Tíminn - 19.08.1969, Blaðsíða 8

8
TIMINN
ÞRIÐJUDAGUR 19. ágúst 1969.
Á VETTVÁNGl DAGSINS
Ottar Brox:
Norður-Noregur V.
FÖLKSFÆKKUN OG VINNUMARKAÐUR
Síð'ast endiuðuim vér þar, að
það se:u réði því hvort byggð
ariag væri í vexti eða á fall
andi fæti væri hvort ungt fólk
ætti kost á atvinnu í námunda
við byggðarlagið og helzt í
byggðarlaginu. En vér getum
ekki lokið málinu án þess að
taka tillit til hins almenna
efnahagsástands.
Á Nýfundnalandi sem líkist
Norður-Noregi að mörgu leyti
nema því að fiskverð er þar
um fjórðungur af fiskverði í
Noregi, er fuilt af ungu fólki
í mörgium fiskiverum. En það
væri synd að segja að það væri
að þakba góðum atvinnu«Vilv''fi
um fyrir ungt fólk. Það hefur
yfirleitt ekkert að gera nema
stuttan tíma á sumrin meðan
þorskvertíðin stendur. En það
er engin atvinna fyrir bað í
bæjunum heldur. Á Nýfundna
landi eins og í öðrum fylkjum
Kanada er varanlegt atvinnu-
leysi f bæjunum. Það hefur
verið venjuilegt að 10—12% af
launþegum hafi verið atvinnu
lausir. — I Noregi. og ekki
sízt i Norður-Noregi, höfum
vér vanizt því að gera ráð fyr
ir að skortur á vinnuafli væri
sjáltfsagður hikiitur, eins sjálf-
sagður og miðnætursól og
skammdegi. Ungt fólk af lands
byggðinni hefur verið sogað
upp af vinnumarkaði bæjanna
sársaukalaust, þó að það hafi
bara haft láigmiarksskólaigöngiu,
eins oig 6 mánaða verzlunar-
skóla, starfsskóla eða gagn-
fræðaskóla.
Er nokkur ástæða að ætla að
þetta gangi jafnvel í framtíð-
inni? — Af reynslu landa sem
eru „á undan okkur“ má sjá
að það er fyldsta ástæða til að
vara við því að telja slíkan
vinnumarkað vrsan (eins og ver
ið hefur f Norður-Noregi frá
stríðstokum) í Nonður-Amie-
riku er atvininiul'eyisi meiðail tán
in-ga varanlegt, (þess vegna er
svo auðvelt að fá fé til að
reisa skóla og háskóla frá rík
isstjórnum þar). Eftir þvi sem
mér hefur ski'lizt eru táninvia-
vandamálin farin að valda yfir
völdum atvinnumála í Svíþjóð
áhyggjum.
í fyrrahaust var ég við rann
sóknir i Norður-Trums, og það
vakti athygli mína að býsna
margt ungt fólk með nokkra
skólagöngu (t. d. starfs- gagn
fræða- eða verzlunarskóla) var
heima í byggðarlögum þar sem
það hafði alls enga atvinnu.
Oft var upplýst að það biði eft
ir vinnu t. d. í Tromsey. En
sumt hlaut bersýnilega að
hafa beðið mánuðum saman.
Þetta kemur reyndar heim
og saman við það sem mörgum
sem koma nærri mannahaldi og
ráðningum finnst þeir hafa
reynt. Það er um miklu medra
að vedja af fólki með þessa
skódagöngu en áður. Á stofnun
nokkurri í Norður-Noregi þar
sem ég er vel kunnugur var
venjulega nógu erfitt að fá
einn hæfan umsækjanda til
óbreyttra skrifstofustarfa. Mað
ur mátti þaikka fyrir ef um-
saökj'aindin-n hafðd gengið á
6 mánaða verzdunarskóda með
vélritunarnámsikeiði. í fyrra-
haust voru um 20 umsækjend
ur um slíka stöð-u. m'argir með
stúdentspróf og ritaranámskeið.
Ef ungur maður á landsbyggð-
inni hefði komizt í gegnum
verzlunarskóla strax eftir stríð
var leiðin ekki löng í gjadd
kerastöðu hjá sveitarsjóði. En
nú er stutt verzlunarmenntun
áidíka nothæf og nýliðaskólinn
(3 fyrstu mánuðirnir í herþjón
ustu) í samikeppni á vinnu
markaðinum.
