Morgunblaðið - 06.10.2002, Page 5

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. OKTÓBER 2002 B 5
Lífsstíll barna
Málþing
8. október 2002
FRÆÐSLUNEFND NÁTTÚRULÆKNINGAFÉLAGS
ÍSLANDS EFNIR TIL MÁLÞINGS
á Hótel Loftleiðum
þriðjudaginn 8. október 2002 kl. 20.00
● Hreyfing
● Ábyrgð foreldra og skóla
● Mataræði
● Sjálfsmynd
● Líkamsdýrkun
Fundarstjóri: Árni Gunnarsson, framkvæmdastjóri
Heilsustofnunar NLFÍ
Frummælendur:
1. Svava O. Ásgeirsdóttir, íþróttakennari, ÍBR
2. Kristbjörg Hjaltadóttir, framkvæmdastjóri
„Heimilis og skóla“
3. Ingibjörg Gunnarsdóttir, næringarfræðingur, RÍN
4. Hugo Þórisson, sálfræðingur
Umræður og fyrirspurnir.
Auk frummælenda taka þátt í umræðunum:
● Alda Baldursdóttir, rannsóknarlögreglumaður í
forvarnadeild LR
● Ágústa Johnson, framkvæmdastjóri hjá Hreyfingu
● Una Björg Bjarnadóttir, aðstoðarskólastjóri
Árbæjarskóla
Allir velkomnir
Aðgangseyrir 600 kr.
FRÍTT FYRIR FÉLAGSMENN
reiðubúnir. Þó reyndar séu til
dæmi um að foreldrar verði að
setja ungling á götuna til að
vernda yngri systkini. Ég segi því
gjarnan við foreldra að þótt allir
hafi nóg að gera á Íslandi, þá felist
í því tífalt minni vinna ef ungling-
urinn er laus við fíkniefni að halda
honum frá þeim, heldur en að
sinna honum ekki og sitja svo uppi
með virkan dópista á heimilinu.
Því það rústar heimilinu, sálarfriði
foreldranna og oft hjónaböndum.“
Með kannabis í
kynfærunum
Hvernig byrjaðir þú?
„Ég bjó út á landi til tvítugs og
var laus við eiturlyf. En þá flutti
ég til Reykjavíkur og kynntist eit-
urlyfjunum í gegnum tónlistina.
Áður en ég byrjaði á hassi, þá var
hass dóp. Ég leit þannig á félaga
mína í Utangarðsmönnum. Þeir
voru dópistar. Ég ætlaði aldrei að
prófa með þeim og sagði nei í þrjá
mánuði. Svo allt í einu sagði ég já.
Eftir það varð ég einn af þeim. En
þar sem ég hafði aldrei ætlað að
verða dópisti, þá gátu þeir ekki
verið dópistar. Ég byrjaði að selja
mér þá ranghugmynd að hass væri
alveg skaðlaust. Og næstu 18 ár í
mínu lífi fóru í þessa baráttu. Ég
hraktist á milli þess að vera í
hassi, fullur eða á amfetamíni eða
kókaíni. Ég upplifði þó frekar
verndað umhverfi í neyslunni, því
ég var ekki á götunni og ekki í af-
brotum. Ég á bara sögu af mikilli
neyslu fíkniefna. Ég gat alltaf
haldið buxunum uppi um mig
vegna þess að ég fékk peninga fyr-
ir að spila. Kannski því miður –
maður komst upp með alltof mikið
út af því að maður var í svo fræg-
um hljómsveitum.“
Hvernig skynjar þú viðhorf ung-
linga til eiturlyfja?
„Markaðurinn er gjörbreyttur
út af þeirri almennu viðhorfsbreyt-
ingu hjá þeim að hass sé ekki
fíkniefni. Ef unglingur sest niður
og pantar hass og pítsu, þá oft
kemur hassið á undan. Þau segja
að svo einfalt sé að nálgast hassið.
Það þarf bara eitt SMS og þá er
það komið. Við vitum líka að eitur-
lyfjasalar hafa verið að dreifa e-
pillunni í þéttbýlinu úti á landi, t.d.
Egilsstöðum, Akureyri og Ísafirði.
Þá hafa krakkarnir komið til lög-
reglunnar og sagt: „Það var verið
að gefa mér þetta. Hvað er þetta?“
Þá eru þeir kannski með e-pillu,
sem jafnvel er í hylkjaformi. Þann-
ig að verið er að narra krakka inn
á þennan markað.“
Hefur orðið vart við aukningu í
vímuefnaneyslunni?
„Við erum að sjá ískyggilegar
tölulegar staðreyndir, t.d. fóru 176
einstaklingar inn á Vog árið 2002,
sem voru 19 ára eða yngri. Það var
bara út af kannabisneyslu, sem
þau réðu ekki við lengur. Þau voru
dottin úr skóla og hætt í vinnu út
af þessu „saklausa efni“. Kanna-
bisneysla hefur þrefaldast frá 1995
til 2000. Það flæðir yfir markaðinn
á sama tíma og unglingarnir halda
að það sé í lagi – sem gengur eng-
an veginn. Því tökum við fast á
þessu í fræðslunni og bendum t.d.
á að hass sé ekki vatnsuppleys-
anlegt eins og náttúruleg efni
heldur safnist fyrir í fiturkirtlum
heilans og kynfæranna. Það finnst
þeim ekki sniðugt.“
Ár hörmunga og
magalendinga
Hvað varð til þess að þú tókst þá
ákvörðun að hætta á sínum tíma?
