Vísir - 24.02.1979, Blaðsíða 15

14
Laugardagur 24. febrúar 1979
vtsm
VÍSIR
Laugardagur 24. febrúar 1979
//Ég veit eiginlega ekki hvaö þaö var sem vakti
áhuga minn á flugi. Ailir i f jölskyldunni gengu út frá
því sem vísu að ég færi út í verslun, eins og ég á ættir
til"/ sagöi örn ó. Johnson forstjóri Flugleiða/ þegar
Helgarblaðið heimsótti hann á dögunum.
I vor eru rétt 40 ár liðin f rá því að örn hóf fyrst störf
hjá Flugfélagi Islands, sem raunar hét þá Flugfélag
Akureyrar. Félagið var stofnað árið 1937. Aðalhvata-
maðurinn var Agnar Kofoed-Hansen og var hann jafn-
framt fyrsti flugmaður félagsins. Tveim árum seinna
gerðist hann lögreglustjóri í Reykjavík og tók örn þá
við starfi hans hjá Flugfélaginu.
ARGIR AF
MÍNUM ÁGÆTUSTU
VINUM FRU BÆNDU
örn Ó. Johnson viö nýju flugvélina sfna.
haföi hann svo til ekkert flogiö i 20 ár.
Þegar hann eignaöist hana.
úr verslunarnámi f flug
„Ég fór aö hafa áhuga á flugi
strax um og upp úr 1930”, sagöi
hann. „Þá var Flugfélag íslands
nr. 2 starfandi og ég var mikið aö
sniglast i kringum vélina, þegar
hún var I Reykjavik. En ákvörö-
unina um aö læra flug tók ég ekki
fyrr en 1936 og þá var ég búinn aö
vera viö verslunarnám hér heima
og erlendis”.
Hér má skjóta inn i til skýringa,
ab fyrsta Flugfélag tslands var
stofnaö 1919 og starfrækti þaö fé-
lag eina tveggja sæta flugvél
fram á áriö 1920. En rekstrar-
grundvöllur fyrirtækisins reynd-
istekki vera til og lognabist félag-
iö þvi út af.
Atta árum siöar var Alexander
Jóhannesson, siöar háskóla-
rektor, frumkvööull aö stofnun
nýs Flugfélags Islands. Þaö
starfaöi i fjögur ár, en þá stöövaöi
fjárskortur frekara framhald.
Flugskírteini nr. 4
örn stundaöi verslunarnám i
Englandi, Sviss og Þýskalandi og
fór siöan til Spánar til ab starfa
viö verslunarfyrirtæki, sem faöir
hans haföi viöskipti vib, og til ab
læra spönsku. Dvölin þar varö
styttri en til stóö vegna borgara-
styrjaldarinnar. Þá fór hann til
Kúbu til aö halda náminu áfram
og þar ákvaö hann ab skipta yfir i
flugnámiö.
„Mér fannst hljóta aö vera
framtiö i fluginu hér heima, rétt
eins og erlendis”, sagöi örn. „Og
þaö varö úr aö ég fór vestur til
Kalifornlu til aö læra aö fljúga.
Þaöan kom ég heim aftur i febrú-
arlok 1938 og fékk þá flugsklrteini
nr. 4. Fleiri IslencÚngar höföu þá
ekki lært flug”.
Löng leið frá Kaliforníu
„Kalifornia var I þá daga langt
I burtu. Þá voru engar flugsam-
göngur viö Bandarikin og á sjó
voru heldur ekki samgöngur beint
milli tslands og Bandarikjanna.
Feröin vestur gekk þó fljótt, þvi
ég fór frá Kúbu. En þegar ég fór
heim aftur, var feröin sögulegri.
Þegar ég kom til New York frétti
ég af fslensku skipi i höfninni og
þóttist hafa veriö heppinn þar.
Þetta skip var Hekla. Hún var
gamalt fragtskip. Einar
Kristjánsson, skipstjóri, tók
beibni minni um far vel, en sagöi
aö skipiö færi nú ekki beint til Is-
lands.
Sú varö lika raunin á, þvi viö
lögöum af staö 3. janúar og 28.
febrúar kom skipiö fyrst til
Akureyrar. Fyrst var fariö til
Nova Scotia. Þar var tekinn epla-
farmur, sem fariö var meö til
Ostend f Belgiu. Þaban fór skipiö
tómt til Kristiansand, þar sem
lestaöir voru tunnustafir, sem
áttu aö fara til Akureyrar. Frá
Akureyri komst ég svo meö
Dronning Alexandrine til Reykja-
vikur.
