Vísir - 04.05.1976, Qupperneq 9

VISIR Þriðjudagur 4. mai 1976.
9
OG
ORLOFSFÉ
Fyrir Alþingi hefur
nú legið um nokkurt
skeið frumvarp til laga
um orlof. Þetta frum-
varp hefur látið litið
yfir sér og hvorki verið
mikið rætt i fjölmiðlum
né á Alþingi, enda
stóðu félagasamtök
vinnuveitenda og laun-
þega að samningu þess
svo að ætla mætti að
frumvarpið væri bæði i
þágu vinnuveitenda og
launþega og tryggði
einfalt greiðslu- og inn-
heimtufyrirkomulag
orlofsfjár. Svo er þó
ekki...
Flókið
kerfi
Oft virðist sem svo að það sé
talið æskilegt að skipan mála,
sem Alþingi beitir sér fyrir i
löggjöf, sé flókin og kostnaðar-
söm i stað þess að vera einföld
og ódýr. Fyrri meðhöndlun á
greiðslu orlofsfjár (orlofsfé er 8
1/3% af launum lausráðinna
starfsmanna) var þessum kost-
um búin, bæði kostnaðarsöm og
flókin.
Þetta „orlofsmerkjafargan”
eins og rikisskattstjóri kallaði
eldra fyrirkomulagið jaðraði þó
við að vera hlægilegt vegna þess
hve vitlaust það var, enda fór
svo að launagreiðendur tóku að
greiða orlof i beinhörðum pen-
ingum i stað orlofsmerkja sem 8
1/3% af launum um leið og laun
voru greidd. Nú voru góð ráð
dýr. Kerfið var að hrynja, ein-
föld lausn var fundin.
Nýtt
kerfi
En nýtt kerfi fannst. Póstgiró-
stofunni var fengið það verkefni
að innheimta orlofsfé hjá launa-
greiðendum vegna lausráðinna
starfsmanna og hafa það til i
reiðufé handa launþegum, þeg-
ar þeir geta fengið það greitt.
Þetta kerfi hefur þá kosti, að
það er flókið: milliliður verður
til á milli launagreiðanda og
launþega og einnig kostnaðar-
samt, þar sem Póstgiróstofan
þurfti tölvu til þess að sinna
verkefninu og eitthvert manna-
hald hlýtur að þurfa til inn-
heimtu- og skrifstofustarfa. Þó
er skylt að taka það fram að
skipulag innheimtunnar virðist
til fyrirmyndar og allri skrif-
finnsku er stillt i lágmark.
Einföld
lausn
Einfaldasta fyrirkomulagið á
greiðslu orlofsfjár væri hins
vegar það, að launþegar, sem
ekki eru fastir starfsmenn, fái
orlofsfé sitt Utborgað hjá vinnu-
veitanda við hverja kaup-
greiðslu. Meö þessari einföldun
vinnst þrennt:
(1) Launþegar geta nú sjálfir
fylgst með þvi og tryggt það,
að þeir fái orlofsfé sitt greitt.
(2) Launþegar geta ávaxtað or-
lofsfé sitt, þar til orlof er tek-
ið.
(3) Kostnaðarsamt innheimtu-
kerfi má fella niður.
Það frumvarp sem nú liggur
fyrir Alþingi kveður ekki á um
þessa breytingu til einföldunar
og sparnaðar, heldur er gert ráð
fyrir þvi, að núverandi kerfi
haldist.
Eina mótbóran
Eina mótbáran gegn þessu
einfalda og ódýra fyrirkomulagi
á greiðslu orlofsfjár er sú að
launþegar komi ekki til með að
leggja fé fyrir til þess að fara i
orlof heldur muni þeir eyða þvi
jafnóðum. Þvi þurfi að hugsa
fyrir fullorðið fólk og búa til
kerfi, sem skyldar það til þess
að leggja fé fyrir. Svarið við
þgssu er þriþætt:
• Ef launþegar vilja eyða
þessu fé sinu jafnóðum, af
hverju á Alþingi að banna
þeim það?
• Hver vill geyma peninga
undir koddanum sinum i
verðbólgu, sem hefur verið til
skamms tima allt að 60% á 12
mánuðum?
