Vísir - 07.01.1977, Síða 10

10
VÍSIR
Ctgefandi: Heykjaprent hf.
FramkvcmdastJóri:DavI6 Guðmundsson
Hitstjórar:Þorsteinn Pálssonábm.
ólafur Ragnarsson
Ritstjórnaríulltrúi: Bragi Guömundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guömundur Pétursson Um-
sjón meö helgarblaöi: Arm Þórarinsson. Blaöamenn: Edda Andrésdóttir, Einar Guöfinnsson Ellas
Snæland Jónsson, Finnbogi Hermannsson, Guöjón Arngrlmsson, Kjartan L. Pálsson óli Tynes
Sigurveig Jónsdóttir, Sæmundur Guövinsson. Iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristján’sson. Akur'-
eyrarritstjórn: Anders Hansen. ótlitsteiknun: Jón óskar Hafsteinsson og Magniis ólafsson Ljós-
myndir: Jens Alexandersson, Loftur Asgeirsson. Auglýsingastjóri: Þorsteinn Fr. SigurÖsson
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Auglýsingar:liverfisgata 44. Slmar 11660, 86611
Afgreiösla : ilverfisgata 44. Slmi 86611
Ritstjón :Sföumúla 14. Slmi 86611, 7 llnur
Akureyri. Slmi 96-19806
Askriftargjald kr. 1100 á mánuöi innanlands.
Verö I lausasölu kr. 60 eintakiö.
Prentun: Blaöaprent hf.
Pólitískt vald og
embœttismanna vald
Áhrif og völd stjórnmálamanna í opinberri
stjórnsýslu hafa oft á tiðum verið þrætuefni flokka.
Hefur það alla jafnan ráðið nokkru um afstöðu flokk-
anna I þessum efnum# hvort þeir hafa setið I ríkis-
stjórn eða setið I stjórnarandstöðu. Víst er, að mjög
erfitter aðdraga skýrar línur um mismunandi grund-
vallarstefnu stjórnmálaflokkanna að því er varðar
þessi málefni.
Eftir að hafta- og skömmtunarkerfið var að mestu
afnumið á sinum tíma breyttist eðli stjórnsýslunnar á
ýmsan hátt. Stjórnmálaflokkarnir útnefndu áður
skömmtunarstjóra í alla króka og kima stjórnsæýsl-
unnar. Á síðari árum hefur fagleg vinna embættis-
manna hins vegar verið ráðandi að mestu.
Bankastjórastörfum er þó enn skipt á milli stjórn-
málaflokka, og staðreynd er að stjórnmálaf lokkarnir
reyna I mörgum tilvikum að staðsetja góða flokks-
menn i embættismannakerfinu. Með Framkvæmda-
stofnun ríkisins var reynt að hefja á ný til vegs
flokkspólitískt eftirlitsmannakerfi skömmtunartíma-
bilsins. Þetta afturhvarf mætti þegar í stað harðri
andstöðu, en hefur ekki að fullu verið afnumið enn.
Meginmáli skiptir að sjálfsögöu, að opinbera stjórn-
sýslan sé ekki skömmtunarkerfi, er þjóni því eina
markmiði að mismuna borgurunum eftir flokkspóli-
tískum línum. Á hinn bóginn hefur það verið ýmsum
áhyggjuefni síðustu ár, að áhrifavald embættis-
manna- og sérfræðingakerfisins hefur vaxið að því er
virðist á kostnað hins pólitíska valds Alþingis.
Alþingi er vissulega hinn lýðræðislega kjörni valda-
aðili i þjóðfélaginu. Fyrir þá sök er bæði rétt og eðli-
legt að gera tilraunir til að snúa taflstöðunni við Al-
þingi til f ramdráttar. Það verður hins vegar ekki gert
með endurreisn skömmtunarkerfisins og flokkspóli-
tískra fyrirgreiðslumanna í stjórnsýslu. Og flokks-
pólitískar embættaveitingar eru að sjálfsögðu engin
lausn á þessu vandamáli.
Með stjórnarráðslögunum frá 1969 var ráðherrum
heimilað að kveðja sér til aðstoðar I ráðuneytunum
menn, er kæmu og færu með þeim sjálfum. Með þessu
var opnaður möguleiki til þess að styrkja pólitíska
valdið á heilbrigðan hátt. Ráðherrar viðreisnarstjórn-
arinnar nýttu sér ekki þessa heimild. Aðstoðarmenn
ráðherra voru fyrst skipaðir í tið vinstri stjórnarinn-
ar, en með núverandi ríkisstjórn starfa aðeins tveir
slikir.
