Tíminn - 24.12.1968, Page 3

ÞRIÐJUDAGUR 24. desember 1968.
TÍMINN
SÉRA JAKOB JÓNSSON, DR. THEOL:
ÁLETRUN FRÁ PIRENE
„Fæðingardagur guðs var
veröldinni upphaf þess fagn-
aðarboðskapar, sem hans
vegna hefir verið fluttur.“
Þessi orð gætu vel verið úr
kristinni jólaræðu. En þau eru
það ekki. Þau eru áletrun frá
Priene í Litlu-Asíu, 9 árum
áður en Jesús Kristur fæddist.
En svo einkennilega vill til,
að sá guð, sem þarna er verið
að tigna, er nefndur meS nafni
í jólaguðsp.iallinu. Hann hét
Agústus, og var keisari í Róma-i
borg. Það var hann, sem fyrir-
skipaði manntalið, sem olli
því, að Jósef og María fóru til
Betlehem. Þannig kemur Ágúst
us við sögu, er Kristur fæðist
— en sennilega hefði keisar-
inn orðið meira undrandi yfir
gleðiboðskap englanna um fæð-
ingu frelsarans í fjárhúskofan-
um, heldur en þeirri lofgerð,
sem honum sjálfum var veitt
sem guði og frelsara á afmæl-
isdegi sínum. Ágústus stuðl-
aði sjálfur mjög að tignun
sinni, og vissi vafalaust vel,
hvaða þýðingu hún hafði fyrir
þá ríkisheild, sem hann stjórn-
aði. Vér furðum oss ef til vill
á því nú, að keisaradýrkun,
sem þessi skyldi í fullri alvöru
ná tökum á almenningi í mörg
um og ólíkum þjóðlöndum. En
fomþjóðirnar hugsuðu á
margan veg öðru vísu en vér
I
gerum nú. Kelsarinn hafði ekki
aðeins hið æðsta stjórnmála-
vald, heldur réð hamingja hans
árferði og veðráttu, gróða
jarðar, friði og velgengni fólks
ins. Keisarinn er talinn maður
undra og kraftaverka. Hvers
konar tákn fylgja honum.
Hann er frelsari heimsins og
fulltrúi hins guðdómlega á
jörðnni.\Fréttin um fræðingu
nýs keisara eða valdatöku
hans er gleðiboðskapur. Hann
merkir endurnýjun lífsins,
björgun og frið. Og fleira kem-
ur hér einnig til greina. Sá,
sem flutti gleðiboðskap, var
sjálfur gleðigjafi. Sá sem kom
með fregn um sigur í hernaði
friðarboð eða annað þessu líkt,
var hann heiðraður með ýms-
um hætti. Höfuð hans og vopn
voru prýdd lárviðarsveigum, og
söngvar voru honum sungnir
við_ f órnarhátíðir.
Út frá hugsunarhætti þeirra,
sem trúðu á keisarann sem guð-
dómlega veru, var engin furða,
jjótt litið væri á fæðingardag
Ágústusar sem upphafsdag mik
ils fagnaðarboðskapar. Hér var
um að ræða mikilmenni, sem
stjórnaði heimsveldinu þannig,
að honum tókst að halda í
skefjum — öðrum keisurum
fremur — ófriðaröflum samtíð-
arinnar og koma á friði. Þess
vegna varð til orðið pax aug-
ustana, Ágústusarfriður, sem
seinna breyttist í pax romana,
hinn rómverska frið. Hið já-
kvæða við þá friðarstefnu var
skipulagsgáfa og lögvísi Róm-
verjanna — en hið neikvæða
var aftur á móti, að hér var
um ^ð ræða vopnaðan frið, —
sem byggðist á makalausri
harðýðgi vopnavaldsins. Það
var hinn vopnaði friður óttans
gagnvart hörkunni. Þeir, sem
ekki gerðu sér grein fyrir öðr-
um grundvelli undir frið á
jörðu, hlutu að líta svo á, áð
fæðingardagur Ágústusar væri
upphaf mikils fagnaðarboð-
skapar. Meira að segja Melitó
biskup og trúvarnarrithöfund-
ur lét, að því er Evsebius sagn-
fræðingur segir, hafa það eftir
sér, að veröldinni hafi sam-
tímis verið gefnir tveir frels-
3rar, Ágústus og Kristur.
„Enginn getur þjónað tveim-
ur herrum.“ Sjálfsagt hafa þó
fleiri gert tilraun til þess en
Melitó biskup. En flestir þeirra,
sem af heilum huga trúðu á
keisarann, litu á það sem ramm
asta guðlast, sem englarnir
sungu á jólanótt. Heiðingjarn-
ir kölluðu kristna menn guð-
leysingja, af því að þeir vUdu
ekki taka þátt í dýrkun hinna
mörgu goða, og þá ekki held-
ur tignun keisaranna. Og þeim
hefðu þótt það furðulegur fagn
aðarboðskapur, að Jesús væri
frelsari mannanna, til þess kom
inn að flytja frið á jörð.
Að hinu ieitinu kom það
brátt í Ijós, að þeir, sem trúðu
á Krist, gátu ekki lotið keis-
aranum sem guðdómlegri veru.
Og friðurinn, sem Jesús grund-
vallar, er allt annars eðlis en
sá hinn ágústínski friður eða
pax romana.
