Tíminn - 19.08.1969, Blaðsíða 9

ÞRIÐJUBAGUR 19. ágúst 1969.
TÍMINN
3
Útgefandi: FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar- Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson. Jón Helgason oe indriði
G. Þorsteinsson FuLltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstjórnarskrifstofur t Eddu-
húsinu. símar 18300—18306 Skrifstofur Bankastræti 7 —
Afgreiðslusími: 12323 Auglýsingasimi: 19523 Aðrar sknfstofur
sími 18300 Áskriftargjald kr 150.00 á mánuði. tnnanlands —
í lausasöhj ir. 10,00 eint. — Prentsmiðjan Edda h.f.
Landflóttinn
Vafasamt er, að íslendingar geri séi yfirleitt nógu
glögga grein fyrir því, hve alvarlegur sá landflótti er,
sem hófst héðan að ráði á síðastl. ári-
Að vísu hefur verið nokkuð rætt um fólksflutningana
til Ástralíu, en þeir eru þó ekki nema lítill hluti þessa
landflótta. Til Ástralíu munu hafa farið yfir 200 manns
síðustu 12 mánuðina. Auk þess hefur farið allmikið af
útflytjendum til annarra landa. Það fólk skiptir því orð-
ið nokkrum hundruðum, sem hefur farið héðan seinustu
misserin í þeim tilgangi að taka sér bólfestu í öðrum
löndum. Þessu fólki kemur svo til viðbótar annar hópur,
sem er orðinn miklu stærri, en þar er um fólk að ræða,
sem fer til útlanda í atvinnuleit til skemmn eða lengri
dvalar, en hyggst þó koma til íslands aftur. Þetta fólk
hefur aðallega leitað til Evrópu, einkum Norðurlanda.
Vitneskja er fyrir hendi um rúmlega 300 iðnaðar-
menn, sem starfa á Norðurlöndum, en auk þess hef-
ur farið utan margt af ófaglærðu fólki, sem ekki eru
neinar tölur um. Þessi hópur fer stöðugt stækkandi,
eins og sést á því, að mjög er nú annríkt á skrifstofum
sumra verkalýðsfélaganna vegna félagsmanna, sem eru
að spyrja um möguleika til að fá vinnu erlendis.
Þótt flest af þessu fólki ætli sér ekki utan nema til
skammrar dvalar, getur í mörgum tilfellum farið svo, að
dvölin lengist. íslenzkir iðnaðarmenn hafa þegar unn-
ið sér álit erlendis og eru orðnir eftirsóttir Margir, sem
hafa farið utan, hafa þegar fengið fjölskyldurnar til sín.
Dvölin getur þvi orðið lengri en ætlað var í unnhafi,
þegar jafnhliða berast þær fréttir frá íslandi, að þar
sé völt von um atvinnu.
íslenzka þjóðin stendur hér frammi fyrir vandamáli,
sem getur orðið stærsta vandamálið, sem hún hefur
glímt við á þessari öld. Það hafa þær þióðir reynt, sem
hafa komizt í þann vanda, að ekki hefur tekizt að skapa
næga atvinnu heima fyrir og mikill fjöldi fólks — og
það ekki þróttminnsta fólkið — hefur leitað til annarra
landa. írar hafa bitra reynslu í þessum efnum og á það
sinn þátt í því að framfarir hafa orðið miklu minni á
írlandi en t. d. á Norðurlöndum, þar sem tekist hefur
að stöðva fólksflóttann, sem var mikill þaðan um skeið,
aðallega til Ameríku-
Fyrir fámenna þjóð, sem býr við fjölda óleystra verk-
efna, er fátt eða ekkert óhagstæðara en að missa fólk-
ið úr landi í stórum stíl. Það ýtir undir samdrátt og
kyrrstöðu á öllum sviðum.
Það liggur í augum uppi, hver er aðalorsök fólks-
flóttans héðan. Það er vaxandi atvinnuleysi og aukin
ótrú á, að hér verði haldið uppi nægn atvinnu- Sam-
dráttar- og kreppustefnan, sem fylgt hefur verið að und-
anförnu, hefur skapað þetta ástand og' þennan óhug.
Orsökunum, sem valda landflóttanum, verður ekki út-
rýmt, nema hér verði sköpuð næg atvinna og vaxandi
trú á það, að þeim verkefnum verði sinnt, er óleyst bíða
í landinu.
Þess vegna verður ríkisstjóm samdráttar- og kreppu-
stefnu að víkja — stjóm landflóttans. Það verður að
koma til sögu ný stefna og vinnubrögð, sem tryggja öll-
um næga atvinnu og verkefni. Þetta á að vera meira en
auðvelt í landi jafn margra óleystra verkefna og ísland
* er En þetta verður því aðeins gert. að framkvæmda-
og framleiðslustefna verði látin leysa samdráttar- og
kreppustefnuna af hólmi. Annars bíða okkar áframhald-
andi landflótti, kreppa og kyrrstaða. Þ.Þ.