Feröin tók mig sem sagt fulla
tvo mánuöi, en nú tekur aöeins
um 6 tima aö fara þessa leið”.
Leit að flugvöllum.
Fyrstu mánuöina eftir heim-
komuna starfaöi örn hjá Flug-
málafélagi Islands, en þaö átti
eina landflugvél, sem var opin og
örn sagöi aö kölluö hefbi veriö
Klemmirinn. Sú flugvél er enn til.
„Fyrsta verkefni mitt hér var
aö kanna aöstæöur fyrir lending-
ar landflugvéla”, sagöi hann.
„Sjóflugvélar voru aö visu
almennt taldar heppilegri en
landflugvélar. Hins vegar var
ekki hægt aö komast á þeim til
ýmissa afskekktustu héraöa
landsins. Þess vegna var mér fal-
iö aö finna heppilega lendingar-
staöi”.
— Var þetta ekki hættulegt
flug?
„Nei, ekki held ég þaö nú. Vél-
arnar voru auövitaö ófullkomnar
og þá voru engar miöunarstöbv-
ar. Viö uröum alltaf aö fljúga
sjónflug. En meö þvi aö fara var-
lega og meta aöstæöur, slampaö-
ist þetta.
Þetta var fyrst og fremst
afskaplega skemmtilegt starf.
Flugiö var tvimælalaust tilbreyt-
ingameira en þaö er i dag og flug-
maöurinn var i meiri snertingu
viö umhverfiö og náttúruna”.
Fyrsta sjúkraflugið
„Mér er minnisstæö fyrsta
feröin, sem ég fór á Klemminum.
Þá þurfti aö sækja sjúkling austur
i Landeyjar og flytja hann til
Reykjavikur. Ég fékk þær upp-
lýsingar aö austan ab ég gæti lent
þar á is og þaö tókst allt vel.
Þennan dag var hörkufrost, um
16 stig, og vélin opin. Sjúklingur-
inn var meö háan hita, en þaö var
engin abstaba til ab koma fyrir
sjúkrakörfu i vélinni. Hann varö
aö sitja i farþegasætinu meö höf-
ubib upp úr. Ég haföi miklar
áhyggjur af þessu, en þaö eina
sem ég gat gert var aö breiöa yfir
hann teppi, upp fyrir haus. Þaö
veröur aö teljast mesta mildi, aö
hann liföi þetta af”.
Hræðslan falin
— Lentir þú aldrei I vandræö-
um meö hrædda farþega? Nú
hlýtur fólk aö hafa fundiö mjög til
óöryggis i þessum litlu rellum.
„Fólk hefur sjálfsagt margt
verið hrætt. En þaö lét þaö ekki i
ljós og þaö hlutust aldrei nein
vandræöi af þvi. Og áhuginn var
mikill hjá sumum.
Eirikur Ormsson var næstfyrsti
farþegi minn. Hann var staddur á
Hornafiröi, þegar ég kom þangaö
og notaöi strax tækifæriö til aö fá
aö fljúga meb til Reykjavíkur.
Hann var alls óhræddur. Þó lent-
um viö i svartaþoku á Hellisheiöi,
svo ég varö aö lenda viö Olfusá
og viö komumst ekki suöur fyrr
en næsta dag.
Eirikur hefur svo mikinn áhuga
á fluginu, aö hann var fyrsti maö-
urinn sem ég sá þegar ég kom
suöur á Keflavikurflugvöll nýlega
til aö sjá breiöþotu Cargolux.
Hann er núna 92 ára gamall, en þó
haföi hann fariö upp klukkan 6 um
morguninn til aö skoöa vélina.
Nei, ég lenti aldrei I vandræð-
um meö hrætt fólk. Hins vegar
kom fyrir að viö lentum i aö flytja
geötruflaö fólk. Eitt sinn flaug ég
t.d. meö ungan mann, frá
Akureyri til Reykjavikur, sem
þannig var ástatt um. Læknirinn
gaf honum sprautu áöur en viö
lögöum af staö, en eftir hálftima
flug var hann oröinn svo erfiöur,
aö ég varö aö snúa viö til
Akureyrar. Það var ekki þægileg
abstaba”.
