Tíminn - 22.04.1969, Blaðsíða 8

8
TIMINN'
ÞRIÐJUDAGUR 22. april 1969.
Á VETTVANGJ DAGSINS
Höfn vantar á
Hvammstanga
segir Gústaf
Halldórsson.
GústaÆ Haillltd'óinasoii, verzkm
aLimiaður á Hvammsteniga ieáit
imin í sfeniíistoifiu blaíðsáins .fynir
skömimiu, og við spurðum harnn
aiimiælibria tíðind'a úr heimia-
byggð hanis.
— Hve miaingiir eru íbúair
Hvaimmstianig'a niúma, Gúisbaf?
— Þeir eru um 330.
— Er næg aitvima?
— Neá, efeki á vetunma. Hins
vegar er ekki hægtt að segja,
að þar sé mátoið eða til'fSnnian-
liegit atvininiulieysi, því að fáir
mienin á Hvaimimigtamgia situnda
v'ertoam'aninaiviininiu eirnia sér til
fdamfæriis. Flestir hafa eiibt-
hvað mieð, svo sem smábúsfeap
og sm'árætotuin. Ýmisir stunda
aðiafcga vegaviinimu eðia bygg-
itnigavininu á sumrurn, og þedr
hafa miargár liíitið að gera á
vetirum, en þebtia eru fódr
menn, sem sikráðlir hafia verið
atviininulausár.
— Hvaða fnamikvæmdir eru
brýniastar á Hvamm'sbanga?
— Það er víst, en höfnin
er áreiðainiega efsit á diaigskra.
Kaupfélagdð hefur neisit gott
verzluinianhús, og mjóllkurbú
höfum við einmiig allvel húsað.
svo og sbáiburhús. En höfnde er
svo að segja ónothæf.
Þó gæbi venið þamna bezta
höfin við inínamiverðan Húniaflóa.
og sbaðsetnding hennlaa•' tdi þess
að verða forðabúrshöfn fyrdr
byggðiim'ar vdð Húmaflóa gæti
variia bebri venið. Fró Hvaimims
bainiga er ekki um háar heiðai'
að fama tii fjölmienrara byggöiar
laga, bæði auistan og vestan,
svo að vebrarfæni æbti að vena
betra þaðan og auðveldara að
hadda vegi opnum í nœstu
byggðariög en víða anmiars sibaö
ar.
— En hvað þarf að gena við
höfmimia?
— Bryggjan er onðin gömul
og fardð að kvamniast úr hemmd,
Umhugsunarefni
Nýlega er komin út töluvert
óvenjuleg bók, sem nefnlst Lög-
fræðihandbókin, eftir Gunnar G.
Schram og fjallar um „megin-
atriöi persónu-, sifja- og erföa
réftar meö skýringum fyrir ai-
menníng". Það er aö vísu engin
nýlunda, að gefnar séu út bæk
ur til leiöbeiningar almennu
fólki um þætti lögfræði eða lög
gjörninga, svo sem formfyrir-
myndir samninga, leiöbeiningar
um víxla og sitthvað fleira. En
hér er komin bók, sem fjallar
um stærra svið og mannlegra,
ef svo má segja, og þar má finna
svör vlð f jölmörgum spurningum
um lögf ræðileg atriði, sem snerta
daglegt I(f og almenn samskipti
manna. Bókin er handhæg, efnis
skipting greinileg og í látlausri
Gíistaf HaUdórsson
en þó er hitt verra, að svo
miilkill sanduir hefur bordzt í
fcnitoann iinm'an henimair, að húm
er að verða ónothæf fliuibminiga-
stoipu'm. Það þarf að dælia sand
imiuim brott og dýpba þamimiig
viö hrygigjumia og gera síðan
mokkui’,n varn'argairð gegn sand
bur'ði suimmam haf'mairimniar. Einn
iig þairf að treyste og stækka
bryggjuma. Þebta kostað auðvit
að nokkuint fé, en það verður
að gerast, og þá gæbi Hvammis
banigi orðið bezta flutminigaisikipa
höfn við iranaimverðam Húnaflóa.
