsins
sjálfs og hins vegar varnir haf-
svæðanna umhverfis landið.
Aherzla er lögð á, að styrkur
bandalagsins til hvors tveggja
sé svo augljós og óvefengjan-
legur, að ekkert utankomandi
riki láti sér til hugar koma að
reyna friðrof. Varnarmátturinn
sé m.ö.o. aftrandi
Vegna sivaxandi mikilvægis
hafsvæðanna almennt og
Norður-Atlantshafsins sér-
staklega sem hernaðarvett-
vangs, hefur þýðing herstöðvar-
innar á Keflavikurflugvelli sem
eftirlitsstöðvar stöðugt aukizt
og gegnir hún nú lykilhlutverki
að þvi er varðar eftirlit með
ferðum vigvéla i og á hafinu
umhverfis Island, en ennfremur
er fylgzt með ferðum
„ókunnra” flugvéla.
Ógerningur er að draga skörp
skil á milli varnarhlutverks og
eftirlitshlutverks varnarliðsins,
enda hvort tveggja liður i
varnarviðbúnaði Atlantshafs-
bandalagsins.
Stendur Bandarfkja-
mönnum ekki nákvæm-
lega á sama um líf og
örlög íslenzku þjóðar-
innar? Líta þeir ekki
einungis á ísland sem
hlekk í eigin öryggis-
kerfi?
Vitanlega eru Bandarikjamenn
litt frábrugðnir öðrum þjóðum
hvað það snertir aö hugsa fyrst
og fremst um eigin hagsmuni.
Og það er að sjálfsögðu augljós
hagur Bandarikjanna, að fjand-
samlegt herveldi öðlist ekki
hernaðaraðstöðu á íslandi. Þeir
sjá sér þvi allan hag i að hafa
hér staðsett herlið og i þvi að
varðveita og treysta góð
samskipti við íslendinga. En á
sama hátt og það þjónar
öryggishagsmunum Banda-
rikjanna og annarra aðildar-
rikja Atlantshafsbandalags-
rikja, að tsland sé þátttakandi i
vestrænu varnarsamstarfi, þá
þjónar það jafnframt okkar
eigin hagsmunum. Það er
mergurinn málsins frá
islenzkum sjónarhóli. Ef svo
væri ekki, ættum við auðvitað
ekki að taka neinn þátt i þessu
varnarsamstarfi. Atlantshafs-
bandalagið er gagnkvæmt
öryggiskerfi, þar sem ekki einn
heldur allir hagnast á sam-
vinnunni. Þess vegna mætti eins
snúa við þeirri staðhæfingu, að
Bandarikin liti á Island sem
hlekk i eigin öryggiskerfi og
fullyröa i staðinn að frá okkar
bæjardyrum séu Bandarikin
einungis hlekkur i islensku
öryggiskerfi.
Engin dul er á það dregin,
að Atlantshafsbanda-
laginu sé fyrst og fremst
ætlað að berja á Sovét-
mönnum. Er ekki Rússa-
grýlan áróðursbragð eitt
og leifar frá Kalda
stríðinu? Höfum við
nokkra ástæðu til að ótt-
( Baldur ”
iGuðlaugsson skrifar i
ast sovézka ihlutun,
ásælni eða yfirgang?
1 þessu sambandi verður fyrst
að undirstrika, að Atlantshafs-
bandalagið er varnarbandalag,
ekki árásarbandalg. I öðru lagi
ber að hafa i huga, að banda-
lagið sjálft hefur ekkert yfir
einstökum aðildarrikjum að
segja, eins og við höfum mátt
reyna i þorskastriðum okkar.
Það er fyrst og fremst vett-
vangur samráðs, samræmingar
og sameiginlegs átaks, en allar
raunverulegar ákvarðanir og
framkvæmdir eru i höndum ein-
stakra aðildarrikja. Jafnvel
þótt árás á eitt aðildarriki skuli
skoðast sem árás á þau öll, er
það i valdi hvers einstaks
bandalagsrikis að gera ,,þær
ráðstafanir, sem hann telur
nauðsynlegar til þess að koma
aftur á og varðveita öryggi
Norður-Atlantshafssvæðisins”,
eins og i 5. gr. Atlantshafssátt-
málans segir.
Ef við vikjum þvi næst að
„sovézku ógnuninni”, þá er á
tvennt að lita: Hugmyndafræði
og stórveldahagsmuni. Þótt
Sovétrikin hafi tekið þátt i
Útboð
Kröflunefnd óskar eftir tilboðum i smiði
og uppsetningu á loftræstikerfi i stöðvar-
hús Kröfluvirkjunar.
ÍJtboðsgögn verða afhent gegn 5.000. kr.
skilatryggingu á Verkfræðistofu vorri frá
miðvikud. 5. mai 1976.
Tilboðum ber að skila á sama stað fyrir kl.
11 f.h. fimmtud. 20. mai 1976.
VERKFRÆÐISTOFA SIGURÐAR THORODDSEN sf
ÁRMÚU 4 REYKJAVlK SlMI 84499
Nauðungaruppboð,
sem auglýst var i 86., 88. og 89. tölublaði Lögbirtingablaðs-
ins 1975 á eigninni Miðvangur 37, Hafnarfiröi, þinglesin
eign Jóns V. Jónssonar, fer fram eftir kröfu Harðar ólafs-
sonar, hrl., Hákonar H. Kristjónssonar, hdl., Innheimtu
rikissjóðs og Hauks Jónssonar, hrl., á eigninni sjálfri mið-
vikudaginn 5. mai 1976, kl. 3.30 e.h.
Bæjarfógetinn I Hafnarfirði.
