Tíminn - 22.09.1968, Page 8

8
TIMINN
Myndir á vegg á sýningu á verkum Jóns Stefánssonar, listmálara, Sýningin er þáttur í listahátíð Bancta
lags íslenzkra listamanna, í tiiefni af 40 ár afmæil þess.
M«nn og málofni
Göngur í góðviðri
Göngur og réttiir standa yfir,
og slátrun sauðfjár er nýhafin.
Vonir standa til, a‘ð dilkar séu
sæmilega vænir, þótt enn séu
öruggar heimildir um það ekki
fyrir hendi. Sauðféð hefur átt
gott síðsumar á fjöllum. >ar
greri seint, en nýgræðing var
að fá fram undir haustnætur.
Við sllk skilyrði verður féð oft
vænt á afrétti.
Bændur hafa fengið góðviðri
í göngum. Er slíkt milkilvægt
og iéttir miklu erfiði af mönn-
um, því að fjárleitir í illviðrum
er í senn mannraunir og leiða
oft til tjóns. Fé fer illa í slík-
um hrakmngum.
Göngur og réttir eru enn
ævintýraefni ungra og gamalla,
þegar vel viðrar og fé kemur
hraust og vænt af fjaili. Sú er
ef til vill mesta gleði fjárbónd-
ans, og hefur það verið íslend-
ingum meira gleðiefni en flest
annað á liðnum öldum að fagna
fé sínu af fjalli.
Sjálfsbjörg
íslendingar eru í eðli sínu
strjálbýlisfólk á stóru eylandi
með náttúruskilyrði, sem ekki
nýtast til lífsbjargar nema með
góðri forsjá og mikilli atorku.
Þúsund ára barátta slíkrar þjóð
ar eflir og styirkir sjálfsbjarg-
arviðleitni einstaklinganna og
gerir hana að sterku þjóðarein-
kenni. Svo er enn í fari íslend-
ingsins, þótt margt hafi breytzt
til hagræðis og hóglífis og
fólkið þyrpzt í þéttbýli Sem
betur fer þurrkast ekki slíkir
eiginleikar út í skyndi. íslend-
ingar meta þvi sjálfsbjargarvið-
leitnina öðrum kostum fremur
í fari manna og eru fúsari til
þess að styðja samborgara sína
til sjáifsbjargar en flestra ann-
arra hluta.
f félagsmálum nútímans hef-
ur þessi sterki þjóðareiginleiki,
sem harðar aldir hafa þroskað,
komið fram í nýjum myndum.
Við munum gerla, hvernig
Re.vkjalundur var byggður, og
mörg önnur dæmi mætti nefna
um mat manna á gildi sjálfs-!
bjargarinnar í dag leita sam-
tök, sem bera nafnið Sjálfs-
björg, til almennings um stuðn-
ing við þetta gamalgróna, ís-
lenzka manngildi Það er lands-
samiband fatlaðs og lamaðs
fólks, sem fer fram á stuðning
heilsuheilla samborgara tii
þess að styrkja vígi sitt til sjális
bjargar
Þótt petta fólk eigi við ör-
kuml að búa, biður það ekki
um framfærslu í uppgjöf og úr-
ræðaleysi, heldur hjáiparhönd
til sjálfsbjargar. Þetta eru hetj-
ur okkar, og þær eigum við að
styðja í dag Þær eru að byggja
sór vinnuheimili í ReykjavLk.
Siálfsbjargarviðleitni þessa
fólks er okkur vitni um þann
dug, sem býr i þjóðinni og ætti
að verða hverjum einum sem
heill á að kallast hvatning til
afreka. Sjálfsbjargarviðleitni
þess, hugrekki og lífstrú er
veigamikil] hluti þess auðs. sern
þjóðin á mestan
lón Stefánsson
Á þessu hausti er blómstrar
myndlistin í landinu með meiri
grósku en nokkru sinni fyrr.
Fjöldi nýrra málara og mynd-
höggvara sýnir verk sín, jafnt
lærðir sem leikir listamenn, og
nær gróskan út fyrir höfuðborg
ina, sem betur fer. í Reykja-
vík hafa verið 3—4 myndlistar-
sýningar opnar hverja viku sam
tímis að undanförnu, og við
höfum allt í einu eignazt tvo
eða þrjá nýja sýningarsali. Ung
um og óráðnum verkamönnum
í þessum víngarði ber að fagna
og njóta þeirrar vonar, sem
verk þeirra gefa. En þessa dag-
ana hljóta menn þó að nema
staðar við eina sýniingu —
j sýningu mikils en gengins lista-
manns, eins þeirra. sem við eig-
um mjög að þakka gróskuna í
iistalífi ungu kynslóðarinnar,
Jóns Stefánsonar Sýning sú,
sem staðið hefur yfir á málv.erk
um hans, sætir verulegum tíð-
indum, ekki fyrir það eitt, að
þar má sjá myndir, sem ekki
hafa verið á almannafæri fyrr
heldur einnig hitt. að par fæst
samfeildari yfirsýn um svið og
inntak listar hans en áður á
sýningu.