— Nokkutr vcúði.skapur hjá
ykkur?
— Ekki getur það heitið.
Aður fyiT vair fiiskur á mdðum
skammt umdan laindi, en þar
má heita iirdeyða nú 'í mörg
ár, og eniginm bátur rær að
staöaidrd frá Hvamimistamgia.
Hiins vegair er stutt á nýfumdiim
rækjumið, og mætti vel huigsa
sér, að rækjuveiði og rækju-
viimmsiia ynði þair aitviimmubót.
Aniraans er atvimraa að m-eisibu við
verzliuiraiima, mjóifeurbúið og véia
verikstæðiiin, Oktour vantar
geymsiur fynir firyst diitoakjöt
og er það baigá. Mjólkurbúið
fnamilieiðir osta og smjör úr
miest aiW mjóltoinmd, og neyzlu
mjóik var ekfci flutt suður fra
okkur í vetur, því aö ekki var
talMlð fært að hætta við osta-
ínamil'ei'ðsluinia.
— Enuð þið að byggja fé-
l'agsheLmili?
— Já, við erum að því edms
og fleiri, höfum lokið neðrá
hæðinmd og er verið að byggja
efai hæðdma. Það lieysdr úr
brýmrai þröf fyrir fundahús og
siaimikomuhús, en einmiig er æti-
umáin aið hafa þar gestaimóttötou,
sem nú vantar aiveg í þorpdmu,
og verða þar a.m.k. seidair vedt
imgar og ýmds ömnur þjónusta
veitt ferðafólki, hvorf sem um
gistiirúm getur orðið að ræða
eða ekki. ___ AK.
Um hagfræði III. Þröstur Ólafsson, hagfr.
Kapítalískt hagkerfi og
efnahagslegar framfarir
í fyinrd þátbuim hef ég reyrat að
viedlba smiádminisýin á 'það swifð haig-
fnæðimmiair, sem ég hafði huigsað
mér að veitia öign fyrir mér, (hag-
toenfi vesturiamdia og þess immini
aradistæður). Nú vil ég neywa að
sýrna, mieð mákvæmiani diæmum otg
þnemigirii hugtöfeum, fnam á ndklkr-
ar þesisar amdstæður.
ísiemak bagsaga seimind tima eim-
keoiniist meiira en hiaigsaga raá-
'gnaniniaianida óklkair >af tóðum haig-
svedlfllum,, venðbóigu, gneiðsiU'erfið-
leiitoum við úblönd oig ýmsum fledrd
aiþekikibum 'kviilum toapitaiiiskinaip
sjútod'ómafræðd. Bimiber sáifsbjang
anviðleiibmin knefst því nýs bugsum-
anhábtar og breybtna aðferöa.
i Sú vaniabumdmia sfeýrimig þessara
| fýrinbrigða, sem allMr hagfræði-
i menmtaðir memin toaimnast við, er
| orðim of þrömg og sýmilega of
gaginslítl, tóil að maður nemmd því
að eyða tíma í að endurtatoa þá
'lanigl'otou. Bonganailsig hiaigfnæðd
(svo nefmd, því að húm enidur-
speglar hiuigsamiagang og stóbbar-
lega nauðsym þeinrar stéttar, sem
oift er toöMuð bonganasitétt) í orði
ands'tæður hims kapibaiiistoa hag-
kenfis án þess aö viðurikenna þær
á bonðii. Sú sífeMa teit að jafn-
yægi, er einikemndr stæmsta hluta
firæðiilegrai' hagfræði, bendir etotoi
á neibt annað, en að stöðuigt jiafn
vægisleysi sé fyrir hemdd. Fram-
boð og eftinsipuinn enu t. d. bvö
andistæð öfl, sem fást etoki í jafn-
vægi nú á tímium, nema með
höppum og glöppum oig helzt á
tímuim, sem vant fcailast eðiiiegir.