Ef vér huigdeiðum það, er
aruðvelt að skil’ja að þetta hdýt-
ur að vera óhjáikvæmileg af-
leiðing af þenslunni í skódakerf
inu. Þegar allt ungt fóik á
landisbyggðinni bætir á sig
tveggja ára eða lengri skóia
göngu að lokinni skólaskyidiu,
og færri og færri hagnýta þau
gæði sem til eru heima fyrir,
er augljóst að þetta hlýtur að
hafa áhrif á sambandið miiid
framboðs og eftirspurnar eftir
sliku vinnuafli í bæjunum. Það
liggur í augum uppi að sam
keppnin harðnar á þessum
markaði.
Um leið grundum vér það,
sem vér vænturn af framtíðinni
og uppbyggingu landsins á
reynslu af markaðsástandi sem
vér erum að eyðiieggja. Dæmi:
Spár Hagstofunnar um fólíks
fjöldann í sveitarfélögum árið
1980 byggja á því að „til'hneig
ingin tid að flytja“ verði hin
sama í hverjum árgangi og
hún var á árunum rétt fyrir
1960. (Þá rann sem sagt út
i bæjunum allt það vinnuafl,
sem gat gengið noikkurn veg
inr, upprétt). Á grundvelli
slíkra spáa geta menn komizt
að þeiirri niðurstöðu að það sé
éngin' átetæða tál ‘að féstá' fé í
sumum afskekktum byggðarlög
um. Með því móti má láta
spárnar rætast, þó að skilyrðin
Ottar Brox
í bæjumium í toráinigum 1980
yrðu verulega minna freistandá
en þa-u voru fyrir 1960, eintPald
Iega með því að gera byggðar
lögin lakar byggileg (vegna
þess að fjárfesting hafði verið
stöðvuð þar.)
Þetta eru efekj einrjingis til-
gátur og „ófrjó kenning". Frá
ödiluom hagsýslustofum landsins
kernur straumur af gnemargerð
um, sem eru adiveg eims illa
unnar, og alveg eins hættuleg
ar þeim, sem minna mega sín,
hivoitt sém menn búa í strjlál-
býli eða þéttbýli. f þeirri vadda
baráttu, sem fer fram í land-
inu, eru spár eitt hættulegasta
vopnið sem stjlónnivaldi® beitir.
Björn Stefánsson þýddi.

Leiðréttingar
í greinum Ottars Brox hér í
blaðiiniu haf-a orðið niofekrar premt-
vildiur, sem raska merlkingiu, og
hefiur þýðanidinn, Bjömn Stefáms-
son, sem dvelst niú í Noregi og
befur þvá ekki getað l:sið próf
arikir, beðið blaðið að leiðrétta
toinar helztu.
f fyrsitu grieininini, seim birtisf
17. júlí félll iniður setnimg í miðj-
um þrdðija dáddaL, og sikud-u hár
birtar afitur tvær m'álsgreiniar, svo
að samhenigi fáist:
„En hiinir milkdiu íögudieilkar í
Norðiuir-Noragi eru ekki aðeáins
að þaíkka rífeum náttú'rugæðum.
Enin mieina máili skáptir, að þessi
a-uðævi má 'hagnýta sér raeð ein-
földum tækjum og einföldu sfeipu
lagi á verkum. Þetta gerir stór
skrifstjórnarleg og kostnaðarsöm
samtök óþörf. FóLk gieitur að máfciu
leyti Joomizt af án vinmuiveiteinda,
þammig að mest af arðinium, að
minmsta kosti adilt aflaiverðimæitið,
feádur í htat þeirra, sem vinna
verkám“. (Hið feiitletraða fóll mdð-
ur).
í annarri igrein, sem bártist 23.
j.údá voru mieinlegar prenitváJllur í
ofitiiifiaramdi miállsgir.e(iinium. í 2.
dádU:
Það fólfe verður oljfei einungis
bæjarbúar vegna mýs heimiidiisfanigs
heidur eimniig af því, að það finrn-
ur sér stöðu í imiarfcaði fyrir vinmu-
afl, húsnæði og önmuir gæði, o. s.
frv.
í þráðja dá'lki: /Það voru etan
ig fáeim dæmá um það, að fjöl-
sikyldur, sem áttu ágiætar íbúðir
og j'afmivel einnig smábýli fluittu
sarnit, en þá höifðu þær fengið
miildásitéttaratvinmiu í bæn-um, en
vei að merkja «kki stoipsrúm á
útileguibát eða í fistovimmu“.
í síðasta dádlki of.arlega: „Meira
að seglja þar sem skilyrði til
tekjuöftamar eru sérlegia slæm
eins og þau hafa verið til að
myrada í niökkrum byggðum Norð
ur-Trorms, hafa eddki ftatt burtu
fleiri fjöls'kyldur síðustu árin
em þau heiimálá, sem hiaf'a verið
stofmuð.
