Tíminn - 23.10.1968, Blaðsíða 8

8
TIMINN
MIÐVIKUDAGUR 23. okt. 1968.
Skúli Benediktsson:
Skólamál
Þjóðlygin um fræðslulögin og
frumhlaup landsprófsnefndar
Skólamál okkar hafa sætt mikilli
gagnrýni nú síðustu árin og ekki
að ástæðulausu. Óstjórn og aga-
leysi setur í æ ríkara mæli svip
sinn á skólastarfið, einkum í
Reykjavfk. Á þetta við um marga
gagnfræðaskóla, og ekki er ástand
ið betra í framihaldsdeildum barna
skólanna og árangurinn eftir því.
Skólastjórar og yfirkennarar sjá
víðast hvar einir um stjórn skól-
anna án samvinnu við kennara, en
eru önnum kafnir við alls konar
skriffinnsku. Dæmi munu þesis,
að kennarar einnar og sömu bekkj
ardeildar sjáist ekki allan starfs
daginn. Skipulagsleysið býður aga
leysinu heim. Allir, sem við
kennslu fást, vita, að ró og vinnu-
friður er algert skilyrði þess, að
árangur náiist. Óstjórnin verður
til þess, að kennarar gerast kæru-
lausir eða taka sér önnur störf
fyrir hendur. Margir nýliðar í
kennarastétt, oft góð kennaraefni,
fá sýna fyrstu reynslu í þessu
öngþveiti og leggja framtíðarstarf
sitt á hilluna. Hinn kunni skóla-
tnaður, Snorri Sigfússon, sagði
fyrir nokkrum árum í útvarpser-
indi, að lélegur kennari væri verri
en enginn. Má þá ekki ætla, að
skólastofnanir geti orðið svo léleg
ar, að þær megi teljast verri en
engar?
Ófremdarásandið í skólamálum
hefur að sjálfsögðu haft áhrif á
árangur nemenda og valdið ó-
ánægju meðal almennings. Aldrei
er samt ráðizt gegn sjálfri mein-
semdinni. Hins vegar hefur það
verið gert að nokkurs konar
þjóðlygi, að skólakerfið og fræðslu
lögin standi í vegi fyrir því, að
nýjungar séu gerðar á kennslu-
háttum. Landsprófið á að vera eitt
hvert ógnvekjandi pyntingartæki.
Þjóðlygi þessi hefur fallið í góðan
jarðveg hjá foreldrum. sem hafa
slæma reynslu af starfsemi skói
anna, en gera sér ekki grein fvrir
orsökinni. Áróðurinn gegn fræðslu
lögunum og landspófinu hefur orð
ið svo vinsæll, að jafnvel þjóð-
málaskúmar, sem ekkert þekkja
til kennslumála, oift undirmáls-
menn líka svo, hafa tekið undir
þjóðlygina og kryddað hana með
sínu lagi. Og nú er svo komið,
að þeir, sem með skólamól fara
standast ekki lengur áróðurinn og
gera hvert axarskaftið öðru verra
til þess að friða almenning.
Gleggsta dæmi þess eru afglöp
nefndar þeirrar, sem hefur með
landspróf miðskóla að gera, landk-
prófsnefndar.
Rétt um það leyti, er gagn-
fræðaskólar tóku til starfa í haust,
hélt formaður landsprófsnefndar
og hinna svo nefndu „Skólarann-
sókna“ fund með fréttamönnum
útvarps og blaða. Bar fundur sá
öll einkenni skrums og áróðurs.
Skýrði formaðurinn frá nýrri
reglugerð um landspróf miðskóla.
Breytingarnar, sem reglugerðin
felur í sér, eru aðallega á til-
högun prófa og einkunnagjöf.
Lýsti hann yfir því, að landsprófs-
nefnd teldi „athuganir og útreikn-
imga“ benda til þess, að með þess-
ari nýskipan „mætti fá jafnáreið-
anlega niðurstöðu af prófinu með
minni fyrirhöfn og tilkostnaði"
Hér er farið með svo miklar stað-
leysur, ef ekki vísvitandi falsanir,
að vítavert er. Með breytingum
þeim, sem gerðar eru á einkunna-
gjöf er verið að koma á vinnusvik-
um kennara og löggilda handa-
hófskennd vinnubrögð. Það virð-
iist ekki tekið tillit til þess í „út-
reikningum og athugunum", að
nemendur séu gæddir því, sem
nefnt er réttlætiskennd. „Skóla-
rannsóknir‘“ og landsprófsnefrd
virðast byggja allar breytingar
sínar og fimbulfamb á tölvufóðri.