Ef til vill er Jón Stefánsson
rammíslenzkastur þeirra stór-
meistara íslenzkrar máiaralist-
ar, sem reis á legg með sjáif-
stæðinu Ásgrímur og Kjarval
eru dýrkendur landsins og æv-
intýrsins. í verkum Jóns Stefáns
sonar ómar rammislagur ís-
lenzkrar lífsbaráttu oftast und-
ir, landið og fólkið er eitt.
Hestamyndir Jóns eru frægar,
en hesturinn hefur um aldir ver-
ið nánasti förunautur þjóðarinn
ar í sjálfsbjörginni og raunar
oft tákn hennar Þeirri sögu
stafar oft með undrasterkum
áhrifamætti frá litum og línum
í myndum Jóns — myndum af
landi, fólki og hestum.
Það var ég hafði
hárið
í Morgunblaðinu birtist í
fyrradag stutt forystugrein, sem
gefur nokkra hugmynd um sál-
arástand mannanna í stjórnar-
stólunum um þessar mundir og
sýnir, að ekki brestur þá kok-
hreystina, þótt flestar aðrar
fjaðrir „viðreisnarinnar“ séu
föknar út í veður og vind. Mbl.
segir:
„Viðreisnarstjórnin setti sér
það markmið í upphafi stjórn-
arferils síns að byggja upp veru
legan gjaldeyrissjóð og lækka
greiðslubyrðina vegna erlendra
lána. Þetta tókst. Gjaldeyrisvara
sjóðurinn náði nær tvö þúsund
milljónum króna, og greiðslu-
byrðin var lækkuð í 8—9%.
Vinstri stjómin hafði leyft eftir-
iitslausar lántökur erlendis, sem
ieiddu til þess, að fyrirsiáan-
legt var að greiðslubyrðin yrði
óeðlilega mikil.“
Það var ég hafði hárið, segja
„viÖreisnar“-hetjuirnar, sem
sitja frammi fyrir þjóðinni illa
sköllóttar og kalla á hjálp minni
hlutaflokkana. Til hvers er að
eiga tvö púsund milljóna gjald-
eyrisóð, sem raunar var aðeins
nafn á erlendum lánum,
ef hann er síðan að-
eins notaður sem flotholt
lengra út í ófæruna, þar sem
þjóðin sekkur enn dýpra en
annars hefði orðið? Það er ekki
til neins að safna móði,
nema hafa vit og manndóm til
þess að nota hann til velfdrnað-
ar. Það verður ekkj sagt um
notkun hans og evðslu nú. Hann
hefði getað komið að góðu
gagni. ef hann hefði verið not-
aður sem lvftistöng og skjól.
meðan verið var að koma fyr-
ir vörnum við aðsteðjandi
hættu. En af því að hann gaf
dáðlausri rikisstjórn aðeins frið
tií þess að sitja og láta sig
dreyma um fljúgandi gúllfisk
meðan hættan óx og magniðist
varð hann þjóðinni hefndargjöf.
Það var sök ríkisstjórnarinnar,
sem ekki kunni með að fara.
Nú, þegar allur gjaldeyris-
sjóðurinn er upp urinn og eydd
ur, án þess að hafa veitt þjóð
inni aðstöðu til viðnáms í hættu
og hefur aðeins gufað upp í
gagnslitla eyðslu, hljóta menn
að minnast tillögu Helga Bergs
fyrir tveim árum, er hann vildi
þá þegar vinda bug að því að
binda hæfilegan hluta gjaldeyr
iseignarinnar í vélum og öðr-
um framleiðnitækjum, sem skil
uðu nýjum gjaldeyristekjum,
en slík eign í höndum dugandi
þjóðar er sá eini gjaldeyrisvara
sjóður, sem máli skiptir, eins
og nú er glöggt komið í ljós
Allir hljóta að sjá nú, hversu
miklu betur gjaldeyrisvarasjóð-
ur hefði dugað þjóðinni í þeirri
mynd nú, þegar í harðbakkann
slær. En ríkisstjórnin gerði að-
eins hróp að þessari merku th-
lögu og vildi ekki heyra minnzt
á annað, en hún hefði bessa
aura í handraða.aum sem til-
tæka vasapeninga.
