Morgunblaðið - 07.12.2001, Page 4

DAGLEGT LÍF
4 B FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Melkorka Helgadóttir nemi
Myndasögur láta sér fátt mannlegt óviðkomandi og höfða til
sífellt stækkandi lesendahóps. Anna G. Ólafsdóttir spjallaði
við þrjá forfallna myndasögulesendur um listgrein, sem að
margra mati er vanmetin og því jafnan hornreka í bók-
menntaumfjöllun. Þótt íslensk útgáfa sé lítið áberandi koma
annað slagið út myndasögur á íslensku, t.d. sendir útvarpsstöðin
Lindin frá sér myndasögu um ævi Jesú fyrir jólin.
MyndasöguBókmenntirmitt á millikvikmynda ogskáldsagna?
ÉG HEF lesið myndasögur alvegfrá því að ég var lítil stelpa.Amma borgaði lengi vel fyrirmig áskriftina að Andrési Önd.
Einn daginn þegar ég var á að giska 12 ára
kom hún til mín og sagðist ætla að segja
áskriftinni upp. Ég yrði að fara að lesa al-
vöru bókmenntir. Henni bæði tókst og
mistókst ætlunarverkið því að núna les ég
bæði venjulegar bækur og myndasögur.
Amma les sjálf rosalega mikið. Ætli ég
hafi ekki fengið frá henni að vera bóka-
ormur,“ segir Melkorka Helgadóttir,
fjórða árs nemi við Menntaskólann við
Hamrahlíð, hugsi á svip.
Melkorka segist bæði hafa yndi að því
að lesa og teikna. „Ég hef alltaf haft gam-
an að því að teikna og er búin að taka tvo
áfanga í myndlist í MH. Satt best að segja
býst ég við því að ég leggi myndlistina fyr-
ir mig í framtíðinni. Fyrsta bókin með
myndskreytingum eftir mig kemur út fyr-
ir jólin. Afi safnaði saman vísum í vísna-
safn undir heitinu Börnin syngja og bað
mig um að sjá um myndskreytingarnar,“
segir hún stolt í bragði.
Melkorka kynntist myndasögum fyrir
fullorðna í gegnum vin sinn 16 ára gömul.
„Eftir að hafa lokið við fyrstu bókina
varð ekki aftur snúið. Ég gleypti í
mig hverja myndasöguna á fæt-
ur annarri. Núna finnst mér
fínt að lesa myndasögur inn á
milli skáldsagna. Að lesa
myndasögur er minna þreyt-
andi heldur en að lesa venju-
legar skáldsögur. Sumir segja
að myndasögur falli mitt á
milli kvikmynda og skáldsagna.
Maður fái myndræna þáttinn úr
kvikmyndum og dýptina úr skáldsög-
um.“
Myndir frá hjartanu
„Mér finnst miklu skemmtilegra að lesa
um raunverulegt fólk heldur en ofurhetjur
og byssubófa,“ viðurkennir Melkorka og
segir Daniel Clovs höfund að sínu skapi.
„Myndasögurnar hans eru einhvers staðar
mitt á milli þess að vera raunsæjar og
absúrd. Ein af uppáhaldspersónunum
mínum heitir David Boring (leiðinlegur)
og er alveg dæmigerður meðaljón. Sög-
urnar segja frá því hvernig hann bregst
við ýmsum óvæntum uppákomum og eru
eins langt frá því að vera leiðinlegar og
hugsast getur. Daniel hefur frábært lag á
að grípa lesandann og byggja upp spennu
þó svo að því fari fjarri að um dæmigerða
spennisögur sé að ræða.“
Melkorka segist upphaflega hafa hrifist
af myndunum í myndasögunum. „Ég var
hrifnust af ýktum myndum í svipuðum dúr
og í Marvell-myndasögunum til að byrja
með. Núna er ég hrifnari af mismunandi
og sérstökum stíl. Skemmtilegustu teikn-
ararnir hafa sinn eigin persónulega stíl og
teikna myndirnar beint frá hjartanu.
Chris Ware er ágætt dæmi um slíkan
teiknara.“
Melkorka dregur upp teiknimyndasögu
í stóru broti. „Þessi myndasaga heitir The
Acme Novelity Library og er alveg dæmi-
gerð fyrir hann. Sérðu hvað myndirnar
eru einfaldar og skemmtilegar! Inn á milli
er föndur til að klippa út rétt eins og í
föndurbókum fyrir litla krakka. Ég tími
ekki að klippa út föndrið og eyðileggja
bókina. Hins vegar hef ég fyrir satt að
hægt sé að gera allt föndrið.“
Þótt myndirnar séu einfaldar segir Mel-
korka að ekki sé hægt að segja hið sama
um sögurnar. „Myndasögurnar eru út-
pældar og geta virst æði sundurlausar á
köflum. Að lokum liggja þó allir þræðir
saman og lesandinn verður margs vísari.“
„Manga“-áhrif á Vesturlöndum
Melkorka segir að japönsku „manga“-
myndasögurnar hafi tröllriðið
Vesturlöndum á síðustu árum.