Engin haldbær rök eru fyrir þeim
breytingum, sem gerðar eru, allt
mælir þeim á móti.
Tölvan og einkunnaqiöfjn
Landsprófsnefnd skipar svo fyrir
að nú skuli gefa einkunnir aðeins
í heilum tölum frá 0—10. Lands-
próf er til þeiss að velja nemend-
ur til franiihaldsnáms. Kennurum
og prófdómurum er lögð mikil á-
byrgð á herðar, er þeir gefa eink-
unnir, En nú reynir landsprófs-
nefnd að koma á handahófskennd-
um vinnuibrögðum án þess að leysa
neinn vanda. Skal ég nú taka
dæmi þessu til sönnunar.
Tveir nemendur, ég kalla þá
A og B, þreyta landspróf.
Nemandi A hlýtur einkunnina
5,5 í öllum prófgreinum. Eftir
Aukafundur
SÖLUSAMBANDð ísl.
FISKFRAMLEIÐENDA
verður haldinn í Sigtúni fimmtudaginn 24. okt.
n.k. kl. 10 f.h.
Fundarefni: Ástand og horfur í sölu- og verð-
lagsmálum saltfisks.
Stjórn Sölusambands ísl. fiskframleiðenda
Hjúkrunarkonur óskast
Hjúkrunarkonur vantar nú þegar í Landspítalann.
Laun samkvæmt úrskurði Kjaradóms. Allar nán-
ari upplýsingar gefur forstöðukonan á staðnum
og í síma 24160.
Reykjavík, 22. október 1968.
Skrífstofa ríkisspítalanna.
Skúli Benediktsson
breytingu landsprófsnefndar er
einkunnin hækkuð upp í hverri
grein. Nemandinn fær aðaleink-
unnina 6 og rétt til þess að setjast
í framhaldsskóla, t.d. mennta-
skóla.
Nemandi B hlýtur einkunnina
6,4 í sjö prófgreinum, en 5,4 í
einni. Hann fellur, nær ekki fram
haldseinkunn.
Hvor þessara nemenda er betur
undir framhaldsnám búin.n? Hef-
ur landsprófsnefnd rennt þessum
dæmum í tölvuna?
Ég hef kennt landsprófsnem-
endum íslenzku nokkra vetur. Ég
tel geysimikinn mun á getu
tveggja nemenda, ef annar hlýtur
8,5, en hinn 9,4. Landsprófsnefnd
leggur þessar einkunnir að jöfnu,
þótt aðeins muni einum tíunda, að
mismunurinn sé heil tala. Sá, sem
hlýtur einkunnina 8,5 er náms-
maður rétt í meðaUagi. Hinn, sem
hlýtur 9,4 er mjög góður.
Tveir nemenda minna hlutu eink
unnina 9,9 á síðasta landsprófi.
Er sanngjamt að meta árangur
þeirra til jafns við árangur þess,
sem hlýtur 8,5? Eða á kannski að
brjóta þá hefðbundnu reglu að
gefa ekki 10, nema úrlausn prófs
sé algerlega villulaus? Nemendur
mínir þekkjast og vita um þann
mun, sem er á getu þeirra, því að
ég hef stundum skyndipróf. Ætli
þeim þyki hún sanngjörn, „niður-
staðan", sem landsprófsnefnd seg
ir að breytist ekki?
En býður svo þessi breyting
engum vanda heim? Landsprófs-
nefnd segir sjálfsagt, að auðveld-
ara sé að gefa í heilum tölum og
„kostnaðarminna". En þeir, sem
úr prófunum vinna, eru settir í
enn meiri vanda, þegar þeir þurfa
að ákveða, hvort gefa skuli t.d. 6
heila eða 5 o.s.frv. Nú getur einn
tíundi orðið að heilli tölu. Hér
getur i mjög mörgum tilvikum
munað mjóu og enn meiri ábyrgð
að dæma en áður. Það lítur hins
vegar vel út í auglýsingu að segja:
„Niður með smásmyglina".