Það er óneitanlega kaldhæð:;
islegt að heyra ríkisstjórnina
og málgögn henar hrópa ha-
stöfum að þjóðinni þessa daga.
Viðreisnin hefur tekizt. milli
þess sem hún herðir á stnðum
söngum lýsinganna um bað.
hvernig allt sé í kaldakoli, all-
staðar sé efnahagshrun og eng-
SUNNUDAGUR 22. sept. 1968
in leið til nema skerða lífskjör
almennings um allan helming
og skellir á 20% gjaldeyris-
skatti, sem leggst þyngst á nauð
þurftir alþýðuheimilanna. Þ"átt
fyrir mörg og stór gjaldbrot
og refcstrarstöðvanir f jöl-
margra fyrirtækja, er eitt gjald
þrot stærst og mest. Það er
gjaldþrot „viðreisnarstefnunn
ar“ og þeirrar stjórnar, sem
hefur kennt sig við hana. Það
er hrikalegasta og hættulegasta
stjórnmálagjaldþrot, sem orðið
hefur í sögu íslendinga, síðan
þeir fengu sjálfstæði. Rllris-
stjórnin hefUT viðurkennt þetta
gjaldþrot í verki með því að
biðja andstöðuflokka sína að
koma til viðræðna um hugsan-
lega björgun í þessum mikia
þjóðarvanda. Sú hjiálparbeiðni
á sér efcki heldur fordæmi í ís-
lenzkri stjórnmálasögu, en að
sjálfsögðu ber ekki að lasta þau
viðbrögð ridaranna, sem
hleypt hafa ofan í, og sitja þar,
íastir, og að auðvitað er það
borgarleg skylda að sinna slíku
neyðarkalli og freista þess að.
finna skynsamleg ráð til björg-
unar.
Línur þessa mikla og ein-
stæða stj ómargj aldþrots eru
ekki enn svo skýrar, að mynd-
in öll blasi við þjóðinni. Stjórn-
málaflokkarnir ræðast við og
safna gögnum og gera ekki ráð
fyrir að geta sagt þjóðinni ná-
kvæmlega, hvemig komið er,
fyrr en um miðjan október, oé
tii hvaða bjargráða skuli gripa .
og hverjir vilji og geti staðið
að framkvæmd. Gjaldþrotar'
stjórnin lætur sig vafalaust enn r
dreyma um gullfiskinn, sem’,
komi á elleftu stundu, svo að
hún geti sagt við hina flokk-
ana: Þakka ykkur fyrir, nú get
ég ein haldið áfram um sinn.'
En það mundi koma að litlu.
haldi, meðan stjóroarstefnunœi
verður ekki breytt. Megin
drættir myndarinnar exu þó öll '
um Ijósir:
Sjávarútvegurinn dregst á-
fram með stórfelldum uppbót-
um og landbúnaðurinn einnig,
og báðir þessir atvinnuvegir
safna sligandi bagga lausa-
skulda. Á næsta ári þurfa
þeir enn meiri hjálp. Iðnaðui-
inn er hálflamaður. Til þess að
koma saman fjárlögum fyrir
næsta ár, verður að afla nvrra
tekna með sköttum á þjóðina,
sem nema milljarði eða meira.
Ný gengislækkun vofir yfir og
verður ekki umflúin nema með
sérstökum stórráðstöfunum. Er
lend lán eru nú komin á átt-
unda milljarð króna og greiðslu
byrði þjóðarinnar af þeim verð-
ur á næsta ári um 15%, miklu •
hærri en hæfilegt er. Gjalieyr-,
issjóðuriun er upp urinn og ■
stutt vörukaupalán erlendis orð
in á annan milljarð. Viðskíota-.
jöfnuður við útlönd var óíiag
stæður um 2,3 milljarða í fvrra
og verður óhagstæður um 3
milljarða í ár. Orðið milljón er
að verða ónothæft til þess að ■
lýsa þessu ástandi. Átvinnu-'.
leysi var mikið í fvrra,- og enn
verri horíur í þeim efnum í ár
Blóðbanki atvinnuveganna í I
landinu, framleiðslu- og stofr ’
lánasjóðirnir eru nú gersam-
lega féþrota og þyrftu að fá uir
500 milljónir í einu til þess að
starf þeirra væri með svipuð-
um hætti og 1958 Þannig er á-
standið aðeins 15 mánuðum ef‘
Framhald á bls. 15.
Hrikalegasta
"ialdþrotið