Ólafur Ragnar Grímsson:
HLUTVERK HÁSKÖLANS
i.
Forystumönnum íslenzkrar
sjálfstæðisbaráttu frá miðbiki
síðustu aldar og til fyrstu ára-
tuga þessarar var ljóst, að
formleg viðurkenning fullveldis
var aðeins hluti hins marg-
breytilega verkefnis að tryggja
fslendingum sjálfstæðan sess í
samfélagi þjóðanna. Til lengdar
væru menniug landsmanna og
menntun ekki síður mikilvægt
framlag. Án sérstæðrar þjóðar-
vitundar, frjórrar hugsunar og
skapandi listar yrði hlutur fs-
lendinga efalaust ærið rýr á ai-
þjóðavettvangi. Lítil þjóð í
harðbýlu landi ætti í anda sin-
um hið eina forðabúr, sem um
ókomnar aldh' gæti tryggt
henni raunverulegt sjálfstæði.
Auður þess og sífeUd endur-
nýjun væri á örlagastundum
dýrmætari kostur en formleg
ákvæði ríkisréttar og stjórnar-
skráa, sem erlendir drottnarar
gætu ávallt með valdinu einu
sveigt sjálfum sér til þóknunar.
f ljósi þessara viðhorfa hófu
brautryðjendur þjóðfrelsisins
einarða baráttu fyrir stofnun
háskóla á íslandi og Iétu lítt
undan síga, þótt Danir um ára-
bil stöðvuðu framgang þessa
stefnumáls. Slík stofnun var
samkvæmt þeirra sannfæringu
óhjákvæmilegt skilyrði þess, að
íslendingar gætu í reynd endur-
heimt allt sitt sjálfstæði úr
höndum hinna erlendu herra.
II.
Hinn upphaflegi tilgangur og
hin þjóðlega réttlæting Háskóla
fslands hafa smátt og smátt á
síðustu áratugum fallið i dá
gleymskunnar. Skammtíma
skortur á húsnæði og kennslu-
kröftxun og önnur slík vanda-
mál hafa hins vegar orðið aðal-
innihald allra umræðna um
þennan æðsta þátt hins ís-
lenzka menntakerfis. Jafnframt
hafa kröfurnar innan skólans
sem utan til andlegra afkasta
hans minnkað stig af stigi unz
nú er svo komið, að í saman-
burði við aðrar þjóðir er stofn-
unin á flestum sviðuLi til há-
borinnar skammar. Vísindaleg-
ar rannsóknir eru í öllum
deildum slíkt aukaatriði, að ár
hvert útskrifar skólinn fjölda
kandidata, sem varla hafa feng-
ið nasasjón af slíkri iðju. Al-
gengast er að prófessorar láti
staðar numið við frumgerð ein-
földustu fyrh-lestra og hjakki
síðan árin út og inn í sama
farinu. Að frátöldum verkum
fáeinna einstaklinga eru þýðing
ar og eftiröpun grundvöllur
flestra ritsmíða, sem úr háskol-
anum berast. Sjálfstæð framlög
til íslenzkra vísinda eða hins
alþjóðlega þekkingarheims eru
því miðm- fáheyrðar undantekn-
ingar.
Þótt andleg deyfð og skortur
á djarfhuga og lifandi leit að
nýjum fróðleik séu mikilvægar
orsakir hins sljóa og seigdrep-
andi andrúmslofts, sem ríkir í
Iláskóla fslands, kemur hér
einnig til framtaksleysi stjórn
enda landsins, sem um árabil i
ráðstöfun sinni á þjóðartekjum
hafa sniðgengið þessa lykil-
stofnun íslenzkrar menningar-
þróunar. Þegar bæði getulítil
prófessoraheild og hringlandi
landsfeður ráða mestu um mál-
efni og störf Háskóla íslands,
Olafur Ragnar Grímsson.
er kannski eðlilegt að sfcofnun-
in sé eins og raun ber vitni
fjarri því að þjóna hinu upp-
haflega markmiði: að vera í
senn plógur og kjölfesta í bar-
áttu íslendinga fyrir andlegu
sjálfstæði og menningarlegri
sérstöðu.
III.
Á síðasta fjórðungi þessarar
aldar mun framrás þekkingar-
innar verða svo hröð og um-
byltingar hins alþjóðlega menn-
ingarlífs svo stórbrotmar, að
íslendingum mun reynast muu
erfiðara en nokkru sinni fyrr
að varðveita á þessum sviðum
jafnrétti sitt og sérstöðu. Verði
endalok þeirrar baráttu, að
þjóöin dragist sífelli aftur úr
sínum nágrönnum jg þiggi að-
eins í ríkara mæli molana af
borðum þeirra, er hætt við, að
sjálfstæði licnnar verði skjótt
meira í ætt við formlega skip-
an en lifandi raunveruleika.