Það ber kerfinu ekiki góða sögu,
að það þoli elkikd fuila nýtinigu au®
idrndia þjóðamma , þ. e. tatomiankað
abviminiuileysi sé í nauin skdiyrði fyr-
ir stöðuigu verðlagi.
Þetta euu enigar gbliur forpoik-
aða prófessoina, heldiur bryggleg
staðreyiid kapitaliskrair hagfnæði.
Það verður aldrei of oft end-
unbetoiö, að hagikeirflið sjálift er
veigaimesti þábburinm í efmiáhags-
lífii hiverrar þjóðar.
Við íslendim'gar hefðum sparað
oikikur margan höfuðverlkdmm, hetfð-
u.m við spurt oitokur þedirrar spurta
imigar í tíma, hvorf núveramdi hag-
toerfi hæfðd aðsbæðuim oiklkiar.
í þetta simn iangiar mdg að talka
fyrdr þáitt, sem fcafe mætti Itoapí-
taMslkf 'toagkierfli og eifnaihiagdliegar
framfainir. í því fellzt aú grund-
vaiBairikraifa, seim gera verður til
hrvens bagtoerfis, en hún lítur að
spumniiniguim uim alimenna velferð
og þjóðféOiaigsfllagar framfardr.
Miamgt bemiddr tl þess að hag-
ikeinflið sjiálfft sé orðið mdtoilfl drag-
biíitur á efmiabagsiegar framfanir
og þjóðfél'agsOeigar uimibætur. &ú
sibaðneynd að einstök vesbnæn
Höndia bafia að undianfömu búið við
aiOmiOdmm bagvöxt, sem átti nót
síraa að refcja tíl utamiaöltoomamdá
(þ. e. ekkd bagffræðiileigra) or-
saka, rýnir eikitoi fymrmiefindia fuM-
yrðimigu. Heimisstyirjöldliin seinml,
Kóneusbríðið, Vietn'amstyrjö'Min
svo og fjöfldi nýfrjáfena nýlemdnia,
j sOoöpuðu ólhemju miiltolia ófufll-
| nægða eftiirispurn, sem enn er
etoki að fuilmusitu búið að fiuE-
mægja. Þetta efftdrspurriangap toal
aðd á máfldla fjáirfestdmgu og efma-
bagsieig umsvif og jiók mjög hag-
vöxt viðitoaman.di ilamda.
í lönidum eiras og EmgOiamdi er
baigvöxbur afiarOítól em flnamOeiðnd
þnóum stöðmuð að mesbu. Það seim
eitaltoemnir belzt báþnóuð iðniaðar-
lörnd vestræn í dag er anmiairs veg-
j ar ófyrirgefaniegt bnuðl, seim. kem
ur aniars vegar fram í þvi að iáta
finamleiðsfluþætiti vera ómiotaða (at-
viminuieysi) en bims veigar í flá-
dæma eyðsflusemi í t. d. aug-
lýsimgaáróðri, söiumemmsku og
bliaiðmaði (áírileig breytdmg árgeirð-
anna). Þetba miá þó efldki miisskilja
á þamm veg, að emgiir Múibar þessa
1 kerfiis séu hagrænir ' og óvirði
j manmieiga Skymsemi. T. d. starfa
mangir hrimigar og samisteypur
með æ ir.eimi fnamfleiðai og full-
' bomnun og aru frábærfliega veil
skipullaigðar fnamleiðsiuieindmgar,
em það er því miður etokd hœgt
að segja um kiemfdð í beld.