Sá, sem vill kynhast krist-
inni trú, getur gert það með
þrennum hætti. Fyrsta aðferð-
in er að hlusta á predikun
fagnaðarerindisins, fræðast um
það af helgum ritum og út-
skýringum þeirra, sem hafa
sökkt sér niður í umhugshn
um heilög sannindi trúarinnar.
Önnur aðferðin er að rækja
guðsþjónustur og kynnast
helgilífi kristninnar. En þriðja
aðferðin er að lifa sig inn í
kristilegt samfélag, breytni og
líf, eins og það hefir mótazt
með íegurstum dráttum. Þetta
gildir einnig um það, sem vér
nefnum frið, eins og Jesús
Kristur vekur hann og glæðir
ineðal mannanna. Tilgangur
jólahátíðarinnar er einmitt að
sameina þessa þrjá þætti í eitt,
fræðsluna, guðsdýrkunina og
breytnina. Og allt í senn veit-
ir oss skilning á því, að sá
friður, sem Jesús flytur, er
annars eðlis en friður keisar-
ans. Það er friður milli guðs
og mannsins friður milli
mannanna innbyrðis, friður
mannssálarinnar hið innra, sem
síðan leitar út, eins og ljós-
geislarir ganga út frá upp-
sprettu ljóssins.
Engin predikun um frið milli
guðs og manna jafnast á við
jólaguðspjallið sjálft. Þar sj^-
um vér góðan guð nálgast oss
mennina, niðurlægja sig til
hins mannlega lífs í syndug-
um heimi. Þegar þú í anda
nálgast litla barnið í jötunni,
sérðu ást guðs sjálfs blika í
augum þess. Þetta litla barn er
friðarboði frá guði sjálfum.
Þar sérðu, að hvað sem þú
kannt að hafa gert guði á móti,
hatar hann þig ekki, útskúfar
þér ekki, heldur réttlr þér
höndina, eins og lítið barn,
sem laðar fram hið bezta i sál
þinni.
Þarna er uppspretta jólafrið-
arins. En friðurinn er einnig
annað. Friður milli vor mann-
anna sjálfra. Enginn fær lifað
svo, að hann komist ekki í
fleiri eða færri árekstra í lífi
sínu. Skoðanamunur éinstakling
anna, stefnumunur stórra
flokka, og hvers konar hags-
munabarátta — allt þetta, fyr-
ir utan bað ósamlyndi, sem
beinlínis á rót sína að rekja
til skaplyndis og tilfinninga.
verður orsök til óvildar og
stundum haturs mannanna ínn
byrðis. Það er svo aúðvelt fyrir
oss að telja oss trú um, að j
þessum efnum séum vér sjálf
alveg saklaus, og allt sé öðrum
að kenna. Og vert er þó ef
til vill, hversu erfitt oss er að
3
Ágústus keisari
yfirvinna sjálf oss til sátta við
mennina, jafnvel þó að vér
finnum með sjálfum oss, að
engin syind sé í rauninni vesal-
mannlegri en sú að halda við
ófriði og ósætt og illindum,
þegar möguleikar eru til sátta
og friðar. En jólabarnið hefir
þau áhrif á oss, að þrátt fyrir
allt er þráin eftir góðvildinni
sterkari en ella. Þegar sjálfur
guð lítillækkar sig til sátta við
mennina, — hverjir erum vér
þá, að vér látum hrokann og
mikillætið standa í vegi fyrir
því, að vér getum rétt hver
öðrum höndina í friði og góð-
vild? Jólin hafa frá fornu fari
hneigt huga mannsins til góð-
vildar, til friðar og til með-
aumkunar. Meira að segja þjóð
legar jólavenjur hafa stuðlað
að þessari tilfinningu öld eftir
öld. Jólin eru friðarnóttin, frið
ardagurinn, því að við jötu
jólabarnsins erum vér öll eitt.
Loks er það friðurinn hið
innra. Jólin eru stundum nefnd
hátíð barnannna. En jólagleði
lítilla barna snertir oss hin
eldri með þeim hætti, að vér
finnum, að vér erum sjálf ekki
annað en lítil börn frammi
fyrir góðum guði, bræður og
systur hans, sem í jötunni
liggur. Og traustið á föðurnum
veltir oss þann frið, sem vér
raunverulega þurfum að eiga
aHt vort líf.
Bænin og vonin um frið
fyllir hugi og hjörtu mann-
kynsins. Jólaguðspjallið nefn-
ir tvo, sem báðir hafa verið
tognaðir, sem frelsarar og frið-
arboðar, Ágústus og Jesús.
Heimurinn reynir ennþá að
fara leið Ágústusar, en þó finn
um vér, að friðurinn í sönn-
ustu og víðtækustu merkingu
orðsins verður aldrei tryggður,
nema með vatdi hans, sem engl
arnlr sungu um á jólanótt.
í Jesú sérð þú góðan guð,
sem elskar þig. í Jesú sérð
þú meðbróður þinn, sem þér
ber að elska. í Jesú sérð þú
sjálfan þig og þitt hlutverk i
mannlífinu. Nái hanr. valdi yf-
ir oss, er friður við guð, friður
við mennina og friður í eigin
9áL
Gleðileg jól. Amen.
I
I