Vísir - 09.10.1977, Blaðsíða 14

14
Sunnudagur 9. október 1977 VISIR
Margt er þaö, sem heft
getur eðlilegan þroska
barna. Hættan af bráðum
barnasjúkdómum er minni
nú en óður en hins vegar
hefur fjölgað bæði lang-
varandi sjúkdómum og
börnum með ýmiss konar
fötlun. Það stafar af því,
að nú fæðast fleiri fötluð
börn, en nokkru sinni fyrr,
og með nútimalækningum
er unnt að halda lífinu í
börnum, sem enga lífsvon
hefðu átt á árum áður.
Fötluð eru þau börn kölluð.
sem um langan tima eru haldin
svo alvarlegum sjúkdómi eða lik-
amsgalla, að dragi úr eðlilegum
hreyfingum cða þroska.
Frd lokum siðari heimsstyrj-
aldar hafa farið fram umfangs-
miklar rannsóknir á orsökum
langvarandi sjúkdóma og likam-
legrar fötlunar. Sýnt hefur verið
fram á, hvernig slikir sjúkdómar
gcta gengið i erfiðir og fóstur I
saka fólk, sem ef til vill hefur
sjálft ekki svo mikinn hag af
þessum athugunum, en á þátt i
þvi, að unnt verði að draga úr
tiðni þessara sjúkdóma i framtíð-
inni.
Aöur fyrr var talið vænlegast
að láta fötluð börn halda hópinn
og hlifa þeim við hnjaski. Nú er
talið best aö þau lifi sem eðlileg-
ustu lifi og þeim sé hlift sem
minnst.
ENGA EINANGR-
UNARKENND
Ahrif langvarandi sjúkdóma og
fötlunar eru viðtæk — bæöi sálræn
og félagsleg. Það skiptir afar
miklu máli hver áhrif sjúkdóms-
ins verða á barnið á þvi þýðingar-
mikla æviskeiði, er þvl skilst, að
þaö er sjálfstæð manneskja. Ef
barninu finnst, að það fái ekki
nægan stuöning á þessu skeiði eða
þvi þykir til einskis barist, geta
afleiðingarnir orðið hryggilegar.
Samfara þessu minnkar atorku-
semi barnsins oft, sem dregur
aftur úr tilfinningaþroska og
gáfum. Barn getur oröið einrænt,
og þvi fylgir sú hætta, að hug-
myndaflugið nái ekki að þroskast
og barnið „standi i stað". Afleiö-
ingin getur oröið andleg fötlun.
VINSÆL BÖRN
I HJÓLASTÓLUM
Það er dálitið einkennilegt, að
venjuleg börn viija heldur vera
með börnum, sem ganga við
hækjur eða eru i hjólastólum, en
börnum sem t.d. hafa andlitslýti
eða eru feit. En það er lika vitað
mál, aö börn með áberandi útlits-
lýti vekja andúð öðrum börnum,
og þessi börn, sem hafa útlitið á
móti sér, þurfa oft á hjálp að
halda.
Tilgangurinn með aðstoð við
fatlaða er að gera þá sjálfstæða
og sjálfbjarga og hjálpa þeim að
fá atvinnu við sitt hæfi, svo að
þeir geti orðið fullgildir sam-
félagsþegnar.
Mörg börn hafa þjáðst vegna
tilgangslausrar og óþægilegrar
meðferðar, og þeim hefur verið
bannað eitt og annað — i besta til-
gangi vitaskuld. Foreldrar skyldu
forðast að álasa börnum sinum og
sjálfum sér, þótt batinn sé hægur,
heldur reyna að gleðjast.
TIÐNI
Um það bil fimmta hvert barn er
haldið langvarandi sjúkdómi eða
fötlun. Algengast er, að þau séu
vangefin, fötluð, tornæm, floga-
veik, lömuð, haldin astma eða
sykursýki, meö skerta heyrn eða
sjón, eða með meöfæddan hjarta-
sjúkdóm. Þá er algengt að börn
þjáist af beinkröm, hafi slasast
eða séu afbrigöileg i útliti.