Reynsian hefur einnig sýnt, að þetta starf kemur að
takmörkuðum notum að óbreyttu. Samkvæmt gild-
andi lagareglum hafa aðstoðarmenn ráðherra mjög
takmarkaðsvigrúm og segja má að ráðherrar hafi lit-
ið gert til að auka pólitfsk áhrif þeirra að undantekn-
um Magnúsi Kjartanssyni. Að réttu lagi ættu ríkis-
stjórnir að geta skipað raunverulega aðstoðarráð-
herra, er hefðu yfir ráðuneytisstjórum að segja.
Engum vafa er undirorpið, að styrkja þarf stöðu
pólitíska valdsins gagnvart embættisvaldinu. Það
þarf að gera á eðlilegan og heilbrigðan hátt. Skipan
raunverulegra aðstoðarráðherra með talsvert víð-
tæku pólitísku umboði gæti verið þáttur I þeirri við-
leitni. Með því móti yrði meiri hreyfanleiki í æðstu
stöðum ráðuneytanna.
Full þörf er á að taka þessi atriði til yfirvegunar.
Engum vafa er undirorpiö að það myndi styrkja
stjórnsýsiuna, og ástæðulaust er með öllu að láta ævi-
ráðna embættismenn koma í veg fyrir umbætur af
þessu tagi.
Föstudagur 7. janúar 1977 vism
Minkabúum fœkkar en fjöldi íceða óbreyttur:
Framleiddu skinn fyrir
120 milljónir í fyrra
A siðasta ári störfuðu 13 menn
við minkabú hér á landi, og
framleiddu þeir um 30 þúsund
skinn að verðmæti um 120
milljónir króna. öll fram-
leiðslan var seld erlendis.
A siðasta ári voru minkabúin
sjö talsins, en þeim fækkaði um
þrjú um siðustu áramót. Samt
sem áður er útlit fyrir, að f jöldi
læða i islenskum minkabúum
verði hinn sami á þessu ári og i
fyrra, eða um 10 þúsund, og
högnar um 2000.
„Þrjú stærstu minkabúin eru
á Norðurlandi”, sagði Sigurjón
B. Jónsson, minkaræktarráðu-
nautur Búnaðarfélags tslands, i
viðtali við Visi. „Búið i Grenivik
verður með á 3ja þúsund læður i
ár, á Dalvik um 4000 og á
Sauðárkróki um 2.500. Læöum
fjölgar það mikið á þessum bú-
um, að sennilega veröur ekki
um fækkun að ræða i heild á
landinu, þótt þessi þrjú bú hætti
starfsemi sinni.”
Það kom fram hjá Sigurjóni,
að hagkvæmast væri aö hafa
um 2500 læður i búi, og mun að-
eins eitt bú vera með verulega
færrilæður, þ.e. búið á Lykkju á
Kjalarnesi.
„Ég vona að þessi fækkun bú-
anna hafi ekki verulega slæm
áhrif á minkaræktina i landinu,
og að þaö fjármagn, sem lagt
hefur verið i þau bú, sem hætta,
nýtist áfram,” sagði Sigurjón.
—ESJ
NEÐANMÆLS - NEÐANMtfLS - NEÐANM/ÍLS -
En viðbrögð við frægri ræðu, sem
konungur flutti, kominn austan
frá Gullfossi og Geysi, benda ein-
dregiö til þess að hið danska
fylgdarlið hafi um margt talið að
einungis væri verið að sinna dag-
legu nuddi um sifeldar athuganir
á réttarstöðu landsins innan
veldis Danakonungs.
Samtimaheimildir skýra frá
þvi aö konungur hafi fengið gott
veður i austurreisunni, heiðan
himinn og sólskin frá morgni til
kvölds. Og ekki skemmdi að tölu-
vert var af kampavini með i för-
inni. Svo fóru leikar, þegar komið
var að Kolviðarhóli undir kvöld,
áður en lagt var upp i sið-
asta áfangann til Reykjavikur að
Friörik konungur flutti stutta tölu
yfir nærstöddum, hrifinn eftir
velheppnaða ferð, hýr af freyð-
andi veigum, og þess fuliviss aö
,Þar ætti að vera viðboð handa prestum” sagði Halldór Laxness.