Kennsla fvrir landspróf er tví-
þætt, fræðsla og þjálfun. Kennara
er skylt að kenna nemendum ná-
kvæm ag markviss vinnubrögð.
Skyndipróf með hæfilegu millibili
eru ekki aðeins nauðsýnleg til
upprifjunar, heldur einnig sú
bezta þjálfún, sem völ er á, ef til
þeirra er vandað. Nemandanum
er líka þörf á að sjá framfarir
sínar, þótt litlu muni frá einu
prófi til annans. Prófin eru drif-
fjöður kennsli}innar. Breytingar
landsprófsnefndar á einkunnagjöf-
inni hljóta að leiða af sér óná-
kvæmni í vinnubrögðum kennara
— og það sem verst er nemend-
anna einnig. Það eru þau einu
áhrif, sem nýskipanin getur haft
auk þess, sem áður er sagt. Sú
hlið þessara breytinga, sem að
nemendunum veit, er skuggaleg-
ust.
Landsprófsnefnd lætur greini-
lega að vilja þeirra, sem gefizt
hafa upp við að stunda skipuleg
kennslustörf við agaleysi og ó-
stjórn, og vilja helzt afnema öll
próf. Vissulega hefur landsprófs
nefnd stigið spor í þá áttina. Einn
nýstúdenta sagði síðastliðið vor
í blaðaviðtali, að sér hefði aldrei
verið kennt að læra. Gagnfræða-
skólakennarar segðu: „Þú áttir
að læra skipuleg vinnubrögð í
barnaskólanum". Menntaskólakenn
ararnir segðu: „Þú áttir að læra
að vinna í gagnfræðaskólanum".
Þess munu dæmi, að þeir, sem
kenna landsprófsnemendum hafi
sjaldan eða aldrei æfingapróf all-
an veturinn. Þeir nemendur, sem
ekki eru þjálfaðir og kunna ekki
að vinna skipulega í prófi, standa
auðvitað verr að vígi í erfiðu
vorprófi og sýna ekki raunveru-
lega getu. Hér er við kennara og
skóla að sakast. Annað hvort er
um hrein vinnusvik að ræða eða
hitt, að stjórnleysið er orðið svo
mikið, að kennarinn kemur eng-
um æfingum við. En yfirstjórn
fræðslumála flýr vandann, gerir
ekki einu sinni tilraun til að
vinna gegn meinsemdinni. Lands
prófsnefnd tekur nú þátt í skrípa
leiknum. Allt á að færast í „eðli
legt ástand" með handahófsbreyt
ingum á landsprófinu. Skólastarf-
semin er í stakasta lagi og engan
má móðga. Jón á Bægisá kvað:
Vakri Skjóni hann skal heita,
honum mun ég nafnið veita,
þó að meri það sé brún.
Vélar eða fólk
Samkvæmt nýskipaninni skal
prófgreinum fæikkað úr 9 í 8.
Á það að gerast með þeim
hætti, að hver nemandi verður
undanþeginn einni lesgreinanna.
Ekki fer það samt etfir vali nem-
andans sjálfs, hverri greinanna
hann sleppir, heldur ákveður
landsprófsnefnd það og lætur til-
kynna nemendum ákvörðun sína
í byrjun prófs. Og nefndin telur
eftir „athuganir og útreikninga",
að slíkt breyti engu. Tölvan sýnir
sennilega, að fjöldi þeirra, sem
landsprófi ná. breytist ekki við
þetta. Ekki vil ég móðga lands-
prófsnefnd með því að rengja
þennan dóm tölvunnar. Það ligg-
ur líka í augum uppi, að einn nem
enda getur haft heppnina með
sér, þótt annar verði óheppinn.
Annar fær til dæmis ekki að taka
próf í eftirlætisgrein sinni, hinn
er heppinn og sleppur við þá les-
greinanna, sem hann hefur óyndi
af. Fjölmargir nemendur, sem
hafa áhuga á mannkynssögu, hafa
óbeit á náttúrufræði og ættartöl-
um plantna. Þetta getur sem sagt
jafnazt og eins margir náð prófi.