FORELDRAFÉLAG
Stofnaður hefur verið fjöldi for-
eldra- og styrktarfélaga i barátt-
unni gegn áöurnefndum sjúk-
domum. Oft eru læknar I stjórn-
um þessara fél. eða starfa sem
ráðgjafar. Margir foreldrar hafa
notið góðs af að starfa í slikum
samtökum. En stundum ruglar
móðurkviði beðiö ævarandi tjón
af ýmsum orsökum, svo sem lyfj-
uni, sjúkdómum, geislun og súr-
efnisskorti. Mikilvæg vitncskja
hefur fengist með þvi aö rann-
Spastiskt veikt barn við þjálfun
vöðvastjórnar.
Fötluð börn leika sér frjálsiega
við heilbrigða leikfélaga.
Börn með
langvarandi
sjúkdóma
Að vera aldraður í Ameríku
Nú eru rosknir Bandarikjamenn hættir að vera
þögull minnihlutahópur. Meðalaldur þar i landi
fer hækkandi, með þvi að fæðingarhlutfall lækkar
og heilbrigðisþjónusta eykst. Roskið fólk er nú
virkari þjóðfélagsþegnar en áður. Sumir eru að
hefja nýjan starfsferil i annað eða þriðja sinn á
ævinni.
Fred Parker gat aldrei sætt
sig við að setjast i helgan stein
og fara að slæpast. „Mér þykir
slæmt að sóa timanum til einsk-
is”, sagði hann. En loks kom að
þvi, að þvi, að hann hætti störf-
um sem prentari, eftir að hann
hafði hummað það fram af sér
árum saman.
„Ég gekk i félagssamtök
roskinna og hlustaði á fólk, sem
barmaði sér undan verkjum og
sársauka i öllum skrokknum,”
sagði hann. „En það hentaði
mér ekki. Ég verð að hafa eitt-
hvað fyrir stafni.”
Og Parker lét innritast i há-
skóla og valdi sér námsbraut i
kjarasamningum. Það er aldrei
um seinan að velja sér nýtt
starf, segir hann, enda er hann
aðeins 85 ára.
Mörgum Bandarikjamannin-
um er innanbrjósts likt og Park-
er. Þegar menn komast á hinn
hefðbundna eftirlaunaaldur,
sem er 65 ár, halda þeir áfram
að vinna, ýmist i gamla starfinu
eða finna sér eitthvert nýtt við-
fangsefni, sem þeir vinna að
part úr deginum. Það eru ekki
allir, sem vilja setjast i helgan
stein og byrja að „slappa af.”
Þeim þykir leiðinlegt, þrúgandi
og sljóvgandi að komast á eftir-
launaaldur.
Svo eru aftur aðrir, sem setj-
ast i helgan stein, löngu áður en
þeir ná venjulegum eftirlauna-
aldri. Röksemdir þeirra eru
þessar: „Mig langar að njóta
lifsins og gera það, sem ég hef
aldrei haft tima til að gera áð-
ur.” Siðan semur þetta fólk yfir-
leitt þaulhugsaðar fjárhags-
áætlanir, ferðast, vinnur að
ýmsum þjóðþrifamálum i sjálf-
boðavinnu eða tekur til við tóm-
stundaáhugamál sin, iþróttir
eða hefur háskólanám.
Það er staðreynd, að meðal-
aldur bandarisku þjóðarinnar
fer hækkandi. Nú eru um 23
milljónir Bandarikjamanna 65
ára eða eldri. Um aldamótin
verður tala þeirra komin i 31
milljón. Það er 35% aukning.
Miðaldra fólki mun einnig fjölga
verulega. Fjöldi þeirra, sem
yngri eru, verður tölulega svip-
aður þvi, sem nú er, en vita-
skuld fækkar þeim hlutfalls-
lega.