Miðað við ýmsar aðrar þjóðir
er ekki langt siðan tslendingar
hófu að ráða utanrikismálum sin-
um alfarið. Ýmsar ástæður lágu
Hil þess, að okkur var einna Ijúfast
að skilja meðferð utanrikismála
eftir i höndum Dana f umboði
okkar, þegar við fengum fullveld-
iö 1918. Sömuleiöis var Hæstirétt-
ur Dana æðsta dómsvald i is-
lenzkum málum, unz við kynnum
að vilja skipa æðsta dómstól i
landinu sjálfu. Sama ákvæöi gilti
um gæzlu islenzkrar landhelgí.
Svo fór, aö löngu áður en kom
til uppsagnarheimildarinnar árið
1940, eða endurskoöunar sam-
bandslaganna, höfðum viö tekið
æðsta dómsvald i eigin hendur,
einnig landhelgisgæzluna. Hins
vegar fóru Danir með utanrikis-
málin i umboöi okkar allt til þess
að sambandið rofnaði milli rikj-
anna með hertöku Danmerkur i
byrjun april 1940. Miðað við að-
stæður hefur eflaust þótt hagstætt
að láta meðferö utanrikismála
liggja á milli hluta þau tuttugu og
fimm ár, sem konungssambandið
gilti, eða fram að tima upp-
sagnarheimildar sambandslag-
anna.
Hvenc

3
Louis G. Dreyfus sendiherra
Bandarikjanna á lslandi:
„Forsætisráöherra er tæki-
færissinni, sem iætur einskis
ófreistað aö hanga við völd og
stjórna eftir þvi sem kaupin
gerast á eyrinni”.
Veizlan á
Kolviðarhóli
Halldór Laxness segir á einum
stað um Kolviðarhól: Þar ætti aö.
vera víöboð handa prestum/mik-
ib voöalega er skemmtiiegt á
Hólnum. Og satt er það, að Kol-
viðarhóll er kunnur aö skemmti-
legheitum. Um mitt sumar árið
1907 kom Friðrik konungur átt-
undi i heimsókn hingað, og meöal
annarra ágætra verka gaf hann út
á fyrsta degi heimsóknarinnar
konunglega tilskipun, þar sem
sagði að samkvæmt óskum for-
sætisráðherra beggja landanna
„höfum vér með allra hæstum úr-
skurði, dagsettum i dag (þ.e. 3(L
júli), skipað nefnd alþingismanna
og rikisdagsmanna til þess að
undirbúa ráöstafanir til nýrrar
löggjafar um stjórnskipulega
stöðu Islands i veldi Danakon-
ungs.” Að likindum mun Friðrik
áttunda varla hafa órað fyrir þvi
að sú sambandslaganefnd, sem
hann var að stofna til, yröi upp-
hafiö að lokasprettinum I sjálf-
stæöismálum Islendinga. Hins
vegar haföi konungur þær artir til
landsins, að hann heföi eflaust
látiö kyrran liggja slikan grun.
allir konungar og keisarar
Evrópu mundu öfunda sig af
þeirri för, sem var að ljúka.
I hinni stuttu ræöu talaði
hann um rikin tvö, þ.e. Is-
land og Danmörku. Lengi
hefur -verið deilt um þaö,
hvort konungi hafi orðiö á mis-'
mæli, eða hvort hann var með
vilja að ýta bæöi við Islendingum
og Dönum með því aö tala um hin
tvö riki. Of seint er að spyrja
Friðrik, en eftir þessa ræðu óx Is-
lendingum ásmegin, enda liöu
ekki nema ellefu ár þangað til
þessi hugsun Danakonungs var
orðin að veruleika með sam-
bandslögunum. En þetta orðalag
konungs var merkilegt að ööru
leyti, og má Kolviöarhóll vel
njóta þess, það benti viðstöddum
á, að utanrikismál, eða öllu held-
ur millirikjamál, eru flókin og
vandasöm og þeirra verður varla
gætt sem skyldi yfir glösum af
freyðivini á sólskinsstund. Orö-
ræðan um rikin tvö var þvi nokk-
ur kennslustund jafnframt þvi að
vera fagnaöarefni þeim, sem
lengi höfðu beöið eftir skilningi á
þörfum og vilja eyþjóöarinnar.
Vinskapur á
undanhaldi
lslenzka utanrikisþjónustan hóf
störf sin á striðsárunum, og þótt