„Með sama hætti hefur
„manga“ haft talsverð áhrif á
vestrænar myndasögur. Höf-
undar eru farnir að leyfa sér að
skapa flóknari fléttur og lengri
myndasögur. Af því að „manga“ er upp-
runið í einni ákveðinni hefð er hægt að
greina ákveðin sameiginleg einkenni á
sögunum, t.d. eru margar persónanna með
mjög stór augu. Annað einkenni er að per-
sónusköpunin er oft frekar grunn og stað-
almyndir áberandi,“ segir hún og bætir því
við að þó sé ekki laust við að ákveðnir höf-
undar séu að feta nýjar slóðir. „Einn
þeirrra heitir Hayao Miyazaki og kom
hingað ekki alls fyr-
ir löngu til
að fylgja eftir kvikmyndinni Princess
Monanoke. Með kvikmyndinni og mynda-
sögum eins og Nausicaä hefur hann verið
að skapa sér ákveðna sérstöðu í Japan.
Hann skapar sér sinn eigin heim og alveg
greinilegt að hann hefur frjótt ímyndunar-
afl og er mikill náttúruunnandi. Aðal-
persónurnar eru oft konur eða stelpur og
þótt persónurnar séu ekkert sérstaklega
djúpar eru þær talsvert dýpri heldur en al-
mennt í „manga“.“
Vinsælustu sögurnar oft í útláni
Melkorka segist sjaldnast hafa ráð á því
að kaupa sér myndasögur. „Aftur á móti
get ég ekki haldið vatni yfir því að hægt sé
að kaupa sér bókasafnsskírteini fyrir 800
kr. á ári og fá að láni frábært safn alls kon-
ar myndasagna. Mitt safn er aðalsafn
Borgarbókasafnsins og gott dæmi um
hvað myndasögur eru orðnar vinsælar er
að bestu myndasögurnar eru mjög oft í út-
láni. Myndasögurnar eru ekki nærri því
eins mikið „cult“ og áður.“
Melkorka segir nokkrar ástæður fyrir
því að myndasögur hafi átt erfitt upp-
dráttar lengi vel. „Sumir eru auðvitað bara
bóklatir,“ byrjar hún og brosir.
„Aðrir hafa áhyggjur af ímynd
sinni og vilja ekki lesa bækur
með of miklum myndskreyt-
ingum. Við munum kannski
alltof vel eftir því þegar for-
eldrar okkar tóku upp fyrstu
bókina með engum myndum og sögðu:
„Jæja, nú ertu orðinn svo stór að ég ætla
að fara að lesa fyrir þig bækur með engum
myndum.“ Um leið og maður varð upp
með sér saknaði maður myndanna.“
Þriðja ástæðan tengist að áliti Melkorku
ákveðinni staðalmynd. „Sumir eru sann-
færðir um að þú þurfir að vera 15 ára bólu-
grafinn strákur með fitugt hár og áhuga á
role-play-leikjum til að lesa myndasögur
og vilja ekki láta kenna sig við þá ímynd,“
segir hún og nefnir eina ástæðu til við-
bótar. „Að lokum er alveg á hreinu að sum-
ir hafa ekki hugmynd um að myndasögur
snúast um miklu meira en bara Tinna,
Lukku-Láka og einhverjar ofurhetjur.
Myndasögur eru alveg jafnfjölbreyttar og
kalla fram alveg jafnsterkar tilfinningar
hjá lesandanum og skáldsögur almennt.
Sumar teiknimyndapersónurnar eru nán-
ast orðnar að vinum mínum.“ Hvernig þá?
„Jú, t.d. sumar persónurnar í Love and
Rockets eftir Hernandes-bræður. Sög-
urnar hafa verið gefnar út í 19 ár og fylgt
eftir ákveðnum vinahópi í jafnlangan tíma.
Persónurnar vaxa og þroskast rétt eins og
krakkar almennt. Stundum eru sögu-
persónurnar mér svo ofarlega í huga að ég
fer að hugsa til þeirra eins og ég hugsa til
vina minna, t.d. lýstur því kannski niður í
huga minn. „Úff. Ég þarf að hringja í
Maggie. Henni líður svo illa núna!“
Morgunblaðið/Sverrir
Melkorka: „Skemmtilegra að lesa um raunverulegt fólk en ofurhetjur og byssubófa.“
Kalla fram jafn-
sterkar tilfinn-
ingar og skáld-
sögur almennt
ÉG KYNNTIST myndasögunumfyrst í gegnum vin minn. Hannþurfti að hafa svolítið fyrir þvíað koma mér á bragðið. Hugs-
anlega hefur örlað á fordómum hjá mér
eins og svo mörgum öðrum. Þegar minnst
er á myndasögur dettur fólki oft í hug
vöðvatröll að lemja hvert annað í hausinn,“
segir Guðjón Þór Erlendsson arkitekt og
hristir hlæjandi höfuðið.