Nauðungaruppboð,
sem auglýst var 159., 60. og 62. tölublaði Lögbirtingablaðs-
ins 1975 á eigninni Þrastarlundur 17, Garöakaupstað, talin
eign Bjarna ó. Helgasonar, fer fram eftir kröfu Verslun-
arbanka tslands, Guðjóns Steingrimssonar, hrl. og Einars
Viðar, hrl., á eigninni sjálfri miðvikudaginn 5. mai 1976 kl.
2.45 e.h.
Bæjarfógetinn I Garðakaupstað.
Árbœjarapótek
Breytt símanúmer
Almenn afgreiðsla 75200
Lœknasími
(receptur) 75201
Árbœjarapótek Hraunbœ 102
Nauðungaruppboð
sem auglýst var 134., 37. og 39. tölublaði Lögbirtingablaðs-
ins 1975 á eigninni Goðatúni 32, Garðakaupstaö, þinglesin
eign Magnúsar Danielssonar, fer fram eftir kröfu Veð-
deildar Landsbanka tslands, á eigninni sjálfri miðviku-
daginn 5. mai 1976, kl. 2.00 e.h.
Bæjarfógetinn i Garðakaupstað.
PASSAMYIVDIR s
teknar i litum
tilbúnar sfrax I
karna & flölskyldu
LJOSMYNDIR
AUSTURSTRÆTI 6 S.12644
tilraunum til að draga úr
spennu rikja austurs og vesturs
og sambúð þeirra við vestræn
riki hafi batnað til muna —
(raunar hefur nú orðið nokkur
afturkippur i þeim efnum) —,
þá hafa þau enga dul dregið á
það, að þau berjist enn fyrir
fullnaðarsigri kommúnlsks
þjóðskipulags um allan heim.
Sovétrikin lita á sig sem móður-
skip heimskommúnismans og
hyggjast áfram leika aðalhlut-
verk i sigurgöngu hans, sem
sovézkir ráðamenn telja óstöðv-
andi. Hin æ hugmyndafræðilega
barátta heldur áfram, segja
sovézkir ráðamenn undan-
bragðalaust, og telja ekki eftir
sér að rétta hjálparhönd ef
verða megi til að hraða hinu
óumflýjanlega. Að sjálfsögðu
tefla realpólitikusarnir i Kreml
ekki i neina tvisýnu I hug-
myndafræðilegri landvinninga-
stefnu sinni og fara þvi að öllu
varlega, ef öðrum hagsmunum
þeirra er ógnað. En þegar mál-
staðurinn er heilagur eins og
kommúnisminn er kommúnist-
um, þá helgar tilgangurinn
meðalið og þá er einskis svifizt
ef svo býður við að horfa. Þess
vegna stafar öðrum þjóðum
áfram hætta af sovézkum
áformum.
Auk sannfæringar um sögu-
legt hugmyndafræðilegt hlut-
verk Sovétrikjanna eru sovézkir
valdamenn i fyrirsvari fyrir
risaveldi, sem hefur öll einkenni
stórvelda að fornu og nýju og
heyr valdabaráttu við annað
risaveldi — Bandarikin. Vegna
vigbúnaðarkapphlaupsins á
höfum og flotauppbyggingar
Sovétrikjanna á Norður-
Atlantshafi hefur hernaðargildi
Islands aukizt til mikilla muna.
Hvað okkur snertir er það þvi
nánast aukaatriði I sambandi
við varnir landsins, hvort Sovét-
menn sækist eftir yfirráðum
yfir íslandi eða öðrum löndum
vegna meintrar hugmynda-
fræðilegrar eða heimsvalda-
sinnaðrar útþenslustefnu
sinnar. Hitt skiptir öllu, að
vegna vöntunar á flota— og
flugvallaaðstöðu á Norður-
Atlantshafi og vegna sivaxandi
umsvifa þar, liggja til þess
nægjanleg hernaðarleg rök, að
Sovétmenn ásælist hér aðstöðu
hvort heldur til sóknar eða
varna. Það má I þvi sambandi
alveg liggja á milli hluta, hvern
áhuga þeir hafa I sjálfu sér á að
herleiða islenzku þjóðina. Það
nægir okkur að vita, að landið
sjálft hlýtur að freista þeirra.
Eins lengi og við teljum okkur
fremur eiga samleið með vest-
rænum rikjum I stjórnmála-
legum, efnahagslegum og
menningarlegum efnum, fáum
við best tryggt hagsmuni okkar
I bráð og lengd með nánu
samstarfi og samstöðu meö
þessum rikjum Timabundin
„þorskastrið” mega ekki villa
okkur sýn að þessu leyti. Þetta
breytir þvi svo au'Bvitað ekki, að
við viljum eiga sem bezt
samskipti við Sovétrikin og
styðjum heilshugar alla við-
leitni til að bæta sambúð
austurs og vesturs.
Ein af skyldum fullvalda rikis
er að gæta öryggis sins. Vegna
ástands I alþjóðamálum og
vöntunar á innlendum varnar-
mætti, höfum við Islendingar
ekki átt annars úrkosta en að
sætta okkur við dvöl erlends
herliðs I landinu I aldar-
fjórðung. Við verðum hér eftir
sem hingað til að draga skörp
skil á milli herlifs og þjóðlifs.
Erfitt er að spá — og þó sér-
staklega um framtiðina, eins og
góðir menn hamra á þessar
vikurnar, en vonandi tekur
mannkyn þeim stórstigu fram-
förum i næstu framtið og
vonandi tekst að skipa öryggis-
málum i Norðurálfu með þeim
hætti fyrr en nokkurn varir, að
við íslendingar getum áhættu-
laust búið einir I landi okkar að
aldarfjórðungi liðnum