• Hver er kominn tii með að
segja, að iaunþegar noti or-
iofsfé sitt eins og til er ætlast
en noti það ekki til þess að
borga af láninu, sem fallið er i
gjalddaga, kaupa sjónvarp
o.s.frv. .
Bann
við vinnu
Þrettánda grein frumvarps-
ins hljóðar svo:
Óheimilt er manni að vinna
fyrir launum i starfsgrein
sinni eða skyldum starfs-
greinum, meðan hann er i or-
lofi, og má setja um þetta
nánari ákvæði I reglugerð.
Brot við þessu ákvæði varðar
sektum, sem renna i rikissjóð.
Þessi grein vekur þá spurn-
ingu: 1 hvers þágu er þetta á-
kvæði? Er það sett til hagsbóta
fyrir þá, sem vegna lágra tekna
eða sérstakra fjárhagserfið-
leika þurfa að vinna i stað þess
að taka orlof? Slikir menn
þyrftu að finna nýtt starf um
stuttan tima i stað þess að vinna
eigið starf, sem reikna má með
að þeir kunni best og gefi þeim
hæstar tekjur. Er þetta ákvæði
ekki i andstöðu við almenn
mannréttindi og til þess fallið að
meina mönnum að bjarga sér?
Upptaka
eigna
Fjórtánda grein frumvarps-
ins er þannig:
Framsal orlofsfjár er óheim-
ilt.
Orlofsfé, sem orlofsþegi hefur
ekki tekið út innan tveggja
ára frá lokun orlofsársins,
rennur i sérstakan orlofssjóð,
sem nota skal til hagsbóta
fyrir orlofsþega. Varsla og
ráðstöfun sjóðsins er i hönd-
um orlofsnefndar rikisins og
stendur sjóðurinn sjálfur und-
ir kostnaði við rekstur sinn.
Þetta ákvæði kveður skýlaust
á um upptöku eigna án þess að
nokkrar bætur komi fyrir. Sann-
gjarnara væri ef Alþingi telur
æskilegt að viðhalda núverandi
innheimtukerfi, að farið verði
með óvitjað orlofsfé á sama hátt
og sparisjóðsinnstæður, en þær
geta staðið óhreyfðar i 15 ár
samfleytt, án þess að eigandi
tapi eignarrétti sinum, sem
hann þó getur i flestum tilvikum
endurheimt næstu fimm árin
þar á eftir. Einnig er þetta á-
kvæði óþarft, þar sem skila-
grein er gerð vegna ákveðinna
launþega, svo að ávallt hlýtur
að vera ljóst i hvers eigu orlofs-
féð er. Þvi verður vart trúað að
óreyndu, aðhér sé beinlinis ver-
ið að reyna að hafa fé af þeim,
sem kunna ekki á kerfið.
Tilraun til
breytinga
Vegna þessara galla á frum-
varpinu kom Albert Guðmunds-
son alþm. athugasemdum um
þessi atriði á framfæri við fé-
lagsmáladeild efri deildar Al-
þingis. Þegar þær athugasemd-
ir báru ekki árangur flutti
Albert formlegar breytingartil-
lögur við frumvarpið við þriöju
umræðu. Tillögurnar eru:
• Orlofsfé verði greitt laus-
ráðnum starfsmönnum 8
1/3% af launum, þegar laun
eru gr«Mdd.
• Launþegar séu ekki neyddir
lil þess að taka orlof.
• Óvitjað orlofsfé sé launþeg-
um ekki tapað fé eftir tvö ár.
Alþingi ó
iokaorðið
Umræðum um frumvarpið er
enn ekki að fullu lokið á Alþingi,
en i þeim umræðum mun vænt-
anlega koma fram hvort Alþingi
vill:
0 einfalt greiðslufyrirkomuiag
orlofsfjár i þágu launþega og
launagreiðenda
• sparnað i opinberum rekstri
virða rétt manna til þess að
.aka launuðu starfi hvenær
sem er
• virða eignarrétt launþega á
orlofsfé sinu i lengri tima en
tvö ár
I hnotskurn snýst málið um
almenn mannréttindi og það
hvort Alþingi eigi að ráðskast
með málefni einstaklinga eða
hvort menn eigi að ráða málum
sinuin sjálfir.
Arni Árnason rekstrarhagfrœðingur skrifar:
-------------------y
OFRELSI