í fymstu áiratuguim birns Ooapitall-
iska bagbertflis liosaði það um
sbemk og áðum ómobuð og jiafinivel
óþetokt framleáðsfluiöffl.. I>ví tóflost
á tlltöluiega skömmum tóma að
hrúga uipp öhemiju af auði, sem not
aður var í seámimi tíma fjiámfiest-
irnigu, en það þýddd bagisælOi fmam-
tið. Mikdflll bluibi þeimnar tæJond-
byiibingar, setn áibtd sér stað á
fymna hefliminigi tutibuigusibu aMam-
inmiar, átti næbur símiar að meflcja
tófl þeirnra maginaffflia firiaimleiðsflu
og huigviits, sem kapitaliskiir
fmamMðslulhiættir og Sbipulag
ieysibu úr læðingi. Það verð sem
bonga vamð fyrim þesisa mifldlu
auflonfagu fjármuina vam ói’óttliát
tefeju- og edgmiasfloipbimg.
B'omgamastéttáffl bafðd það Mut-
vemk að fá ummáö yfir fmaiml'eiðsOrj
þáittunuim, em áibymgðist á himm
■ bógdmn, að bökiunnd ymðd ekikd eytt
itíl neyzliu, heldur yrði stór hilinbi
hetniniar sp'anaður og miotiaður tíl
fjámfestingar. Þanmdg vano þessd
stétt ósj'áOíirátt fyrir fnamiflamir og
fnamibíðimia. Það er emgim tíiivdilj-
um að Mairsbadfl. (eiiran tmiesti bag-,
fræðimgum enSkum á sedmni Jilrata
niítjándu og fymri hJuta tuitltiugusfu •
aOidiaminmiar) teggiur 'afammiJdlia á-
heirzliu eimmátt á 'bluibvemk spamn- ’
aðamins og sém í þvi middlia verð-
leitoa. í dag borfa málin öðmu vísi
, við. Þarj lönd, sem liemgst emu toom
jim í bagþnóuin sjá fram á oflgnótt
: í sibað stoomts. Sjiáilflvimtoni og frá-
bæm tæJani tryggja mær ótakimark-
aða firamJieiðslumöguIeiGoa í heii
umi iðnigmeiinum. f dag er mamgfailt
erffdðama að sellja 'beJdur em að
fmamleiða, þótt fláar aibvinmugreim-
ar gleypd önmum efas kymisfiur af
miamml'egu huigvitó edms og sölu-
menatStoa og mairkaðsltoainmianiir. í
diag Joneflst Joenffið meyzlu en eldki
spammaðiam, Iþví án nieyzlu verður
lítíð seJt.
Hdms vegar bimrimar toemflið sóáliflt
og vaidialilutflöil þess tófllbúninig
eða flnamlliedðslu þessamam oflgnóbt-
am, því hætt er við, að það myndi
efldki saimirýmasit JoappMaupimu um
hámaitosgmóða. Því er það að
heitóuisagam um bámiairlks gróða eám
sbakQiimgsins og aflmemea velferð
er oiriðim að dmauigasögu. I>aamig
em faemfiilð sjládtflt orðið að álburðar-
toemrrj aflbumbaMs og gagnsiauss
bruðfls en hándmun á fmaimflairir,
eflnalhaigsflieiga bagmæðimigu og sig-
um mammliegmam dkynisemi. Fmæði-
lieg Ji'agflnæði em flymir ailililömigu bú-
im að viiðúrfloemmia þeibba og hefur
gemt tóflmaumlim í þá átt alð bmeyba
þessu. En það befium afllt borið að
sarnia bmummfl, a® efldki heflur mátt
hmófllia váð aðalmefasemdimni —
flomsemidrj als Mms — en þalð er
upþbyiggimgu toerfdoims.
í dag flem faappMiaupið um há-
miarflosgnóða og bezbar framleiðslu
aðfleriðir efldldi samiam. Þmóumim tii
æ sbærri finamfliedlðsflueiniinga
(mióniópólisiemimg) himdmar þetta.
TI að neymia að brúa þebta bifl
baffa ýmsir nýir aragar fmæðdigmein-
amimaair stumgið upp kollnum.