Blaðamaður spyr varfærnislega hvort
hugsanlega örli þar á einhverjum misskiln-
ingi. „Já, svo sannarlega. Myndasögur eru
alveg jafnfjölbreyttur heimur og bók-
menntir almennt. Ég hef lengi lesið venju-
legar ritmálsbókmenntir til hliðar við
myndasögurnar, t.d. verk Hallgríms
Helgasonar og ýmissa erlendra höfunda.
Hins vegar verð ég að játa að oft hefur far-
ið í taugarnar á mér hvað rithöfundum er
gjarnt á að taka sjálfa sig alvarlega. Meira
að segja þegar þeir ætla ekki að taka sig al-
varlega taka þeir sig alvarlega í því að taka
sig ekki alvarlega!“
Hvers konar myndasögur hefur þú að-
allega lesið? „Ég hef mestan áhuga á
myndasögum með ákveðinni félagslegri- og
pólitískri sýn á veruleikann. Myndasagan
Maus er ágætt dæmi um slíka sögu. Þar
segir bandaríski myndasöguhöfundurinn
Art Spiegelman sögu föður síns. Hann var
pólskur gyðingur og lenti í útrýming-
arbúðum nasista í seinni heimsstyrjöldinni.
Fyrir lestur myndasögunnar hafði ég lesið
talsvert af venjulegum ritmálsbók-
menntum um helför nasista. Þó fannst mér
fyrst eftir lestur Maus ég almennilega
skilja hvers konar sektarkennd fyrrverandi
fangar í útrýmingarbúðunum þurftu að
burðast með eftir að hafa verið veitt frelsi.
Fangarnir horfðu á hvern fangann á fætur
öðrum deyja allt í kringum sig í búðunum
og vildu eðlilega allt til vinna til að bjarga
sínu eigin skinni. Eftir á áttu margir erfitt
með að losa sig við tilhugsunina um að hafa
með einhverjum hætti haft áhrif á að ein-
hverjir aðrir fangar dóu. Eftir seinni
heimsstyrjöldina var áfallastreita ekki
þekkt fyrirbæri. Eftirlifandi fangar í flótta-
mannabúðunum áttu því ekki annarra
kosta völ en að grafa sektarkenndina innra
með sér. Með tímanum varð hún hluti af
þeim sjálfum.“
Guðjón Þór segist ekki alveg gera sér
grein fyrir því hversu mikil áhrif mynda-
söguformið hafi haft á hvernig til tekst að
koma boðskapnum á framfæri. „Aftur á
móti er alveg ljóst að myndasagan hefur
fleiri leiðir til að komast að sama takmarki
heldur en venjulegar ritmálsbókmenntir.
Mynd eða jafnvel heil myndaröð getur sagt
sína sögu án texta.“
Guðjón Þór segir að ein af ástæðunum
fyrir því að hann hafi hneigst til mynda-
sagna sé að lítið beri á þjóðfélagsgagnrýni í
íslenskum nútímabókmenntum. „Hraðinn í
nútímanum gæti hugsanlega haft áhrif á
þróunina. Ef höfundur ætlar að gagnrýna
fiskveiðistjórnunarkerfið gæti sú gagnrýni
verið orðin úreld þegar bókin kemur út.
Þjóðfélagsgagnrýni af því tagi fer því að-
allega fram í fjölmiðlum.“
Levis í miðjum hörmungunum
Önnur áhrifarík myndasaga er að sögn
Guðjóns Þórs Safe area Gorazde eftir Joe
Sacco. „Joe er bandarískur blaðamaður og
notar myndasögurnar til að lýsa upplifun
sinni af því að kynnast lífinu í bænum Gor-
azde í austurhluta Bos
öldinni í fyrrverandi J
1991 til 1995. Gott dæm
er raunsæisleg er að J
inn í myndasöguna ein
þessum tíma. Hann lý
íbúunum, rekur sögu þ
sinna og gerir sér far u
inu í heild. Myndasaga
heimsóknum Joes til G
heimsókninni kemur f
komið hafi til átaka á m
hann var í burtu. Jafnv
smærri raunsæislegar
ir verða eftirminnilega
myndasögunni. Ein se
því að æðsti draumur
stelpu sé að eignast L
Hvort Joe færði henni
ekki man ég ekki. Mér
við að uppgötva að mit
unum skyldu Levis ga
efst í huga. Vestræn n
greinilega engin takm
Þór og bætir því við að
takist blaðamanninum
draga fram fólkið á
bakvið frétt-
irnar. „Joe rek-
ur ekki bara
endalausar
tölur um
fjölda látinna heldur d
mannlega með eftirmi
myndasögunni. Óhætt
henni við alla sem láta
hverju varða.“
Engin höf
Guðjón Þór einskor
myndasögur af alvarle
líka „pulp“,“ segir han
arsvip blaðamannsins
sögur eru nær dægurm
t.a.m. fyrir stuttu fyrs
í japönsku myndasögu
Wolfe and Cub. Þó my
irborðinu um samúræj
ur hún í rauninni nær
Guðjón Þór: „Myn
Guðjón Þór Erlen