„Ég bara klúðraði lífi mínu. Ég
var farinn að reykja tíu pípur á
dag og drekka tvær til þrjár kipp-
ur af bjór á dag og taldi mér trú
um að þetta væri bara minn lífs-
stíll – ég væri bara listamaður. Svo
setti barnsmóðir mín mér stólinn
fyrir dyrnar og sagði mér að ann-
aðhvort skildum við eða ég hætti.
Ég valdi skilnaðinn, því ég gat
ekki hugsað mér lífið án hassins.
Þá voru 16 ár liðin síðan ég prófaði
hass í fyrsta skipti. Þetta var sum-
arið 1996. Svo tók mig ár að upp-
götva að ég var fíflið í dæminu.
Það var ár hörmunga og maga-
lendinga, hörmulegrar framkomu
bæði við barnsmóður og börn, sem
gerði það að verkum að ég ákvað
að fara í meðferð. Það er það besta
sem ég hef gert í mínu lífi.“
Þannig að jafnvel þó börnin séu
orðin tvítug má ekki sleppa af þeim
takinu?
„Foreldrar verða að sleppa af
þeim takinu, en verða alltaf að
vera til staðar. Og mínir foreldrar
reyndu það. En þau höfðu enga
innsýn í þennan heim. Þau reyndu
að koma fyrir mig vitinu, en ég var
búinn að kaupa hina skýringuna.
Að þetta væri ekki skaðlegt og ég
gæti hætt hvenær sem ég vildi –
ég bara vildi það ekki. Þessu trúði
ég í mörg ár.“
Nú er það ein mýtan að vímuefn-
in dýpki tónlistina.
„Ég hélt að með því að reykja
hass, þá dýpkaði skilningurinn á
tónlistinni. En það eina sem gerð-
ist var að ég dópaði meira og
meira. Fyrst varð ég næmari og
fór að pæla meira í útsetningum.
Svo hætti ég að nenna því. Hugs-
aði bara um að blanda í næstu
pípu og hvenær hún yrði búin.“
Nú er Bubbi félagi þinn úr Ego og
Utangarðsmönnum sömuleiðis far-
inn af stað með forvarnir. Hvernig
líst þér á það?
„Mér líst frábærlega vel á það.
Við töluðum um það áður en hann
byrjaði og ég samgladdist honum.
Því fleiri sem tilbúnir eru að vera
hreinskilnir við unglinga um svona
mál – því betra. Þetta er þó vand-
meðfarið og ekki sama hvernig
nálgunin er. Mestu skiptir að talað
sé við unglingana af heiðarleika og
virðingu. Ég held að Bubbi sé
þannig gerður. Hann vill láta gott
af sér leiða og ég heyri vel af mál-
flutningi hans látið.“
Mikið hefur að undanförnu ver-ið rætt um geðveikt fólk og
kringumstæður þær sem það býr
við nú um
stundir. Satt
best að segja
virðist
ástandið í
þeim efnum
síst betra en
var fyrr á
tímum. Í ævi-
sögu Árna
Þórarinsson-
ar prests er
lýst hvernig geðveikt fólk var lok-
að inni og jafnvel bundið til þess
að því sjálfu og samfélaginu staf-
aði ekki hætta af því. Það er átak-
anlegt að lesa lýsingar á aðstæðum
þessa vesalings fársjúka fólks. En
önnur úrræði hafði fólk því miður
ekki á þeim tíma, ekki voru til lyf
eða geðsjúkrahús. Eitthvað varð
að gera og þetta voru einu ráðin. Í
gamla bændasamfélaginu var sem
sé ekki álitið vansalaust að láta
fársjúkt fólk ráfa um í reiðileysi. Í
dag, þegar fyrir hendi eru þjóð-
arauður, lyf og fullkomin geð-
sjúkrahús, er ástandið eigi að síð-
ur slíkt að hinir geðsjúku eru
margir hverjir í reiðileysi. Þetta
býður heim hættu á að þeir vinni
sjálfum sér og öðrum mein.
Væri til mikils mælst við yf-
irvöld að þau sæju hinum geðsjúku
á Íslandi fyrir samastað? Varla
viljum við fara aftur á gamla stig-
ið, að binda þá á bás sem eru svo
ógæfusamir að verða geðveikir.
Við borgum öll skatta og þá
töluvert mikla. Við sem greiðum
skattana gerum ráð fyrir að hluti
af þessum peningum sé notaður til
þess að sjá geðveiku fólki fyrir
samastað og aðhlynningu. Hvers
vegna er það ekki gert í þeim mæli
sem nauðsynlegt er?
Menn eru að býsnast yfir því að
þunglynt fólk fái geðlyf. Sífellt er
verið að birta fréttir um þann
kostnað sem Tryggingastofnun ber
vegna þessa. Á sama tíma eru svo
birtar uggvænlegar fréttir um
aukningu sjálfsvíga. Það skyldi þó
aldrei vera að ekki sé ávísað nóg
af geðlyfjum? Það dettur fáum í
hug að meina sykursjúkum að fá
insúlín en hins vegar dettur ýms-
um í hug að taka af þunglyndu
fólki lyf sem auka serótínfram-
leiðslu í líkamanum.
Þeir sem ekki þjást af insúl-
ínskorti hafa ekkert með insúlín að
gera og sækjast ekki í það. Þeir
sem sjálfir framleiða nóg serótín
hafa ekkert gagn af lyfjum sem
auka serótínframleiðslu.
ÞJÓÐLÍFSÞANKAR/Á að fara að
grípa til ráða bændasamfélagsins?
Samastaður
á jörðu
eftir Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
ÞRÁTT fyrir miklar tækniframfarir og háar þjóðartekjur virðist svo sem ís-
lenskt samfélag sé að nálgast á ný í sumum efnum það ástand sem ríkti hér í
gamla bændasamfélaginu.