Hið upphaflega lilutverk Há-
skóla íslands verður því í nán-
ustu framtíð mun brýnna en
nokkru sinni fyrr. Vísindi haj.s
og fræðsla, raimsóknir og
þekkingarsköpun munu framar
öðru ákvai’ða hvort hið andlega
forðabúr þjóðarinnar verður
nægilega frjósamt og orkumik-
ið til að tryggja varðveizlu
sjálfstæðis og heilbrigðis hinn-
ar íslenzku þjóðarvitundar.
\ IV.
Þegar háskólanefndin marg-
fræga loksins eftir mikla mæðu
og áralanga töf skilar áliti um
framtíðarþróun Háskóla íslands,
verður verk hennar fyrst og
fremst metið eftir því, hverníg
hún grundvallar möguleika
stofnunarinnar til að rækja hsð
umiædda lykilhlutverk. lleð
hliðsjón af ytri aðstæöum og
ástandi háskólans sjálfs verður
þegar í stað að marka þróun-
inni ákveðnar rásir, eigi að
vera, bæði framkvæmdalega og
þekkingarlega, nokkur von um
árangur af hinni víðtæku end-
urreisnarviðleitni. Áætlun um
þróun Háskóla íslands, sem
ekki fcekur mið af hlutverki
stofnunarinnar í sifelldri sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar og
með ráðum og dáð reynir að
styrkja þami þátt, hlýtur að
dæmast úr leik sem lítilsiglt
dútl fáeinna embættismanna og
þröngsýnna valdhafa, sem
vegna skammsýni og tímabund-
inna sérhagsmuna megna ekki
að hefja sig úr hugarhcimi
hversdagsins.
f stórum dráttum eru fimm
höfuðsvið sjálfkjörnir megin-
þættir í allri framtíðarþróun
Háskóla íslands, eigi sú þróun
að stefna að framkvæmd þess
upprunalega tilgangs, sem skól-
anum var markaður og næsta
aldarfjórðunginn verður þjóð-
inni æ brýnni en áður. í faein-
um orðum má draga skil þess-
ara sviða á eftirfarandi hátt:
IEndumýjun menntun-
ar þeirra þjónustu-
stétta, eins og lækna,
lögfræðinga og presta,
sem hingað til hefur verið aðal-
uppistaðan í starfi skólans. Á
undanfömum árum hefur þessi
þáttur orðið að hluta viðskila
við framþróunina annars stað-
ar, svo að hætta er á, að ís-
Iendingar i þessum greinum
verði erlendum starfsbræðrum
sínum á ýmsan hátt vanhæfari.
2FærsIa kennslu i ís-
lenzkum fræðum, bók-
menntum og sögu í
horf, sem sæmandi er
þeiiri þjóð, sem telur það svið
sitt helzta stolt og mikilvæg-
astan menningararf. Jafnhliða
séu starfskraftar þessarar deild-
ar knúðir til ríkulegri, frjórri
og sjálfstæðai-i rannsókna en
þeir hafa sinnt á undanförnum
árum, svo að sfcörf Háskóla ís-
lands verði í reynd lifandi þátt-
ur í skilningi þjóðarinnar á
sögu sinni og bókmenntalegri
fortíð og samtíð.
3Þróun, að mestu frá
rótum en að hluta úr
algjöru Irumstigi, á
kennslu og vísindaiðk-
unum í þeim greinum, sem ís-
lenzk nátfcúra og aðrir staðhætt-
ir gera hér einstaklega auð-
veldar og líklegar til mikils
þekkingarauka. pessir þættir
eru arðvænlegasta framlag fs-
lendinga til hinnar hraðfleygu
og mikilvægu þróunar raunvís-
inda um heim allan.
4Tenging rannsókna-
stofnana atvinnuveg-
anna við Háskóla ís-
lands og stórefling
allrar starfsemi þeirra jafn-
hliða þvi sem kennsla hæfist í
þeim greinum, sem hagnýtast-
ar eru fyrir aukna arðsæld ís-
lenzka þjóðarbúsins. Atvinnu-
vísindi í þágu fiskveiða, land-
búnaðar og iðnaðar ve.’ður taf-
arlaust að hefja til vegs og
virðingar innan æðstu mennta-
sfcofnunar landsins, eigi efna-
hagur þjóðarinnar að búa við
sambærileg vaxtarskilyrði og
tíðkast í grannlöndum.
5Útvíkkun hinnai- tak-
mörkuðu viðskipta-
fræðideildar í aðra
stærri og fjölbreytt-
ari, sem tæki til allra greina
þjóðfélagsvísinda: hagfræði, fé-
lagsfræði, stjórnmálaf-æði og
mannfræði. Á þann hátt einan
Framhaid a Ols 18
ÞRIÐJUDAGSGREININ