Úr f lugmannssæti í for
stjórastól
Eins og ábur sagöi, hóf Orn
störf hjá Flugfélagi Akureyrar i
júni 1939 og var þá bæöi flugmaö-
ur og forstjóri. Ariö 1947 hætti
hann aö fljúga og snéri sér alfariö
aö stjórnun.
„Þab var oröiö erfitt aö
sameina flugmannsstarfiö og
skrifboröiö”, sagöi hann. „Og þaö
varö úr aö ég lenti viö boröiö
Eftir þaö flaug ég litib og um 2C
ára skeiö má heita aö ég hafi ekki
snert flugvélarstýri.
En núna er ég farinn aö fljúga
svolitiö aftur. Ég fékk mér litla
einkaflugvél, sem ég flýg mér og
minum til ánægju. Ég þurfti af
þjálfa mig aftur, en frumatriöun
um er eins og maöur gleymi
aldrei. Ég hef nú ekki getaö flogiö
eins mikib og ég vildi þvi timinn
er oft naumur, en mig langar til
aö nota hann til aö fljúga dálltiö
um landiö. Þaö eru margir hlutar
landsins, sem er langt siöan ab ég
hef séö úr lofti”.
Hvolfdi í Skerjafirði
— Kom einhvern tima slys fyrir
þig I fluginu i gamla daga?
„Aöeins einu sinni. I febrúar
1940 hvolfdi sjóflugvél félagsins i
Skerjafiröi, þegar ég var aö
leggja af staö meö farþega upp i
Borgarfjörö. Þetta var i hvass-
viöri og vélin skemmdist mikiö en
engan sakaöi. Hún var síöar gerö
upp, en félagiö vantaöi fjármagn
til aö fá abra vél I staðinn. Þá var
leitaö til Reykvikinga um aukiö
hlutafé. Aösetur félagsins var
flutt til Reykjavikur og nafninu
breytt i Flugfélag tslands”.
Byrjuðum daginn á Veður-
stofunni
Fyrstu flugvélar Flugfélagsins
voru sjóflugvélar og tóku aöeins
þrjá til fjóra farþega. 1942 kom
fyrsta tveggja hreyfla flugvélin.
Þaö var landvél, sem gat flutt 9
farþega. Þá var hægt aö fara á
milli Akureyrar og Reykjavikur á
einni klukkustund, en fram aö þvi
tók feröin yfirleitt um tvo og hálf-
an tima.
— Var ekki erfitt aö halda uppi
flugsamgöngum viö þær aöstæö-
ur, sem voru á þessum árum?
„Þaö var ekki svo slæmt. Viö
héldum uppi flugi allt áriö, en
auövitaö féllu margir dagar úr
vegna veöurs. Og sjaldnast var
hægt ab fara beina leib milli
staöa, þvi yfirleitt var lágskýjaö
einhvers staöar á leiöinni.
Viö byrjuöum alltaf daginn á
Veöurstofunni, sem þá var i
Landssimahúsinu. Björn L. Jóns-
son og Jón Eyþórsson voru þá á
vakt þar til skiptiS. Ef þeir gáfu
grænt ljós, hringdum viö i far-
þegana og sögöum þeim aö
mæta. Ef vafi var talinn á þvi
hvort Holtavöröuheiöin „væri
fær”, hringdum viö oft I Magnús
Richardsson simstöövarstjóra á
Borðeyri og spuröum hann um út-
litið. Hann var furöu glöggur á
þaö hvort hægt myndi aö komast
noröur.
Nú þegar svo farþegarnir voru
komnir út á völl, reyndum viö aö
giska á þyngd þeirra og
farangursins, þvi engin vikt var
til fyrstu árin”.
Lítið eftirlit
A fyrstu árum flugsins voru
ekki miklir möguleikar á aö
fylgjast meö feröum flugvélanna.
Flugmennirnir létu aöeins vita
um sig, þegar þeir komu á
áfangastaö. Ef ekkert heyröist i
þeim, var ekkert vitaö hvar á
leiöinni þeir heföu þurft aö lenda.
Orn sagöi, aö eitt sinn heföi litlu
munaö aö hefja þyrfti leit aö sér.