Krnafam um stamfhiæfiari sjáflf-
vdmknd kerfisims heflur toaJJað á
gmedmiar eins og áJovamðaniaibeórdia
(deseision maikfag), sjórmiumamvfe-
imdi (mainagemiemt sciieece) o.m.fíl.
En betar má ef duiga stoal, og
bæitt er við að Mibið vemðd efltdr af
því fcetrffi, sem vdð höfum í dag
fymim sj'ónum ototoair, ef tmyggja a
fuJllkiomiraa auðldmdiamýtiaigu, hag-
vöxt og stöðuigt verðilag.
útgáfu. Það er Bókaútgáfan Örn
og Örlygur, som a'ð henni standa,
og nefnist hún LÖGFRÆÐIHAND
BÓKIN, sem er stórt nafn og
líldega rýmra en efni eru til.
Sá þáttur almennrar fræ'öslu,
sem öSru fremur hefur dregist
aftur úr hin síSustu ár, er ein-
mitt lögfræSin. Þóft hún sé sú
fræðigrein, sem snertir daglegt
iíf, samskipti manna og samfé-
lagslíf öðru fremur, er hún furðu
lítil almannaeign, jafnvel eins
konar lokaður dómur, sem menn
þora vart aS snerta við og telja
sér nauSsynlegt að lelta hjálpar
sérfræðinga I hverju smáafriði.
Jafnvel læknisfræði er miklu
meiri almenningseign.
Þótt engin grein sé í raun.
inni meiri samfélagsgrein en lög
fræðin, bregður svo kyniega við,
að þrátt fyrir ails konar og sí-
vaxandi samfélagsþjónustu af
hendi bæjarfélaga og ríkis á ai-
menningur ekki að fagna neinni
félagsþjónustu i lögfræðiefnum,
sem þó snerta mjög oft sam-
skipti þegnanna við félag sitt,
bæ eða ríkl. Um allt slíkt verða
menn að leita til lögfræðinganna
og kaupa þjónustu þeirra dýrum
dómum. Ef gera á einfaldan
samning um eignaskipti, sölu
eða hvað annað sem er, verður
að leita til lögfræðings, láta
hann annast samningsgerð og
taka sína þóknun fyrir. Þetta
fyrirkomulag er auðvitað að
mestu leyti úreit, alveg eins og
stofur sérfræðilækna úti um
hvippinn og hvappinn.
Ein hín sjálfsagðasta þjónusta
sem nútíma bæjarfélag og ríkis-
félag á að leysa af hendi, er
lögfræðiþjónusta, alveg eins og
sjúkrahús samfélagsins taka við
af einkastofum lækna.
Á hverri bæjarskrifstofu ætti
borgarinn að geta fengið við
sanngjörnu verði margvíslega
lögfræðilega aðstoð, og þá fyrst
og fremst gerða alla samninga
um sölu og eignaskipt) manna
í bæjarfélaginu þvi að það er
hagur bæjarfélagsins að geta
fylgrt með stiku og auðveldast
fyrir það með öll gögn i hendi
að fylgja réttu fram. Á sama
hátt aettu fógetaskrifstofur ekki
aðeins að taka við skjölum til
þinglesningar, heldur og að gera
fyrir menn samninga af ýmsu
tagi. það er alveg óhæft, að
almenningur eigi þetta allt und-
ir fasteignasölum og lögfræðing
um um allar jarðir og láti það
viðgangast, að þessi einfalda og
sjálfsagða samfélagsþjónusta sé
heil atvinnugrein í miiiiliðastarf
semi.
En um fram allt er nauðsyn-
legt, að almenningur kynni sér
lögfræðileg efni og komizt að
rauin um þann sannleika, að
þau eru engin hebreska, og
menn geta hjálpað sér sjálfir
miklu meira en þeir gera. Þarna
þarf að uppræta óþarfan ótta,
sem sáð hefur verið meðal fólks
til þess að þjóna sérgróða og
annarlegum sjónarmiðum. Hand
bók sú, sem komin er út, er
spor i þá átt. — AK.