í sáðasta dáiiki mieðar: ,Og til-
himeigimg í þessa átt virðist ætla
að verða rídcari, trúlega/ vegna
þess, að miú er mjög örðugt að
feamaat yfir íbúðir fyrár fjölskyld-
ur í 'bæjum eims og Tromsey, að
minnsta kostá fyrir immiflytj ondur
maeð venjulegar teifejuii'.“
HOSAÞJÓNUSTAN SF.
o o o o o MÁLNINGARVINNA ÚTl - INNI Hreingemlngar. lagfœrum ým- Ulegt ss gólídúka. flisalögn. mósaik, brotnar rúður o. 11. Þélturri íieinsleypl bök. Bindoi.j. tiiboð ef óskoð er
IWPJ SlMAR: A 0258 - 8332?
Hannes J. Magnússon, fyrrv. skólastjóri:
Fldð í Kennaraskdlann
Fyrir nokkru fór Kennaraskól
inn fram á það við menntamádaráð
herra, að hann gæfi leyfi sitt til
að hætoka eimkunnatakmörk til inn
ritunar í Kennaraskólann, en
menntamálaráðherra synjaði
þeirri beiðni. Þetta var tvímæla
laust rétt stefna hjá Kennarasfeól-
anum og ég hairma það að mennta
málaráðherra skyldi ekki sjá sér
fært að verða við henni. Hann hef
ur vafalaust talið, að hann væri
þarna að gera rétt, en svo er þó
ektoi. Nú hefur það gerzt eftir lamg
varðandi kennaraskort, sem bókstaf
lega er farinn að draga mennimgu
þjóðarinnar niður, að svo virðist,
sem offjölgun sé að verða í kenn
arastéttinni, og þá alveg sjálfsagt
að nota þá aðstöðu og taka aðeins
úrvalið í Kennai'askólann.
Eftir þessa langvarandi kennara
kreppu hefur orðið að tjalda því,
sem til var á hverjum tima og
taka alla, sem komizt höfðu í gegn
um Kennaraskólann, þótt misjafn-
lega væru hæfir til kennstastarfa,
MÁLVERK
GömuJ og ný tekin J • um
boðssölu Við höfum vöru
skipti samlaT báekur ant
ikvörur o fi Innrömmun
málverka
MÁLVERKASAUAN
Týsgötu 3 Simi 17602
en ekfei nóg með það. Það varð
að taka fjöldann allan af mönnum
inn í skólana til kennsiu, sem
aldrei höfðu hlotið neina menntun
til þess. Það má því ætla að blóð
ið í kennarastéttinni hafi þynnzt
að mun hina síðustu áratugi, og
þar af leiðandi ástandið í fræðslu
málunum.
Þessi straumhvörf, sem orðið
hafa í Kennaraskólanum, voru því
tilvalið tækifæri til að hefja úrval
manna, sem ætluðu að leggja fyir
ir sig kennslustörf. Þetta spor
ætlaði Kennaraskólinn nú að stíga
með því að hætoka lágmartoseink-
unn til inntöku í skólann. Taka
aðeins greindasta hlutann. Það
hefur aldrei verið meiri þörf en
nú að vanda vad bennaraefna. Þar
eiga ekki að vera nema úrvals-
menn. Kennaraskólinn á að vera
þarna í sérflokki. é bessu veltur
að verulegu ley'i ing þjóðar
innar. Enga mið .,-;smenn, eða
þar fyrir neðan á að velja í kenn
arastétt lemgur, þegar hægt er
að velja úr. Þess vegna á algjör
lega að leggja niður þann ósóma
sem lengi hefur tíðkazt að veru
legu leyti að velja kennara eftir
pólitízkum skoðunum. Aðeins eft
ir verðleikum. Þess vegna nægja
eikfei einu sinni há próf, heidiur
þyrfti að staðla einhvers bonar sér
próf fyrir kennaraefni eins konar
þroska- eða skapgerðarpróf —
manngildispróf, ef slítot væri hægt.
Það á að hafa allar dyr opnar, er
liggj'a t.il eóðr'ar og Mlltooiminnar
almennrar menntunar og fjölbreyti
legastar. en b'na'- brömgar, sem
liggja tii nukiila ábyrgðarstarfa.
Hannes J. Magnússon
Ein af þeim er kennarastaðan —
ein hin allra mikilvægasta og aldrei
frekar en nú, þegar uppeldisáhrif
heimilanna og langvarandi kenn-
arákreppa hafa veikt þjóðarupp-
eldið. Ég harma því, að mennta-
málaráðherra skyldi ekki sjá sér
fært að koma á móts við óskir
Kennaraskólans um að hækka
gerngi kennarastéttarinnar í land
iou.