Ég var aö koma frá sildarleit á
Klemminum haustið 1939. Þegar
ég var aö fljúga yfir Holtavöröu-
heiöi, fékk ég dimmviðri og þar
sem myrkur var aö skella á, sá ég
aö ég myndi ekki komast til
Reykjavikur. Ég lenti þvi rétt
fyrir neöan Dalsmynni, gekk frá
vélinni og fór svo heim aö bænum
til ab beiöast gistingar. Þar tók á
móti mér kona, og sagðist hún
hafa séö til ferba minna og þar
sem simstööin heföi verib um þaö
bil aö loka, heföi hún hringt subur
og látib vita. Ég hef oft hugsaö
um þaö siöan hvaö þessi kona
sýndi mikla fyrirhyggju.
Vandamálin annars eðlis
Siöan þetta var hafa oröið
miklar breytingar 1 Islenskum
flugsamgöngum. Viö spuröum
Orn hvort flugrekstur væri ekki
auöveldari i dag en á fyrstu ár-
unum.
„Þaö er erfitt aö jafna þessu
saman”, sagöi hann. „Viö áttum
viö mikla fjárhagserfiöleika aö
etja á þeim árum. Þaö þurfti aö
byggja upp félagiö og taka nýjar
flugvélategundir i gagniö.
1 dag er okkar mesta vandamál
aö verjast þvi aö draga rekstur-
inn of mikiö saman. Þaö getur vel
fariö svo aö viö veröum aö gera
þaö á vissum sviöum. Þaö er
ákaflega mikil samkeppni i flug-
inu I heiminum núna”.
— Varö baráttan ekki léttari viö
sameiningu Flugfélagsins og
Loftleiöa?
„Þaö er varla hægt aö segja
þaö. Þaö hafa komið upp ýmis
vandamál I sambandi viö sam-
eininguna, sem eru annars eölis
en þau sem við þurftum aö glima
viö áöur. Samkeppnin var á köfl-
um mikil milli félaganna og þab
var ástæöan fyrir þvi aö rétt þótti
aö sameina þau”.
Tilfinningamál
— Hvers vegna hefur sam-
einingin gengiö svona erfiölega?
„Þaö er erfitt aö svara þvi.
Atök milli flugmanna hafa auö-
vitað aukiö á vandann. En upp-
hafiö er ef til vill tilfinningalegs
eölis. Bæöi félögin höföu áöur átt i
fjárhagserfiöleikum. Starfsfóikiö
átti mikinn þátt I ab bjarga þeim
og þvi hefur fólkiö meiri tilfinn-
ingar til sins félags en ella heföi
veriö.
En ég vona nú aö þetta gangi
brátt yfir og heyri sögunni til”.
— Hvernig hefur samstarf for-
stjóranna gengib?
„Þaö hefur gengiö eftir atvik-
um vel. Viö höfum mikla verka-
skiptingu milli okkar, svo þab er
oftast ljóst hvert er hlutverk
hvers um sig”.
— Heldurðu aö þaö sé erfiöara
aö reka flugfélag hér en önnur
fyrirtæki?
„Ég býst varla viö þvi. Þaö er
álag aö reka hvaöa fyrirtæki sem
er á lslandi viö þær aöstæöur sem
rlkja. Þær veröa ab lagast ef ekki
á illa aö fara”.
Að moka hrossaskít
— Hvernig slakaröu á frá þessu
álagi?
„Ég er nú svo heppinn aö ég hef
sitthvaö til aö halla mér aö. Viö
hjónin eigum jörö austur i Hvols-
hreppi, þar sem viö rekum bú
meö hjálp ráösmanns. Þangað
förum viö i flestum fristundum
okkar, svo til um hverja helgi og I
sumarleyfunum. ”
— Hvernig stóö á þvi aö þiö
fóruö út I þab?
„Viö höfbum lengi hugsaö
okkur aö eignast jörö. Lengi
leituðum viö aöeins i næsta ná-
grenni viö Reykjavik, en svo
færöum viö okkur austar og
keyptum þessa jörð, Biekkur.
Þarna erum viö meö sauöfé og
hesta. Hestarnir eru kannski upp-
hafiö aö þessu öllu. Viö höfum I
mörg ár átt hesta og haft mikla
ánægju af þeim. Þaö er eitthvaö I
manni, einhver eftirsókn eftir aö
vera úti I náttúrunni I tengslum
viö skepnurnar.
Þetta hefur góö áhrif á mann.
Þaö er góö hreyfing aö moka
hrossaskit”.
— Ber þetta fyrirtæki ykkar
sig?
„Nei, þaö ber sig ekki. Viö höf-