En nemendur eru gæddir ríkri
réttlætiskennd. Þeir bera saman
bækur sínar eftir próf. Ætli beim
þyki réttlætinu fullnægt í öllurn
tilvikum? Ætli það sé nokkur
hætta á, að virðing þeirra fyrir
námi og prófum slævist? En
landsprófsnefnd varðar ekkert
um slíkt. Nemandinn skiptir engu
í hugarheimi þess, sem lært hef
ur sálfræði af bókum og moðar
í tölvufóðri.
Virða skal það,
sem vel er gert.
Á téðum fundi með fréttamönn-
um skýrði formaður landsprófs-
nefndar frá því, að komin væri,
út ný kennslubók í eðlisfræði, er
leysa skyldi hina eldri af hólmi.
Þótti þetta tíðindum sæta. Sú
eldri hefur verið fylgikona skóla
jyfirvalda áratuigum saman, staðizt
allar freistingar og náð þó sama
aldri og konur, er þær ganga úr
barneign. Frétt þessi setti að
sjálfsögðu nokkurn" tregablæ á
. þennan annars ágæta fund, en
sýnir þó andlega frjósemi hlutað-
eigandi. Viðskilnaðurinn er sár,
minnir hann helzt á það, er
Napóleon skildi við Jósefínu.
Ekki var samt greint frá því,
hvaða stafkrók hinna velrægðu
fræðslulaga þurfti að breyta til
þess að þetta yrði mögulegt.
Hvernig bregðast
kennarar við?
Það er mikill siður þeirra, sem
hvergi koma nærri kennslu og
skólastarfi, að belgja sig út og
þykjast vita betur en þeir, sem
við skólana vinna. Fræðsluyfir-
völdin eru í engum tengslum við
skólana og hafa ekkert eftirlit
með kennslu í skólum landsins.
Hvar eru námstjórarnir? Aðeins
einn námstjóri í bóklegri grein
hefur komið hingað til Akraness
frá því er ég hóf kennslu hér.
Síðan hann kom eru bráðum tvö
ár. Þetta var námstjóri í íslenzku.
Dvaldist hann hér einn morgun
og hlýddi m.a. á mig kenna eina
kennslustund. Námsstjórinn hélt
fund með okkur kennurunum rétt
fyrir hádegið. Þótt stuttur tími
væri til viðræðna, mátti margt
af honum læra, enda er hann
góður og gegn skólamaður. En
hann var tímabundinn, starf hans
var aðeins „hálft“. í lok fundar-
ins sagði hann þær fréttir, að
starf sitt sem námstjóri yrði lagt
niður að fullu þá innan skamms.
Enginn námstjóri hefur birzt hér
síðan.
Landsprófsnefnd segist hafa
rannsakað og reiknað út. Ætli ein
hverjir fulltrúar hennar hafi lagt
leið sína í gagnfræðaskóla lands-
ins og athugað kennsluaðferðir,
vinnubrögð og stjórnsemi skóla-
stjóra og kennara? Á hvers konar
rannsóknum eru breytingarnar á
einkunnagjöf og fækkun próf-
greina byggðar? Ég hef ekki enn
hitt neinn kennara, sem mælir
nýskipan landsprófsnefndar bót.
Ég held, að flestir sjái, að skin-
helgin og sýndarmennskan svífa
þar yfir vötnum. Slíkt setur svip
sinn á yfirstjórn fræðslumála nú.
Kennarar hafa látið bjóða sér
margt á undanförnum árum. En
nú tekur fyrst steininn úr. Sú
lítilsvirðing, sem landsprófsnefnd
sýnir kennurum með nýskipan
sinni, er þannig, að þeir verða
að mótmæla. Ef kennarar eru svo
dauðir úr öllum æðum að láta
landsprófsnefnd haldast uppi
skemmdarstarfsemi í þeim dúr,
sem hún hefur nú byrjað, mega
þéir þúast við, hverju sem er í
náinni framtíð.
Akranesi, 12. október.
Skúli Benediktsson.