Nú eru þeir, sem orðnir eru 65
ára og eldri, um 10% þjóðarinn-
ar, en voru aðeins 4% um sið-
ustu aldamót.
Fyrir tiu árum var talið, að
um næstu aldamót yrðu Banda-
rikjamenn orðnir meira en 300
milljónir talsins. Nú er talið, að
þjóðin verðiaðeins um 260 millj-
ónir um aldamótin. Astæðan er
sú, að á árunum eftir siðari
heimstyrjöld varð gifurleg
fjölgun barnsfæðinga, en sú
kynslóð, sem fæddist þá, hefur
ékki haldið uppi merkinu. Nú
eiga hjón að meðaltali aðeins
tvö börn, en áttu fjögur um sið-
ustu aldamót.
Meðalævi Bandarikjamanna
hefur lengst. Það er önnur
ástæða. Talið er, að fyrir tvö
hundruð árum hafi' meðalævin
verið um 35 ár. Helmingur
barna náði ekki 10 ára aldri, þvi
að þá voru farsóttir skæðar.
Hins vegar getur Bandarikja-
maður, sem fæðist árið 1975,
vænst þess að verða 72 ára.
Lengra lif og heilbrigðara er
atriði sem skiptir máli, hvort
sem menn komast á eftirlaun
ungir eða aldnir. Aður fyrr var
öldruðum aðeins veitt sú læknis-
þjónusta sem tiltæk var, en nú
eru visindamenn farnir aö rann-
saka, hvað gerist er aldurinn
færistyfir og hvers vegna sumir
halda sér „ungum i anda”.
Það er fólkið sem eldist ekki á
sama hátt og flestir aðrir. Hárið
gránar, en i stað þess að hrörna
heldur fólk þetta fullri heilsu og
starfsgetu. Visindamenn vilja
komast að þessu, svo að komast
megi hjá ellihrörnun eða að
minnsta kosti að slá henni á
frest i marga áratugi.
I þessu augnamiði var Elli-
rannsóknastofnun Bandarikj-
anna sett á laggirnar. Robert
Butler, fyrsti forstjóri stofnun-
arinnar, er mjög mótfallinn þvi,
að menn skuli skyldaðir til að
láta af störfum, þegar vissum
aldri er náð. Um þetta hefur
lengi verið deilt, og hann minn-
ist á opinbera skoðanakönnun,
sem leiddi i ljós, að meirihluti
þjóðarinnar var mótfallinn
þessari kvöð.
„Roskið fólk er nú heilbrigð-
ara, afkastameira og betur
menntað en nokkru sinni áður,
og það er heimskulegt að segja
fólki að hætta að vinna, aðeins
vegna þess að það hefur náð 65
ára aldri,” segir Butler.
En þeir eru lika margir, sem
láta sig deilur um þessi mál litlu
varða. Það eru þeir sem komast
á eftirlaun, áður en þeir verða
65 ára. Komið hefur i ljós, að i
Bandarikjunum fer helmingur
alls fólks á eftirlaun, áður en 65
ára aldri en náð. Menn geta hætt
að vinna 62ára og fá þá ekki full
eftirlaun.
Hvernig liður þvi fólki, sem
fer svo snemma á eftirlaun?
Sumir þykjast sárt leiknir af
veröbólgunni og vaxandi skött-
um, en flestir eru fegnir að vera
hættir störfum. Þeir eru sárafá-
ir, sem leiðist eöa hafa orðið
fyrir vonbrigðum.
Rosknu fólki fer fjölgandi og
áhrif þess fara vaxandi, t.d. á
stjórnmálasviðinu. Þingmenn-
irnir i Washington telja ekki eft-
ir sér að tala máli gamla fólks-
ins.
Aldraðir Bandarikjamenn eru
ekki lengur ósýnilegur minni-
hluti. Vegur þeirra fer vaxandi,
og mun vaxa enn á næstu árum.